انتقاد از مسؤولان "غیبت" نیست

اگر فرصت پاسخگويي به طرف مقابل داده نشود، در واقع صدا و سيما يا هر رسانه ديگري، از قانون تخطي كرده است. من الان كاري به اين بحث ندارم. اگر من در صدا و سيما از شما انتقاد كنم، فارغ از اينكه رئيس سازمان صدا و سيما به شما اجازه دفاع از خودتان را بدهد يا ندهد، آيا من در مقام غيبت هستم؟

عصر ایران: محسن غرويان از شاگردان قديمي آيت الله مصباح يزدي است. او پس از انتخابات اخير رياست جمهوري، در زمره اصولگرايان منتقدي قرار گرفت كه سكوتشان از رضايت نبود.

با او درباره مصاديق تفاوت «غيبت» و «انتقاد» در فضاي سياسي گفتگو كردم. غرويان در اين گفتگو، ضمن رد اين ايده كه انتقاد از فلان رجل سياسي غايب در جمع منتقدين، مصداق غيبت است، آراء خود را، كه با ترديد و تأني هم ابراز مي شد، در باب غيبت در عالم سياست بيان كرد.

اخيراً در برنامه" ديروز، امروز، فردا" از آقاي خاتمي انتقاد شد و برخي به اين نكته اشاره كردند كه نقد افراد دربرنامه هاي صدا وسيما، در شرايطي كه آنها در آن برنامه حضور ندارند، مصداق غيبت است؟ آيا واقعاً چنين انتقاداتي مصداق غيبت است؟

اين غيبت نيست ، زيرا خود آن فرد هم اين نقد را مي شنود. صدا و سيما رسانه اي است كه همه مردم با آن سر و كار دارند و از برنامه هاي آن مطلع مي شوند.

غيبت اصطلاحاً اين است كه شما ايرادي را كه در كسي وجود دارد به ديگري بگوييد و اين كار شما او را ناراحت كند. يعني از اين كار كراهت داشته باشد.

يعني آن فرد از اين اكراه داشته باشد كه ما عيب اش را به ديگري گفته ايم؟

بله، يعني كراهت داشته باشد كه شما عيب او را به فرد ديگري بگوييد. اگر حرف شما واقعيت نداشته باشد، عمل شما مصداق تهمت و افترا است اما اگر حرفتان واقعيت داشته باشد، يعني آن فرد چنان عيبي را داشته باشد، مثلاً چشمانش كم نور باشد و شما اين را به ديگري بگوييد و او از اين حرف شما ناراحت شود، اين غيبت است.

پس به نظر شما انتقاد از فردي كه در فلان برنامه صدا و سيما حضور ندارد، مصداق غيبت نيست.

بله. البته مي تواند مصداق غيبت باشد. يعني بايد فرصت پاسخگويي به فردي كه از او انتقاد شده، داده شود.

اگر فرصت پاسخگويي به طرف مقابل داده نشود، در واقع صدا و سيما يا هر رسانه ديگري، از قانون تخطي كرده است. من الان كاري به اين بحث ندارم. اگر من در صدا و سيما از شما انتقاد كنم، فارغ از اينكه رئيس سازمان صدا و سيما به شما اجازه دفاع از خودتان را بدهد يا ندهد، آيا من در مقام غيبت هستم؟

فرد انتقاد كننده مي داند كه انتقاد شونده، يعني همان كسي كه انتقاد كننده در حال بيان عيب اوست، الان پاي تلويزيون نشسته است وحرف او را مي شنود. به نظر من اين كار غيبت به معناي اصطلاحي آن نيست.

آيا انتقاد از فعالين سياسي –اجتماعي، مثلاً رئيس مجلس، رئيس جمهور، رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام و ...، در شرايط عدم حضور فيزيكي آنها در محل طرح انتقاد، مصداق غيبت است؟

نه، به نظر من مصداق غيبت نيست زيرا كسي كه در حال بيان عيب هاي آقاي لاريجاني يا آقاي رئيس جمهور است، مي داند كه آنها شنونده حرفهاي او هستند.

حالا فارغ از اينكه آن مقام مسئول حرفهاي فرد منتقد را از راديو و تلويزيون نشنود يا در روزنامه ها نخواند، آيا انتقاد از فعالان عرصه عمومي در همان عرصه عمومي، مصداق غيبت است؟

نه، زيرا رجال سياسي و دولتمردان و شخصيت هايي كه مشهورند و در بعد اجرايي و علمي پست و مقامي دارند و حرف آنها انعكاس اجتماعي دارد، حكمشان با افراد عادي فرق دارد.

ما در روايات اين توصيه را داريم كه مردم بايد از دولتمردان خودشان انتقاد كنند. اميرالمومنين در نهج البلاغه مي فرمايند من بر مردم حقي دارم و مردم نيز بر من حقي دارند. حق مردم بر من اين است كه عب هاي مرا بگويند."النصيحه لائمه المسلمين" ، اصطلاح مشهوري است. بيان عيب رجل سياسي و پيشوايان مسلمين و نصيحت كردن آنها، به نظر من امري خارج از موضع غيبت است. مگر اينكه مسائل شخصي آنها بيان شوند.

پس اگر مثلاً ما از وزير راه و ترابري، از آن حيث كه وزير دولت است، درميزگردي بدون حضور خودش انتقاد كنيم، اين مصداق غيبت نيست.

نه، اين انتقاد است.

آقاي مصباح يزدي چند سال پيش گفته بودند غيبت در بعضي موارد حلال است. اين نظريه " غيبت حلال " ابداع ايشان است يا قبلاً هم وجود داشته ؟

نه، ما در فقه چنين چيزي داريم. در بعضي موارد خيلي مهم، مثلاً ازدواج، شما اطلاعات خصوصي يا ويژگيهاي شخصي كسي را كه مي خواهيد با او ازدواج كنيد، از يكي از آشنايان آن فرد سئوال مي كنيد. چون در اين جا مساله اهم و مهم است و پاي يك عمر زندگي در ميان است، آن شخص مي تواند عيب هاي آن فرد را به شما منتقل كند. البته او بايد رعايت كند و عيب هايي را به شما بگويد كه مربوط به زندگي مشترك است. به هرحال منظور آقاي مصباح از آن حرف بايد اين باشد.

اگر ما الان ببينيم يك كانديداي رياست جمهوري در زندگي شخصي اش عيب بزرگي دارد، آيا مجاز هستيم كه اين عيب را در رسانه هاي عمومي مطرح كنيم؟

اگر ربطي به مسائل مملكتي و حكومتي نداشته باشد، حق نداريم اين عيب او را بيان كنيم.