رادیو در ايران هفتاد ساله شد

چهارم اردیبهشت‌ماه سال 1319 زنگ رادیو نواخته شد و مردم ایران برای نخستین بار صدا را از رادیو سراسری دریافت کردند.

به گزارش خبرنگار مهر، در ایران، تاسیس رادیو با تلگراف بیسیم ارتباط دارد. در اواخر سال 1303 در دویست هزار متر مربع زمینهای "قصر قاجار" مقدمات راه اندازی تلگراف بیسیم توسط وزارت جنگ فراهم شد و نخستین دکل موج بلند به ارتفاع 120 متر که هنوز (1379) پایه آن موجود است، نصب شد و در بیست و چهارم اردیبهشت 1304 دستگاه 20 کیلو واتی موج بلند نصب شد و در ششم اردیبهشت 1305کار بیسیم با پخش تلگرافی برای دعوت عمومی برای همکاری به کشورهای مختلف جهان افتتاح شد.

در سال 1307 نصب دو دستگاه موج کوتاه آغاز و در سال 1309 از آنها بهره برداری و مرکز گیرنده به نجف آباد تهران و مرکز مخابرات به میدان توپخانه منتقل شد. اما مقدمات تاسیس رادیو، طبق مقرارت ایران، ورود دستگاه های مخابراتی و استفاده از آنها تنها در حیطه مسوولیت وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. این مسئله را می توان از مکاتبه شخصی به نام داوود موشه لازار و دایره تجارت داخلی وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه دریافت کرد: آقای داوود موشه لازار، در جواب مراسله شما مورخه 14 ژوئن 1929(خرداد 1308) راجع به تاسیس دستگاه رادیو در ایران، باید بگویم که ورود دستگاه تلگراف و تلفن بیسیم گیرنده و یا مخابره کننده مطالب و آلات و اسباب آن جز برای اداره تلگراف بیسیم دولت وقت به طور کلی ممنوع است، لکن وارد کردن و استفاده از دستگاه های "رادیو کنیر" که فقط برای شنیدن نغمات به کار می رود و همچنین تاسیس سینمای ناطق در ایران با رعایت مقررات مربوط مانعی ندارد. مقدمات تأسیس رادیو تهران فراهم شد.

بعد از صدور فرمان تأسیس رادیو، قرارشد از دو فرستنده موج کوتاه 20کیلوواتی و متوسط 2کیلوواتی وزارت پست و تلگراف و تلفن، که برای ارسال تلگراف بیسیم توسط کارخانه آلمانی تلفنکنtelefunken دربیسیم قصر، نصب شده بود استفاده شود. برای آمادگی پخش برنامه پس ازافتتاح رادیو جمعی ازاستادان و نویسندگان عالی قدر از جمله استاد سعید نفیسی و دکترذبیح الله صفا و عده ای از بانوان یک سلسله گفتارهای ادبی، تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه داری را قبلاً تهیه کرده بودند به طوری که احتیاجات رادیو را برای مدت سه ماه تأمین می کرد.

عده ای مترجم و ماشین نویس را هم استخدام شده بودند و برای انتخاب گوینده درباشگاه افسران و با حضور عده ای از دانشمندان و ادبا و متخصصان صوت ازجمله عده ای آلمانی جلساتی تشکیل شد و امتحانات دقیقی به عمل آمد. کارهای فنی رادیو با وزرات پست و تلگراف و تلفن بود و امورمربوط به دستگاههای فرستنده و استودیو زیرنظر دکتر داریوش، رئیس کل بیسیم اداره می شد. موسیقی زیرنظر سرگرد غلام حسین مین باشیان، رئیس مدرسه عالی موسیقی بود.

بودجه رادیو که فقط هشتاد هزارتومان بود، توسط سازمان پرورش افکارتأمین می شد. بعد ازفراهم شدن مقدمات، بالاخره رادیو در ساعت ده با مداد روز چهار اردیبهشت ماه 1319افتتاح شد. درشروع کار ساختمان رادیو ازدو طبقه در بیسیم قصرتشکیل می شد، که طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاههای فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم از یک اتاق که با نصب پرده درسقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی به صورت استودیو درآمده بود.

تا سال 1342که کل تشکیلات رادیو به وزارت اطلاعات منتقل شد و این وضعیت تا ایجاد سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران در سال1350ادامه داشت. اداره و تشکیلات رادیو به این نامها خوانده می شد: انتشارات و تبلیغات، رادیو و خبرگزاری، انتشارات و رادیو، انتشارات و اطلاعات و اداره کل انتشارات و رادیو. ازسال1319تا سال1327برنامه های رادیو در همان استودیوی اولیه اجرا و پخش می شد، ولی فاصله نه کیلومتری فرستنده از شهر و وجود تنها یک اتومبیل برای رفت و آمد اعضای ارکستر و گویندگان باعث شد واقع درضلع غربی میدان توپخانه درجوار اداره راهنمایی و رانندگی محلی در نظر گرفته شد. درمیدان ارک دو استودیوی کوچک ساختند که اخبار از آن محل پخش می شد. البته رسماً از ساعت شش بعد ازظهر و با اجرای برنامه منظم رادیو شروع به فعالیت نمود. مراسم عصر درمدرسه دارالفنون با پخش سرود آغاز شد و به این صورت ادامه یافت.

در طول این سال ها نیز رادیو گسترش پیدا کرد و هم اکنون در کنار شبکه های رادیویی تخصصی، عمومی و اختصاصی، رادیوهای استانی در معاونت صدا تاسیس شده است. هر کدام از این شبکه های رادیویی ( سراسری، تهران، جوان، قرآن، معارف، فرهنگ، ورزش، سلامت، پیام، صدای آشنا، گفت و گو و...) با اهداف خاصی راه اندازی شده اند و به فعالیت خود ادامه می دهند.