فرش ایرانی زیر سایه فرش چینی

مهر: لزوم تدوین سند و برنامه بالادستی، رویکرد متفاوت سازمان میراث و وزارت بازرگانی به فرش ایرانی، بازنگری در خصوصی سازی و کم کاری در بازاریابی از موضوعاتی بود که کارشناسان در نشست "صنایع دستی و راهکارهای رونق آن" در خبرگزاری مهر به واکاوی آن پرداختند.

فرهاد فلاح کارشناس صنایع دستی،‌ حسین بختیاری مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران، حسین وفایی تولیدکننده و هنرمند پیشکسوت صنایع دستی و ویدا توحدی مدیر کل توسعه و ترویج معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این نشست وضعیت صنایع دستی کشور، علت تضعیف این صنعت، راهکارهای توسعه و خواسته های هنرمندان صنایع دستی از مسئولان را بررسی کردند.

تنوع در تولید محصولات صنایع دستی نداریم

در ابتدای این نشست ویدا توحدی مدیر کل توسعه و ترویج معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره وضعیت این صنعت به لحاظ رونق و یا رکود و میزان تطابق آمار اعلام شده در حوزه صنایع دستی با واقعیت گفت: فعالیت این معاونت در افزایش آمار صادرات رضایت بخش است. آمارها در بخش فروش داخلی نشان می دهد که با توجه به برگزاری نمایشگاههای استانی در 30 استان کشور، در این حوزه رشد داشته ایم.

وی همچنین گفت: مشکل اصلی این است که مردم خود را حامی صنایع دستی نمی دانند و این حوزه جدی گرفته نمی شود. قبل از شروع زندگی ماشینی، مردم ایران از صنایع دستی استفاده می کردند و تولید کننده شوق پایدار برای تولید داشت. حتی اروپایی ها از تکنیک دستگاههای بافندگی ما برای ساخت کارخانه های خود الگوبرداری کردند. اگر ما به عنوان مصرف کننده از صنعت کشور خودمان حمایت نکنیم هیچ امیدی به رونق صنایع دستی نخواهیم داشت. چون تولید کننده با نگاه به مصرف ما تولید می کند.


توحدی بیان داشت: مصرف صنایع دستی سبب پایداری حضور صنعتگران می‌شود و تولید را افزایش می‌دهد. اگر مصرف‌کنندگان خوبی باشیم، صادرکنندگان خوبی هم خواهیم داشت.

وی یکی از راهکارهای رونق این صنعت را ایجاد تنوع در محصولات عنوان کرد و یکی از اقدامات معاونت صنایع دستی را در این حوزه، برگزاری همایشهایی مانند "تنوع در تولید صنایع دستی" که خرداد ماه در هرمزگان برگزار شده بود، برشمرد.

صدا و سیما برای فرش ماشینی تبلیغ می کند ولی برای صنایع دستی نه!

مدیر کل توسعه و ترویج معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه نشست با انتقاد از این که هیچ تبلیغی برای صنایع دستی در صدا و سیما انجام نمی شود، ادامه داد: شاهدیم که انواع فرش ماشینی در صدا و سیما تبلیغ می شود ولی از صنایع دستی خبری نیست.

وی اظهار داشت: درست است ما در تبلیغات کم‌رنگ بوده‌ایم، اما نباید از مصرف صنایع دستی غافل شویم، چون وقتی مصرف نباشد، تولید چگونه باید اتفاق افتد و پایدار شود.

توحدی با استناد به آمار فروش و صادرات صنایع دستی، بیان کرد: فروش صنایع دستی رشد داشته اما معتقدیم این رشد قابل توجه نبوده است.

وی افزود: مصوبه‌هایی برای افزایش فروش صنایع دستی درحال پیگیری‌اند که یکی از آنها اختصاص نیم درصد از اعتبارات تملک دارایی دستگاههای اجرایی برای خرید صنایع دستی است که براساس آن، این معاونت کمیته‌ی خرید تشکیل داده تا کالاها و فروشنده‌ها را به این سازمانها معرفی کند.

مسئولان برای ترویج صنایع دستی چه کاری انجام داده اند

حسین بختیاری مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران نیز در ادامه‌ این نشست گفت: ما منکر صحت آمار فروش و صادرات صنایع دستی نیستیم، اما این آمار با توجه به توانایی صنایع دستی و جمعیت کشور کافی نیست. ما باید آمار مقایسه‌ایی داشته باشیم، اکنون در حالی مدعی رونق در این صنعت هستیم که میزان تولید برای جمعیتی 36 یا 40 میلیون نفری است در حالی که ایران بیش از 70 میلیون نفر جمعیت دارد.

وی افزود: در گذشته پدران ما از این محصولات استفاده می‌کردند. چه کسی به آنها این موضوع را تلقین کرده بود، امروز مسئؤلان و متولیان صنایع دستی برای ترویج و مصرف داخلی این محصولات چه کرده‌اند.

بین وضع موجود صنایع دستی و آمارها تناقض هست

مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران درباره اینکه چگونه است که فعالان غیر دولتی همواره از رکود صحبت می کنند و مسئولان دولتی از روند رو به رشد خبر می دهند گفت: شاید دلیل این موضوع قانع بودن مسئولان درآنچه که اتفاق می افتد و قناعت نکردن هنرمندان به آنچه که موجود است مربوط شود.

بختیاری با بیان اینکه موضوع ما در صنایع دستی فقط رکود داخلی نیست، بلکه ما با رکود جهانی نیز مواجهیم، اظهار داشت: طرحی که برای حمایت و توسعه صنایع دستی در دولتهای پنجم و ششم آغاز شد، در دولتهای بعد متوقف شد. در دولت سازندگی به توسعه اشتغال از طریق صنایع دستی توجه ویژه ای شد.

بازار جهانی را به دلیل اعمال نشدن پیمان ارزی از دست دادیم

وی ادامه داد: در این سالها ما شاهد کار غیرکارشناسی بودیم. پیمان ارزی برای محصولات صنایع دستی اعمال نشد و این موضوع به از دست دادن بازار جهانی صنایع دستی منجر شد. ما همان زمان به مسئولان مربوط و رئیس‌جمهور وقت این موضوع را متذکر شدیم که این کار صنایع دستی را نابود می‌کند.

وی گفت: این مسئله در دولتهای بعدی هم ادامه یافت و متأسفانه در دولت نهم فعالیتهای غیرکارشناسی زیادی در بخش صنایع دستی انجام شد. در واقع، مشکل اصلی ما به متولیان این بخش مربوط می‌شود.

این هنرمند بیان داشت: آنچه امروز ما را رنج می‌دهد، نبود یک برنامه مدون است. متولیان یا برنامه‌ای برای صنایع دستی نداشته‌اند یا اگر برنامه‌ای بوده آن را اجرا نکرده‌اند.

مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران ادامه داد: افرادی که در حوزه‌ی تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری هستند، اصلا فضایی را برای اعلام و ابراز نظر فعالان این حوزه فراهم نکرده‌اند در حالی ‌که باید از این افراد نظرخواهی شود.

وی افزود: متأسفانه در حیطه‌ی ترویج صنایع دستی خلأ برنامه‌ریزی وجود دارد و در این زمینه کم‌ کاری شده است. بخش بازاریابی صنایع دستی نیز واقعا از کم کاری رنج می‌برد.

صادرات با دلار هفت تومانی را نمی توان با دلار هزار تومانی مقایسه کرد

فرهاد فلاح کارشناس صنایع دستی در ادامه این نشست اظهار داشت: برای بررسی روند میزان صادرات در کشور باید تناژ صادرات را با احتساب ارز هفت تومان و صادرات امروز این محصولات با تناژ ارز هزار تومان مقایسه کنیم که بر این اساس، صادرات ارزی نه ‌تنها بیشتر نشده بلکه کمتر هم شده است.

وی با استناد به گفته‌های یک اقتصاددان اظهار کرد: با توجه به آمارهای بانک مرکزی در دوره‌ی جنگ تحمیلی، دومین منبع ارزی کشور، صنایع دستی بود که توانست به دولت کمک کند تا هزینه‌های سنگین جنگ را به ‌نحوی تأمین کند.

در دولت سازندگی نان کارمند صنایع دستی به نان صنعتگر گره خورده بود

این کارشناس صنایع دستی با بیان این که در دولت سازندگی نان کارمند صنایع دستی با نان صنعتگر گره خورده بود گفت: در این زمان سیاست مربوط به استفاده و صادرات صنایع دستی بهتر شد و دولت جنبه‌ی اشتغا‌لزایی صنایع دستی را وزین‌تر کرد.

وی ادامه داد: این مسئله به تشکیل شرکت مادرتخصصی صنایع دستی منجر شد که حتی بودجه‌ جاری هم نداشت و با 10 شرکت منطقه ای زیرشاخه، امور مربوط به تولید، بازاریابی صنعتگران مستقل و فروش را پیگیری می‌کرد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: متأسفانه از دولت هفتم، نگاه‌ها به صنایع دستی تغییر کرد، به‌طوری که در مقاله‌های موجود در آرشیو صنایع دستی دیده می‌شود که به اعتقاد برخی صاحبنظران اقتصادی، هدفگذاری که برای رشد ملی انجام شده است با عددهای کم صنایع دستی به نتیجه نمی‌رسد و اگر این منابع مالی صرف صنایع بزرگتر شود نتیجه هم زودتر حاصل می‌شود.

وی گفت: ادغام صنایع دستی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یکی از اتفاقهای خوب در آن زمان بود، چون وظایف صنایع دستی با این سازمان نسبت به وزارت صنایع بیشتر همخوانی دارد.

فلاح کارشناس صنایع دستی با بیان این که خصوصی‌سازی صنایع دستی که از 10 سال پیش آغاز شده، برای این صنعت زود بود ادامه داد: در کشورهای درحال توسعه حتما حمایت دولت باید در کنار بخش خصوصی باشد.

وی اظهار داشت: خصوصی‌سازی در صنایع دستی نوعی شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است که تخریب همراه دارد.

خصوصی سازی به ضرر صنایع دستی بود

حسین بختیاری در واکنش به اظهارات توحدی درباره حذف تصدی گریها از سازمان صنایع دستی گفت: سازمان میراث در آن زمان به عنوان حامی صنعتگر، تولیدات او را توزیع می کرد و فعالان حوزه صنایع دستی مشکلی نداشتند ولی زمانی که شرکتهای صنایع دستی به بهانه حذف تصدی گری برچیده شد، این تصور به وجود آمد که می خواهند شانه خالی کنند. متاسفانه تا حرف از خصوصی سازی شد چوب حراج بر سر صنایع دستی زدند.

وی تاکید کرد: باید پیش از برداشتن هرگونه تصدی از حوزه‌ی صنایع دستی، شرکتی را جایگزین می‌کردند تا به امور مربوط به تولید، بازاریابی و فروش بپردازد. ما این موضوع را از زمان حسین هاتفی معاون پیشین صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مطرح کردیم اما پس از گذشت 10ماه، اکنون به نتیجه‌ نزدیک می‌شویم.

فلاح معتقد است جدا ‌شدن فرش از بدنه‌ی صنایع دستی یک طرح نادرست بود که در عمل به جایی نرسید، چون با این کار نه‌تنها فرش گسترش نیافت، بلکه روز‌به‌روز صادرات آن کاهش یافت. قطعا اگر صنایع دستی متولی فرش بود اجازه‌ نمی‌داد فرش چینی تولید یا به کشور وارد شود و فرش ایرانی در سایه محصولات نامرغوب چینی قرار بگیرد.

وزارت بازرگانی فقط بافنده ها را اجیر می کند

توحدی مدیر کل توسعه و ترویج معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: ما قصد جدا ‌کردن فرش از وزارت بازرگانی را نداریم اما این وزارتخانه فقط موضوع خرید و فروش فرش را پیگیری می‌کند.

وی با بیان این که سازمان میراث فرهنگی به فرهنگ و هنر فرش توجه می‌کند گفت: اگر به موضوع الحاق مدیریت صنعت فرش به سازمان میراث وارد شدیم، به این خاطر بود که بافنده‌ها از حمایت برخوردار نبودند و وزارت بازرگانی فقط به شرکتها فکر می‌کند و بافنده‌ها به‌نوعی در این کار اجیر شده‌اند.

وی تاکید کرد: ما به دلیل اعتراضهای فراوان از سوی تولید کننده ها مجبور شدیم این موضوع را پیگیری کنیم.

قبضه بازار توسط چینیها تنها به صنایع دستی منحصر نمی شود

مدیر کل توسعه و ترویج معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی ورود صنایع دستی خارجی به کشور اظهار داشت: به‌عنوان یکی از اعضای کمیسیون ماده‌ی یک وزارت بازرگانی اطلاع دارم که مصوبه‌ای توسط دولت برای محدود‌ کردن ورود صنایع دستی خارجی صادر شده است. علاوه بر این، قبضه‌ی بازار‌ها توسط چین در کشور‌های دیگر هم اتفاق افتاده و این معضل همه‌ی کالاهاست.

استفاده از تکنولوژی در تولید صنایع دستی لازم است

توحدی با بیان این که استفاده از تکنولوژی در تولید صنایع دستی به ویژه در رشته هایی که در معرض انقراض قرار دارد لازم است، گفت: امروز از صنعتگر به‌عنوان دستگاه الکترو‌موتور استفاده می شود و با این سرعت کم تولید نمی‌توان رشته‌های در معرض انقراض را احیا کرد.

وی تصریح کرد: باید برای تولید صنایع دستی از تکنولوژیهای روز بدون آنکه آسیبی به اصالت آن وارد شود، استفاده کنیم. کشور چین اکنون این کار را کرده و البته ما نمی‌خواهیم مانند چین شویم.

راه توسعه صنایع دستی داخلی برخورد تحکمی با واردات نیست

بختیاری مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران در ادامه نشست تخصص صنایع دستی که در خبرگزاری مهر برگزار شد افزود: برای توسعه صنایع دستی داخلی نباید ورود محصولات خارجی محدود شود بلکه راه حل این است که بهترین محصولات داخلی با تنوع و به وفور با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار گیرد تا آنها خود حق انتخاب داشته باشند.

وی تصریح کرد: نباید با صنایع دستی خارجی برخورد تحکمی کرد چرا که ما هنرمندیم و باید بهترینها را در اختیار مردم قرار دهیم و حق انتخاب به آنها بدهیم.

وفایی تولیدکننده‌ صنایع دستی با بیان این که نسل جوان به دنبال صنایع دستی نمی روند گفت: آنها وقتی به پدران خود نگاه می کنند که نتوانستند از طریق تولید صنایع دستی امرار معاش کنند قطعا علاقه ای به فعالیت در این رشته نشان نمی دهند. رونق بازارهای دلالی بسیار جذاب تر از بازار در رکود صنایع دستی است.

سرفصل‌های آموزشی صنایع دستی در دانشگاه‌ها از سال 62 تغییر نکرده است

فلاح کارشناس صنایع دستی گفت: نظام آموزشی صنایع دستی مربوط به سال 62 است و از آن زمان هیچ تغییری نداشته به طوری که دانشجویان این رشته نمی توانند وارد بازار کار شوند.

وی ادامه داد: در دانشگاهها، رشته‌ی صنایع دستی واقعا تکنیکی است ولی نواقصی دارد. آنها به آموزشهای میان‌رشته‌یی نیاز دارند، چون دانشجویان صنایع دستی درباره قیمت تمام‌شده، خواب سرمایه و بهینه‌سازی تولید چیزی یاد نگرفته‌اند و در بازار کار معمولا با مشکل مواجه می‌شوند، برای همین از این عرصه خیلی زود خارج می‌شوند.

وی تاکید کرد: متاسفانه تابه حال هیچ تغییری در دروس صنایع دستی به وجود نیامده است.

این کارشناس صنایع دستی اظهار کرد: معاونت صنایع دستی با وجود آنکه بسیاری از کارشناسان آن در دانشگاهها تدریس می‌کنند، هنوز نتوانسته است راهکاری برای جذب دانشجویان ارائه کند.

چرا در مراسم بزرگداشت صنایع دستی، وزارت ارشاد از هنرمندانش قدردانی کرد!

مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع دستی استان تهران به نمایندگی از هنرمندان گله های خود را نیز در این نشست با نماینده معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی مطرح کرد و گفت: معاونت صنایع دستی، همایش برگزار کرد اما وزارت ارشاد از هنرمندان خود قدردانی کرد! از سوی دیگر معاون اول رئیس جمهور هدایایی به هنرمندان رادیو و تلویزیون را اهدا کرد و زمانی که نوبت به هنرمندان صنایع دستی رسید، همایش را ترک کرد. معاونت صنایع دستی باید پاسخگو باشد که چرا در این چنین مراسمی هنرمندی را دعوت می کند که از طرف بقیه صحبت کند و از مشکلات نگوید و مهمتر آنکه هیچکدام از فعالان این صنعت او را نشناسند.

بختیاری درباره بیانیه ای را که آماده شده بود تا به رئیس جمهوری در همایش صنایع دستی داده شود، گفت: در همایش صنایع دستی که 25 خرداد برگزار شد، قرار بود که این بیانیه به رئیس جمهوری داده شود اما ایشان حضور پیدا نکرد. در حالی که پنج روز تاخیر در برگزاری مراسم به خاطر هماهنگی برای حضور رئیس جمهور بود والا چه ضرورتی داشت پنج روز بعد از روز جهانی صنایع دستی این مراسم برگزار شود.

وی در ادامه گفت: در این بیانیه خواستار تشکیل کارگروه ویژه ای مرکب از نمایندگان ریاست جمهوری، معاونت صنایع دستی، هنرمندان و پیشکسوتان این صنعت برای بررسی و اتخاذ تصمیمات راهبردی در این حوزه بودیم.

وی با اشاره به خواسته های دیگر هنرمندان صنایع دستی در این بیانیه افزود: پیگیری تشکیل دبیرخانه تشکلهای غیردولتی در حوزه معاونت صنایع دستی، پیگیری و تشکیل کارگروه اجرایی مصوبه هیئت دولت مبنی بر تحقق خرید یک درصد محصولات صنایع دستی توسط دستگاههای دولتی، پیگیری و تسریع در تشکیل هیئت موسس شرکت سرمایه گذاری صنایع دستی، پیگیری مصوبه هیئت دولت برای ایجاد شهرک و دهکده صنایع دستی، انتخاب فردی از هنرمندان به عنوان مشاور رئیس جمهوری برای ارتباط نزدیکتر با ریاست جمهوری، پیگیری و تسریع در رفع موانع قانون بیمه هنرمندان و صنعتگران خانگی و کارگاههای مشمول کمک دولت که از سوی تامین اجتماعی اجرا نمی شود و تشکیل کارگروهی برای تعیین چهره های ماندگار از بین پیشکسوتان هنرهای سنتی از جمله پیشنهادها و خواسته هایی است که خواستار توجه به آن شده ایم.

مدیران تازه کنتور خود را صفر می کنند

فلاح در ادامه این نشست با بیان این‌که جای خالی یک سند و برنامه‌ی بالادستی در حوزه‌ی صنایع دستی احساس می‌شود، گفت: مسئولان این حوزه تا به امروز سلیقه ای عمل کرده اند و در صورت تنظیم سند بالادستی مدیران ملزم به اجرا بر اساس آن می شوند و از رفتار سلیقه ای جلوگیری می شود.

به گفته وی، هم اکنون هر مدیری به این بخش وارد می شود، کنتور خود را صفر می‌کند و کار را از اول آغاز می‌کند.

این کارشناس صنایع دستی با بیان این که مسئولان صنایع دستی اعتقادی به این صنعت ندارند گفت: در سالهای 1369 تا 1374 صنایع دستی روزگار خوبی داشت و این سازمان ره صد‌ساله را یک شبه پیمود، چون دو نفر از مدیران صنایع دستی که در شهرستانها کار می‌کردند، در این سازمان به‌عنوان رئیس مستقر شدند و توانستند صنایع دستی را برای چند سالی ارتقا دهند.

به دنبال تهیه‌ طرحهای اصیل ملی هستیم

در ادامه این نشست توحدی در جمعبندی پایانی خود گفت: تغییر سرفصلهای آموزشی صنایع دستی در دستور کار قرار دارد چرا که برای ایجاد تنوع و نوآوری باید علم همراه صنایع دستی شود.

وی با اشاره به این که برای تولید انبوه صنایع دستی از استاندارد ‌استفاده می شود افزود: برای ایجاد تناسب بین طراحی و تکنیک‌ تلاش می‌کنیم. می‌خواهیم به‌عنوان متولی در بخش سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی کار کنیم. اکنون درحال مقایسه صنایع دستی ایران با آثار خارجی هستیم.

وی اضافه کرد: قرار است با کمک وزارت بازرگانی دوره‌های آموزش بازرگانی برای تولید‌کنندگان صنایع دستی برگزار شود و برای از بین بردن الگوهای خارجی در تولید، دنبال تهیه‌ طرحهای اصیل ملی هستیم.