وقتی شاه ایران عکاسی می کند

عکس آنلاین - سمانه غلام نژاد: نیوشا توکلیان ۲۹ ساله، از سال ۲۰۰۱ برای آژانس عکس پولاریز و از سال ۲۰۰۴ به صورت آزاد برای تایمز کار می کند. گفتگوی ویرایش شده و خلاصه شده او با آماندا ریوکین در وبلاگ لنز مجله نیویورک تایمز منتشر شده است.

این عکس مربوط به یک اتفاق خبری بود، یک راهپیمایی مقابل زیارتگاه آیت الله خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی. به شدت شلوغ بود و من تصمیم گرفتم که عکسهای کلیشه ای از مردمی که فریاد “مرگ بر آمریکا” می زدند نگیرم. در عوض من وارد زیارتگاه شدم. جایگاههای مردان و زنان در آنجا جداست و قسمت زن ها خلوت تر بود. من مادران گریان و نالانی را دیدم که عکس پسرهایشان در دستشان بود. پارچه های روی دیوار توجه مرا جلب کرد در نتیجه من پرتره ها را با آن یکی کردم. مادر و پسر هر دو شبیه هم بودند. اما صورت بچه ها در گذر زمان ثابت مانده بود.

چطور این تصویر شیوه ی کار شما را تغییر داد؟

علاقه ی من بیشتر وبیشتر شد برای عکسهای بدون زمانی که داستانهای عمیق بگوید.

ناصرالدین، شاه ایران از سال ۱۲۲۷ تا ۱۲۳۵ اولین دوربین را به ایران آورده بود. او پرتره های درباریان و اعضای خانواده اش را عکاسی کرد.

مجموعه عکسهای قرن ۱۹ به خصوص فوق العاده است زیرا در آن زمان نظر علما بر این بود که مانع عکس گرفتن از چهره ی مردم شوند. اما تصاویر بسیاری از آن زمان وجود دارد زیرا یک نفر عاشق عکاسی شده بود و او کسی نبود جز قددرتمندترین مرد کشور: شاه !

هیچ کس دیگر نمی توانست عکسهایی از آدمهایی که آنقدر به او نزدیک بودند بگیرد: همسران او یا زندانیان. من همیشه فکر میکردم که انسان مجبور است به مکانهای خیلی دور یا مناطق کشمکش دار سفر کند تا عکسهای تاثیرگزار بگیرد. اما کارهای او به من آموخت که به تصویر کشیدن زندگی افراد نزدیک به خودمان عکسهایی بی همتا، صمیمی و خودمانی را نتیجه می دهد. به دلیل کارهای او من در ایران همیشه به دنبال داستانهایی هستم که به من یا به اعتقادات من نزدیک است.

چه زمانی برای اولین بار این عکسها را دیدی؟ چگونه؟

من شنیده بودم که عکسهای او در یکی از مکانهای قدیمی اش نمایش داده می شود. من آنجا را پیدا کردم و کل روز را در آرشیوها گذراندم و تعدادی از ۴۸۰۰۰ عکس جمع شده در آنجا را دیدم. کاملا معلوم بود که مردم وقتی از آنها عکاسی شده بود، راحت بودند. باوجود اینکه آنها هرگز دوربین ندیده بودند.

چه چیزی را در این عکسها دوست داشتی؟

راحتی و صداقت در عکسها را. برخلاف دیگر زنان ایرانی که در آن زمان توسط عکاسان خارجی عکاسی شده بودند، آنها نقش بازی نمی کردند و با خجالت نگاه نمی کردند.

چگونه آنها روی کار شما تاثیر گذاشتند ؟

ناصر الدین شاه تصاویر خودمانی میگرفت. آن هم با وسیله ای که آن زمان به عنوان جعبه جادو مطرح بود. در دنیای مدرن ما هیچ چیزی نباید قادر باشد که مانع گرفتن عکسهایی شود که میخواهیم آنها بگیریم.