ارتباط بین آلودگی هوا و بروز دیابت بارداری

یافته‌های یک مطالعه مروری نشان داد که آلودگی هوا با بروز دیابت بارداری ارتباط مستقیم دارد. به همین دلیل تلاش مستمر برای کاهش آلودگی ذرات هوای محیط و بهبود بیشتر کیفیت هوا برای به حداقل رساندن اثرات منفی کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامتی زنان باردار ضروری است.

به گزارش ایسنا، دیابت بارداری یکی از شایع‌ترین عوارضی است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. این اختلال با پیامدهای نامطلوب برای مادران و فرزندانشان همراه است و علت آن افزایش مقاومت به انسولین است. در زمان بارداری جفت برای اطمینان از رسیدن گلوکز یا قند به جنین، هورمون‌های خاصی ترشح می‌کند که ممکن است باعث بروز دیابت بارداری شود.

شیوع دیابت در زمان بارداری در سطح جهان بین مناطق مختلف بین یک تا ۳۰ درصد متفاوت است. این اختلال با پیامدهای نامطلوب بارداری و زایمان مانند سقط خودبه‌خودی، مرده‌زایی، پره‌اکلامپسی، فشار خون حاملگی، افت قند جنین، جنین درشت، زردی، زایمان سخت و آسیب‌های مادر و نوزاد همراه است. همچنین دیابت بارداری می‌تواند با پیامدهای طولانی‌مدت سلامتی برای مادران مانند افزایش خطر دیابت نوع دو در آینده، بیماری‌های قلبی و عروقی، اختلالات چربی و سندرم متابولیک همراه باشد. به علاوه ممکن است برای کودکان نیز مشکلاتی مانند افزایش فشار خون، چاقی، دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و .... همراه باشد.

بروز دیابت بارداری می‌تواند تحت تاثیر عوامل ژنتیکی یا محیطی باشد و آلودگی هوا یکی از محرک‌های محیطی است که ممکن است زنان باردار را مستعد ابتلا به دیابت بارداری کند.

مطالعات متعددی رابطه بین قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و خطر دیابت بارداری را بررسی کرده و نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و مواجهه با ذرات معلق کم‌تر از ۲.۵ میکرومتر، ذرات معلق کم‌تر از ۱۰ میکرومتر، دی‌ اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و مونوکسید کربن می‌تواند خطر دیابت بارداری را افزایش دهد.

شناسایی عوامل مؤثر در خطر ایجاد دیابت بارداری، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند در جهت مداخلات مناسب در بارداری، بسیار مهم باشد. بر همین اساس محققان پژوهشکده غدد درون‌ریز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با انجام یک مطالعه مروری نظام‌مند، مقالات منتشر شده در زمینه ارتباط آلودگی هوا بر بروز دیابت بارداری را مورد بررسی قرار دادند.

برای انجام این مطالعه و یافتن مقالات مرتبط، پژوهشگران پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر بین‌المللی و فارسی را جستجو کردند و بیش از ۳۶ هزار مقاله را مورد بررسی قرار دادند. از بین این مقالات، ۳۱ مقاله شرایط مورد نظر این مطالعه را داشتند و بیشتر بررسی شدند.

این ۳۱ مقاله، شامل ۲۹ مطالعه کوهورت، یک مطالعه مورد-شاهدی و یک مطالعه مقطعی بودند. این مطالعات در هفت کشور انجام شده بودند که بیشتر آن‌ها کشورهای توسعه‌یافته غربی مانند آمریکا و کشورهای اروپایی بودند. ۱۲ مورد از آن‌ها در آمریکا، ۱۰ مورد در چین، سه مورد در تایوان، دو مورد در استرالیا، یک مورد در کانادا، یک مورد در سوئد، یک مورد دانمارک و یک مورد در ایران انجام شده بود.

بررسی‌های این مطالعه نشان‌دهنده ارتباط مستقیم آلاینده‌های هوا و دیابت بارداری بود و در این مطالعه تاثیر مواجهه با آلاینده‌ها در زمان‌های قبل از بارداری، سه ماهه اول بارداری و سه ماهه دوم بارداری مورد بررسی قرار گرفت.

بررسی نظام‌مند این مطالعات نشان داد که عواملی مانند التهاب، استرس اکسیداتیو، اختلال عملکرد سلول‌های بتای پانکراس، عدم تعادل عصبی هورمونی، عدم تعادل میکروبیوتای روده و مقاومت به انسولین ممکن است در ارتباط بین آلودگی هوا و دیابت بارداری دخیل باشند.

در این بررسی‌ها عنوان شده است که توصیه‌های بالینی برای سلامت مادر باید با توجه به این مسئله بهبود یابد و با توجه به اهمیت سطح غیرطبیعی گلوکز به عنوان یک عامل خطر بالقوه برای دیابت و پیامدهای نامطلوب حاملگی، تلاش مستمر برای کاهش آلودگی ذرات هوای محیط و بهبود بیشتر کیفیت هوا برای به حداقل رساندن اثرات منفی کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامتی زنان باردار ضروری است.

این محققان می‌گویند که اگرچه منابع اصلی آلودگی هوا خارج از کنترل افراد است، زنان باردار همچنان باید از روش‌های مواجهه کم‌تر با آلودگی هوا مطلع شوند. علاوه براین، نهادهای مسئول مراقبت‌های بهداشتی عمومی باید از طریق آمادگی شبکه مراقبت‌های بهداشتی، غربالگری برای گلوکز مختل‌ شده و هشدارهای به‌موقع، توصیه‌های پزشکی و آموزش بهداشت، وقوع دیابت بارداری را کاهش دهند.

به گفته این پژوهشگران، انجام مطالعات بیشتر در کشورهای در حال توسعه با سطوح بالای آلودگی هوا ضروری است.

در انجام این تحقیق سیما نظرپور و فهیمه رمضانی تهرانی؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات اندوکرینولوژی تولیدمثل پژوهشکده غدد درون‌ریز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه آبان‌ماه سال ۱۴۰۰ به صورت مقاله علمی با عنوان «ارتباط آلودگی هوا با بروز دیابت بارداری: یک مرور نظام‌مند» در مجله غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران منتشر شده است.