نقدینگی مانند سیل اقتصاد را تخریب می‌کند

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) گفت: ریشه افزایش نقدینگی در ایران عمدتاً مربوط به دارایی‌های بانک مرکزی و بخشی از آن نیز مربوط به جمع بدهی‌های دولت است و افرادی که نقدینگی در دست دارند برای فرار از ریسک، بانک را مأمن خود قرار داده‌اند.

روح‌الله بیات عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در هر جامعه‌ای بحث زایش پول و نقدینگی وجود دارد و مهم‌ترین نکته این است که بررسی کنیم ریشه آن در چیست و به چه سمتی باید حرکت کنیم.

وی ادامه داد: علت اصلی افزایش نقدینگی در ایران عمدتاً مربوط به دارایی‌های بانک مرکزی و از ناحیه تبدیل دارایی‌هایی از نوع نفت به ارز است که ریشه در تبدیل دلار به ریال دارد.

این کارشناس اقتصادی افزود: البته بخشی از افزایش نقدینگی نیز مربوط به جمع بدهی‌های دولت است که از طریق کسری بودجه یا حجم بودجه بزرگی که دولت‌ها در سه دهه اخیر داشته‌اند ایجاد شده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) عنوان کرد: وقتی دولت این پول‌ها را ایجاد می‌کند نقدینگی از طریق دلار به ریال در شریان‌های داخلی نصیب بخش خصوصی و خانوارها می‌شود و در حساب‌های سپرده و شرکت‌ها ذخیره می‌شود و گاهی ممکن است از جایی به‌جای دیگر حرکت کند که به‌مانند سیلی راه می‌افتد و اقتصاد را تخریب می‌کند.

وی تأکید کرد: بازار سهام یا بورس، محلی است که می‌توان نقدینگی را به سمت آن هدایت کرد تا پول به یک جریان مالی تبدیل شود.

بیات با اشاره به اینکه اگر بازار سرمایه فعالی داشته باشیم همواره رشد مطلوبی را در اقتصاد شاهد خواهیم بود، اضافه کرد: بازار سهام به دو علت در جذب نقدینگی موفق عمل نکرده است؛ علت نخست آن است که بازار سهام در ایران قوی نیست و بخش اندکی از جمعیت کشور در آن فعال هستند؛ علت دوم نیز آن است که در دیگر کشورها اوراق قرضه عرضه می‌شود و دولت می‌تواند از آن به‌عنوان ابزاری برای بهبود طرح‌های عمومی استفاده کند و درنهایت بدهی دولت توسط مالیات جبران شود که این سیستم در ایران به مردمی که مالیات پرداخت می‌کنند فشار خواهد آورد.

وی با اعلام اینکه حجم سپرده‌های بانکی در استان قزوین بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان است، تصریح کرد: حجم نقدینگی در کشور در بانک‌ها تبدیل به سپرده شده است و افراد تمایل دارند تا سود ثابتی را دریافت کنند که همین امر افزایش حجم نقدینگی را در پی داشته است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تشریح کرد: بخشی از این سپرده‌ها همان نقدینگی موجود در چرخه اقتصاد است اما به‌قدری موضوعات متعددی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که مردم رغبتی برای آن ندارند. قزوین یا هر استان دیگر برای خود نیازهایی برای سرمایه‌گذاری دارد ولی افرادی که نقدینگی در دست دارند به سمت سرمایه‌گذاری حرکت نمی‌کنند و این موضوع به ریسک فعالیت‌ها بازمی‌گردد چراکه شرایط کسب‌وکار و محیط‌های امن به‌مانند بانک‌ها نیست و ریسک سپرده‌گذاری در بانک صفر است.

وی گفت: اگر دولت مانند دیگر کشورها برای سپرده‌گذاری در بانک نیز مالیات ببندد نقدینگی وارد بازار سرمایه می‌شود؛ اعمال مالیات بر حساب‌های بانکی در دنیا رواج دارد و به‌صورت تصاعدی مالیات بسته می‌شود و حجم بیشتر سرمایه در بانک مالیات بیشتری پرداخت می‌کنند.

بیات یادآور شد: گاهی حجم نقدینگی در بازار ارز و طلا فعال می‌شود و مردم نقدینگی خود را از بانک‌ها خارج کرده و وارد این بازارها می‌کنند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) ادامه داد: نکته‌ای که باید بدان توجه کرد این است که سیستم بانکی کشور موجب بروز این فعالیت شده است و به‌راحتی هم نمی‌توان از این معضل عبور کرد، درواقع می‌توان گفت یک عادت اقتصادی بدین‌صورت برای سرمایه‌گذاری شکل گرفته است.

وی اشاره کرد: تفاوت بین سیستم اقتصادی ایران با کشورهایی که سیستم آن‌ها روی اصول می‌چرخد در این است که منابع مالی پروژه‌ها از طریق بانک‌ها تأمین می‌شود و این در حالی است که در دیگر کشورها از طریق بازار سرمایه تأمین می‌شود و شفافیت و مشارکت جمعی وجود دارد.

بیات اظهار کرد: افرادی که نقدینگی در دست دارند برای فرار از ریسک، بانک را مأمن خود قرار داده‌اند و بانک هم شروع به کارهای غیر مرتبط از قبیل تصدی‌گری و بنگاه‌داری می‌کند و علاوه بر آن برای پوشش هزینه‌های بالا از مردم بابت وام‌هایی که می‌دهند بهره بیشتری دریافت کنند و درنهایت انگیزه سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود؛ در حقیقت در یک دایره بسته محصور شده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم برای رهایی از نقدینگی بالا راهکار ارائه دهیم این است که تسهیلات پرداختی به بخش خصوصی جهت‌دهی شوند و راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان که رشد تولید و افزایش اشتغال را به همراه دارند را دستور کار قرار دهیم تا بدین ترتیب جلوی اثرات نابهنجار افزایش نقدینگی را بگیریم و نقدینگی از بانک‌ها به سمت تولید جریان پیدا کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) بیان کرد: انباشت نقدینگی در بانک‌ها ناشی از سیاست‌گذاری دولت است ولی باید بدانیم که بانک مرکزی و دولت هم نمی‌توانند این نرخ‌ها را دست‌کاری کنند چون به هسته‌های خاصی می‌رسند که کار را دشوار می‌شود ولی بانک‌ها عمل نمی‌کنند و سکوت همه‌جا را می‌گیرد و نشان می‌دهد که بانک مرکزی کوتاه آمده است.

وی اضافه کرد: بانک مرکزی از طریق ابزارهای مختلفی که در دست دارد باید نقدینگی را به حرکت درآورده و جذب تولید کنند اما کانال معتبری که در دنیا وجود دارد بازار سرمایه و سهام است که این فرآیند را به شکل راحتی جذب بخش تولید می‌کند و شرکت‌ها برای افزایش تولید مجبور نشوند که از بانک‌ها وام بگیرند تا سود بهره روی هزینه‌های تولید تأثیر داشته باشد.

بیات در پایان عنوان کرد: راهکار در این است که سیستم کلی بانک مرکزی و سازمان‌های متولی بورس و اوراق بهادار و بازار سرمایه برنامه متشکلی داشته باشند تا نقدینگی جذب شود.