احداث پایگاه تحقیقاتی جنوبگان با ۱۰۰ هزار دلار

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اهمیت تحقیقات در جنوبگان گفت: بر اساس گزارش سازمان همکاری‌های بین‌المللی جنوبگان، هزینه متوسط احداث یک پایگاه میدانی حدود ۱۰۰ هزار دلار است. اما بررسی‌ها از اقدامات کشورهای دیگر نشان می‌دهد احداث و نگهداری چنین پایگاهی تا سالی ۱۰ میلیون دلار هزینه دارد.

به گزارش ایسنا، دکتر محمدرضا شکری، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و اولین پژوهشگر ایرانی حاضر در جنوبگان در نشست علمی و تخصصی تبیین ظرفیت‌ها و راهبردهای تحقیقاتی در جنوبگان با اشاره به سفر ۲۵ سال قبل به جنوبگان در قالب ماموریت تحقیقاتی و برخی از خصوصیات اقلیمی و جغرافیایی این منطقه، اظهار کرد: تنها ۲ درصد از حاشیه قاره جنوبگان و به مدت ۲ ماه در تابستان از برف و یخ خالی است و اکثر ایستگاه‌های تحقیقاتی در همین منطقه که به نام «واحه» مشهورند، ساخته شده‌اند. قاره جنوبگان هم ۳ بخش شرقی، غربی و شبه جزیره‌ای دارد.

وی با اشاره به ویژگی‌های این منطقه گفت: کمترین دمای ثبت شده در جهان ۸۹ درجه زیر صفر بوده که در سال ۱۹۸۳ در منطقه وستوک متعلق به روسیه ثبت شده است. دمای هوا در واحه‌ها طی تابستان و فقط برای یک یا دو ساعت به بالای صفر می‌رسد.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: مشکل اصلی سوزبرف‌هایی است که با سرعت ۳۰۰ کیلومتر در ساعت در این منطقه می‌وزد و برای پژوهشگران مشکل ایجاد می‌کند. کلاهک‌های یخی نیز در سال تا ۱۰۰۰ متر جابه جا می‌شوند، دانشمندان معمولا این حرکت را ثبت می‌کنند و در سال‌های اخیر نیز به دلیل تغییرات اقلیم حرکت این کلاهک‌ها بیشتر شده است.

وی در مورد محل پایگاه‌های مستقر در جنوبگان، توضیح داد: پایگاه‌ها روی سرزمین‌های عاری از یخ احداث شده‌اند و چند ایستگاه در سال‌های اولیه روی سپر یخی ساخته شده‌اند که معمولا با خطر تخریب روبرو هستند، مانند پایگاه هندوستان که در سال ۱۹۸۵ تاسیس و ۵ سال بعد تخریب شد. یخ‌های دریایی جنوبگان نیز معمولا مشکلی برای حرکت کشتی‌ها هستند و جبهه یخی جنوبگان مرتب توسط شناورهای تحقیقاتی پایش می‌شود.

وی همچنین در مورد تنوع زیستی در این منطقه، گفت: ۱۹ گونه پرنده، ۱۴ گونه نهنگ اقیانوس جنوبی، ۶ گونه فک، ۷ گونه پنگوئن و میگوی کریل نیز وجود دارند.

شکری با اشاره به اهمیت پژوهش در منطقه جنوبگان، اظهار کرد: این منطقه آزمایشگاه طبیعی است، نقش مهمی در تعادل اقلیم و جریانات اقیانوس‌های جهان دارد، چالش‌های حقوقی و خاصی برای حضور در این منطقه وجود دارد و کشورهای مختلف ادعای مالکیت در این منطقه را دارند که موجب تعارض و رقابت شده، همچنین تحقیق در این منطقه به فهم بهتر از محیط زیست منجر می‌شود.

وی با اشاره به وجود معادن مختلف در این منطقه، گفت: زغال سنگ، هیدروکربن، سنگ‌آهن، پلاتین، مس، کروم و اورانیوم در این منطقه وجود دارند، ولی به دلیل شرایط آب و هوایی، دسترسی محدود و حفاظت قانونی استخراج معادن مشکل دارد و پروتکل حفاظت از محیط‌زیست نیز فعالیت معدنکاری را در این منطقه ممنوع کرده است.

شکری به تاریخچه کشف جنوبگان توسط یک گروه نروژی در سال ۱۹۱۱ اشاره کرد و گفت: محقق نروژی روالد اماندسن در سال ۱۹۱۱ و بعد گروه انگلیسی اسکات در سال ۱۹۱۲ به این منطقه رفتند. امروزه نیز ۷۵ ایستگاه شامل ۴۵ ایستگاه دائم و ۳۰ ایستگاه فصلی تحقیقاتی در این منطقه وجود دارد؛ در حالی‌که در سال ۲۰۰۶ تنها ۴۰ ایستگاه وجود داشت.

به گفته وی، قدیمی‌ترین ایستگاه در این منطقه در سال ۱۹۰۳ تاسیس شده است، آمریکا در سال ۱۹۵۷ و روسیه در سال ۱۹۵۸ پایگاهی در این منطقه تاسیس کردند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی فرصت‌های پژوهشی در این منطقه را برشمرد و گفت: فرصت‌های پژوهشی شامل بررسی تاثیرات اقلیمی بر منابع آب شیرین، شناسایی و استخراج منابع معدنی، همکاری‌های بین‌المللی و افزایش سطح آگاهی و توسعه دانش و فناوری است‌.

وی به هزینه تاسیس ایستگاه در این منطقه پرداخت و گفت: این موضوع به موقت یا دائم بودن ایستگاه، هدف آن و تعداد محققانی که قرار است در آن مستقر شوند، بستگی دارد. بر اساس گزارش سازمان همکاری‌های بین‌المللی جنوبگان، هزینه متوسط احداث یک پایگاه میدانی حدود ۱۰۰ هزار دلار است. اما بررسی‌ها از اقدامات کشورهای دیگر نشان می‌دهد احداث و نگهداری چنین پایگاهی تا سالی ۱۰ میلیون دلار هزینه دارد.

شکری توصیه کرد: بهتر است قبل از احداث پایگاه، تحقیقات زیادی در قالب اعزام محققان به جنوبگان انجام شود. همچنین با توجه به برتری پایگاه‌های متحرک نسبت به پایگاه ثابت، احداث پایگاهی متحرک یا در مجاورت دیگر پایگاه‌ها بررسی شود.