بررسی اهداف هسته ای برزیل در ایران

بررسی روابط ایران و برزیل موضوعی است که دستمایه یادداشت دکتر منصور معظمی، سفیر سابق ایران در برزیل شده است.

یادداشت سفیر سابق ایران در برزیل درباره ویژگی‌های این کشور به عنوان بازیگر جدیدی که وارد معادله هسته‌ای ایران شده است و آنچه درباره آن نمی‌دانیم و باید به آن توجه کنیم را در ادامه بخوانید:

زمانی که کشوری می‌خواهد در عرصه بین‌المللی نقش آفرینی کند باید برای آن نقش واجد ویژگی‌هایی باشد؛ برزیل کشوری است که در سال 2009 تولید ناخالص داخلی آن حدود 1500 میلیارد دلار بود. این کشور دهمین اقتصاد جهان را در اختیار دارد و به لحاظ توانمندی‌های تولیدی می‌تواند بازیگری کند.

سال گذشته و در اوج بحران جهانی نرخ بیکاری در برزیل کاهش یافت. این کشور حدود 5/2 میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند. برزیل تا سال‌های 60 تا 61 از ایران حدود 250 هزار بشکه در روز واردات نفت داشت اما امروز خود در بخش‌هایی به صادرکننده تبدیل شده است. سال گذشته مجموع صادرات و واردات این کشور حدود 300 میلیارد دلار بود. بزرگ‌ترین شریک تجاری برزیل آمریکاست و حدود 4/14 درصد از صادرات این کشور از آمریکا و 15 درصد از وارداتش نیز از آمریکاست و پس از آمریکا، چین و آرژانتین آلمان به ترتیب بزرگترین شرکای تجاری برزیل محسوب می‌شوند.

آقای لولا در طول هفت سال ریاست جمهوری حدود نه میلیون شغل ایجاد کرده و به بسیاری از وعده‌هایی که در زمان انتخابات داد، جامه عمل پوشاند. امروز جامعه و مردم برزیل نسبت به شخص آقای لولا- جدای از حزب او- علاقمند هستند و به نظر می‌رسد مجموعه‌ای که او را حمایت می‌کند، شانس خوبی برای پیروزی در انتخابات پیش روی برزیل داشته باشد.

این فاکتورها باعث می‌شود که برزیل با بهره مندی از مقبولیت سیاسی و مشروعیت در داخل و خارج بتواند در تحولات و مسائل بین‌المللی و خارج از منطقه خود نقش آفرینی کند.

حرکت‌های رئیس‌جمهور برزیل در قبال مسئله هسته‌ای ایران نشات گرفته از چند نکته است؛ اول آن که حزب وی برای انتخابات نیازمند ژست‌های تبلیغاتی است. بر این اساس آقای لولا بحث‌هایی را در حوزه آمریکای لاتین، خاورمیانه و از جمله ایران پیگیری می‌کند. به نظر می‌رسد در پس پرده همه این پیگیری‌ها توسعه بازار اقتصادی برزیل قرار دارد. نکته دوم این است که برزیل به لحاظ توانایی و تأثیرگذاری در منطقه آمریکای لاتین در حدی رسیده که قدرت‌های بزرگ می‌توانند بروی آن حساب کنند. این کشور به لحاظ بلوغ سیاسی و ابراز رفتارهای سیاسی بین‌المللی پسند توانسته است نظر مجامع بین‌المللی را به خود جلب کند. در حوزه سیاست خارجی نیز آقای لولا از مشاوران بسیار فهمیده و با تجربه‌ای بهره مند است. نکته دیگر این است که پتانسیل‌های برزیل به گونه‌ای است که زمینه‌های رشد فراوانی دارد و توسعه همکاری‌های اقتصادی را ممکن می‌کند. علاوه بر این در بحث هسته‌ای، برزیل راهی را که ایران در پیش گرفته، دنبال می‌کند. این کشور خواهان آن است که هزینه‌هایی را که ایران در مسیر هسته‌ای پرداخت کرده، پرداخت نکند. لذا برزیل علاقمند است تا با حل مسئله هسته‌ای ایران، مسائل هسته‌ای خود را حل و فصل کند.

ساده انگاری است که برزیل و ترکیه را دوستداران ایران تصور کنیم چراکه در حوزه سیاست دوست و دشمن دائمی معنا ندارد و بحث منافع ملی مطرح است. منافع ملی برزیل و ترکیه ایجاب می‌کند که امروز این نقش را در قبال ایران بازی کنند. در عین حال ایفای این نقش بدون هماهنگی با آمریکا نیست.

باور ندارم که آمریکاییان بدنبال حل مسئله هسته‌ای ایران هستند. ایران هم به تعلیق تن داد و هم غنی‌سازی را مجددا آغاز کرد. بازرسان آژانس نیز بیشترین میزان بازدید را از تأسیسات هسته‌ای ایران داشتند. در کلیه گزارش‌های مدیر کل آژانس بر عدم انحراف فعالیت‌های هسته‌ای ایران اشاره شده است. این علت این که آمریکا ادعاهای بی‌اساسی را در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند نقش و تأثیر لابی صهیونیست‌ها در محافل تصمیم‌گیری آمریکاست. آمریکاییان بدنبال ماجراجویی در مسئله هسته‌ای ایران هستند. آمریکاییان پس از سال‌ها همچنان تحلیل درستی از ساختار قدرت در ایران ندارند. ساختار قدرت در ایران بسیار پیچیده است اما وآمریکاییان این نکته را درک نکرده‌اند. ساختار جامعه ایران کاملاً سنتی است و ساختار سنتی به شدت به باورها اعتقاد دارد.

دیپلماسی روشن و بیان دستور کار پایدار، جلب سرمایه‌گذاری خارجی فراوان، تمایل مسئولین برزیل به مطرح شدن در عرصه بین‌المللی و پرهیز از هرگونه تنش و تشنج، بهره مندی از پتانسیل‌های قوی برای توسعه و در کنار آن بهره مندی از بازار بالقوه و در نهایت ثبات در سیاست و تصمیم گیری‌ها از عمده عواملی است که به جهش برزیل کمک کرده است.

آمریکای لاتین می‌تواند برای ایران حیات خلوت باشد و ایران می‌تواند از فرصت‌ها و منافع فراوانی که در این حوزه وجود دارد می‌توانیم در دوره‌های کوتاه مدت استفاده کنیم. همچنین سرمایه گذاری‌های ایران در این حوزه باید به گونه‌ای باشد که بازگشت سرمایه نزدیک باشد.

مکزیک و برزیل دو کشور بزرگ و دو قدرت اقتصادی برجسته در این حوزه هستند اما سیاست‌های مکزیک کاملاً متفاوت با بزریل است. مکزیک در مقایسه با برزیل به لحاظ سیاسی بسیار به آمریکا نزدیک است. این به معنای چشم پوشی ایران از کشورهایی چون مکزیک یا حتی ونزوئلا در حوزه آمریکای لاتین نیست. مکزیک و برزیل از اعضای غیر دائم شورای امنیت هستند و نزدیکی به این کشورها برای ایران مثبت است.

منافع ما ایجاب می‌کند که با برزیل کار سیاسی و اقتصادی دو سویه داشته باشیم و تراز تجاری میان دو کشور پس از سفر آقای لولا به ایران به سود برزیل افزوده نشود. برزیل برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری ایران محدودیتی قائل نیست و ما باید حداکثر استفاده را از نبود محدودیت‌ها داشته باشیم.