دستت بده فالت ببینُم!

الناز محمدی: شاید برای خیلی ها، دیگر فال و فال بینی تبدیل به یک موضوع معمولی شده باشد؛ موضوع معمولی ای که از نظر خیلی از افراد ارزش بررسی ندارد چه رسد به پیدا کردن راههایی برای مقابله با آن. اگر در سال های دور، شکستن تخم مرغ ، دعا نویسی و باز کردن کتاب و ... به عنوان راههایی برای پیدا کردن حل مشکلات و پیدا کردن زخم چشم زننده و ... به شمار می رفت، این روزها روش های جدید فال گیری و آینده نگری در شهرهای کشور باب شده که از لحاظ متنوع بودن، حتی نمی توان آن ها را در یک گروه خاص طبقه کردی کرد. استخاره، سرکتاب، دعا، کارگشایی، رزق و روزی، مهر و محبت، بخت گشایی، فال قهوه، فال شمع وچای ... تنها چند مورد از انواع خرافه ای است که حالا دیگر چند سالی می شود که جایشان را در میان مردم باز کرده اند؛ خرافه هایی که آشکارا در خیلی از نقاط شهرها مانند زیارتگاه ها، اتوبوس ها و حتی خیابان ها تبلیغ می شود.

تعریف خرافه در فرهنگ معین، سخن بیهوده، افسانه، حرف باطل یا اسطوره نوشته شده است. بسیاری از کارشناسان، ریشه خرافه را در ناتوانی انسان از توضیح و درک پدیده های طبیعی یا ناشناخته می دانند؛ به عنوان مثال در قدیم، اعتقادی بود که مردم خیال می کردند زلزله به خاطر این است که غول خفته ای در زمین وجود دارد و روزی بیدار می شود. به همین خاطر قربانی می دادند تا دیو رضایت بدهد و باز هم بخوابد.

پدیده خرافه گرایی فال گیری، رمالی، دعانویسی، طالع بینی و جن گیری واقعیت هایی است که مبانی اخلاقی، اعتقادی و ارزشی جامعه را مورد هدف قرار داده است و علاوه بر این هزینه های بسیاری را بر معتقدان به آن تحمیل می کند.

فال گیری؛ چرا؟

شاید اگر به سراغ کسانی که معتقد به فال گیری هستند مراجعه کنیم و دلیی این اعتقادشان را بپرسیم، بیشتر از حس کنجکاوی برای دانستن در مورد آینده سخن بگویند و دلیل محکمه پسندی را برای مراجعه شان به فال گیرها نیاورند؛ ولی به هر حال جامعه شناسان و روان شناسان طور دیگری به این مسئله اجتماعی نگاه می کنند.

بیشتر کارشناسان مسائل دینی و اجتماعی بهترین راهکار برای حل مشکلات را استفاده از نظرخواهی، مشورت با بزرگان فامیل و تمسک جستن به قرآن و ائمه اطهار (ع) می دانند. حجت الاسلام موسوی، کارشناس مذهبی در این مورد به خبر می گوید: «عده ای از مردم با پرداخت مبالغ کلان به رمالان، دعای گشایش بخت یا باطل کردن طلسم می گیرند در حالی که نمی دانند همه امور دست خداست.»

اما جامعه شناسان معتقدند که وجود مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دلیل مراجعه بسیاری از افراد به فال گیرها و دعا نویس هاست.

دکتر امان الله قرائی مقدم، استاد دانشگاه و جامعه شناس در این مورد به خبرمی‌گوید: «وقتی افراد توانایی برآورده کردن نیازها و خواسته هایشان را از لحاظ فکری ، اقتصادی و اجتماعی ندارند یا نمی‌توانند به خواسته‌هایی مثل ازدواج ،کارمناسب،.وضعیت مالی خوب.. دست پیدا کنند به خرافات و فالگیری رو می‌آورند.»

قرائی مقدم ادامه می‌دهد: «در مشرق زمین و در کشورهای فقیر که افراد نمی‌توانند به امیال و خواسته‌های خود در حالت واقعی برسند و از طرف دیگر ، مسئولان هم توانایی برآورده کردن تمامی خواسته‌های آنان را ندارند گرایش به خرافات بیش تر می‌شود.»

علاوه بر ایران، کشورهای دیگری نیز وجود دارند که فال گیری و اعتقاد به خرافات به شدت در آن ها رواج دارد. فال بینی درهامبورگ و کلن و مونیخ و آلمان همانقدر رواج و رونق دارد که در دهلی و بمبئی و کلکته هندوستان یا قاهره و اسکندریه و اسیوط مصر و واشنگتن و فیلادلفیا و شیکاگوی آمریکا.

قرائی مقدم نیز این نکته را تایید می کند: «خرافات بیشتر در کشورهای فقیر دیده می‌شود و البته در آمریکا هم نعل اسب را خوش یمن می‌دانند. در انگلیس هم خرافات به شدت رواج دارد. »

تحصیل کرده ها؛ 80 درصد مراجعه کنندگان به فال گیرها

طبق آمارهایی که هراز چند گاه از سوی پلیس منتشر می شود، 80 درصد افرادی که به فال گیرها برای پیش بینی آینده و مسائل دیگر مراجعه می کنند، تحصیل کرده اند و این موضوع نگرانی بیشتری را در میان کارشناسان اجتماعی به وجود می آورد. سرهنگ عبدالله قاسمی، معاون اجتماعی پلیس آگاهی ناجا در گفت و گویی که با ایسنا انجام داده، با بیان این که این روزها افرادی برای انجام این شیوه‌ها اخیرا کارت ویزیت چاپ می‌کنند، یکی از شیوه‌های کلاهبرداری را رمالی عنوان کرده است: «افرادی مدعی می‌شوند که می‌توانند آینده افراد را بازگو کرده و تغییر دهند در نتیجه با این شیوه اقدام به کلاهبرداری از طعمه‌های خود می‌کنند و طبق پرونده‌های موجود بیشتر افرادی که به دعانویس‌ها و رمال‌ها مراجعه می‌کنند افراد متمول هستند چون طبقات پایین نمی‌توانند هزینه گزافی که این افراد در نظر دارند، پرداخت کنند این درحالیست که 80 درصد افرادی که به رمال‌ها مراجعه می‌کنند از قشر تحصیل‌کرده جامعه هستند. به طور مثال در یکی از پرونده‌های مربوط به رمالی، شخصی که برای گره گشایی از مشکلش به یک رمال مراجعه کرده بود دارای فوق‌لیسانس روانشناسی بود.»

دکترنعمت‌ا... فاضلی، جامعه‌شناس نیز در این مورد به خبر می گوید: « فالگیری اگرچه ممکن است به چشم محققان اجتماعی در ایران کمتر دیده شود؛ اما یکی از واقعیت‌های جامعه امـروز مـاسـت.کـتـاب‌هـای بـسـیـاری درباره راهنمای فالگیری و پدیده‌های مشابه آن در سال‌های اخیر به زبان فارسی ترجمه یا تألیف شده است.روش‌های متنوعی برای فالگیری به‌وجود آمده و حتی از طریق اینترنت به آموزش فالگیری می‌پردازند. نه تنها میان عامه مردم، حتی بسیاری از دارندگان مدارک و مدارج دانشگاهی نیز فال می‌گیرند و به فالگیرها مراجعه می‌کنند. برخی رسانه‌ها نیز گاه و بیگاه به بررسی فالگیری و رواج آن در ایـــــران و جهــان مـی‌پـــردازنـد.»

قانون چه می گوید

هرچند در این سال ها تعداد فال گیرها و سوء استفاده کنندگان از علاقه برخی افراد به خرافه، زیاد شده است ولی هنوز آنچنان که باید، قانونی برای مقابله با این افراد تدیون نشده است.
مطابق قانون مصوب 1324، هرگونه اقدام به رمالی، جن‌گیری و فالگیری جرم محسوب می‌شود و مطابق بند 18 ماده 3 آئین‌نامه این قانون افرادی که از طریق رمالی و پیشگویی در مغازه و خانه مردم را فریب می‌دهند و از این طریق درآمد کسب می‌کنند، مرتکب جرم شده و قانون بــرای ایــن افـراد زندان و جزای نقدی پیش‌بینی کرده است. ‌

به گفته محمود سالارکیا، معاون دادستان تهران، اگر این افـراد بـا فـالـگـیـری و رمالی مرتکب کلاهبرداری نیز شوند، علاوه بر مـجـازات ذکر شده به عنوان کــلاهــبــردار هم تحت تعقیب قضایی قرار می‌گیرند. ‌
اما به هرحال با توجه به روزآمد شدن انواع فال گیری ها، نیاز به تدوین قانون جدیدتر و با ضمانت اجرایی بیشتری احساس می شود.

بر اساس آمار، شمار رمالی اینترنتی نیز از موتورهای جست ‌وجوگر اینترنتی ، بیش از دو میلیون و 170 هزار صفحه وب در بخش فارسی خدمات فالگیری عنوان شده که اطلاعاتی در ‌رابطه با انواع رمالی در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند.

اما نکته قابل توجه در این میان اینست که با آنکه رمالی و کلاهبرداری های اینترنتی کام بسیاری از کاربران را تلخ کرده و بسیاری از آنها را به ورطه نابودی کشانده است اما هنوز قانون صریحی برای مقابله با این جرایم در مباحق قانون و کیفری تعریف نشده است.