خراسان‌جنوبي در کنار صدها اثر تاريخي و باستاني خود، روستاي "ماخونيک" با پيشينه تاريخي هزاره دوم پيش از ميلاد را در دل خود جاي داده است.
به گزارش ايسنا شايد همه ما کارتون زيباي لي‌لي‌پوت‌ها و گاليور را ديده و يادمان باشد، کارتوني که به دليل ويژگي‌هاي خاص شخصيت‌هايش از محبوبيت خاصي برخوردار بود، شخصيت‌هايي چون "مرد مايوس"، "گاليور" و "قدو قواره‌هاي کوچک".
لحظاتي در اين گزارش به روستايي سفر مي‌کنيم که به دليل پاره‌اي از ويژگي‌هاي منحصر به فرد ساکنين اين کهن ديار به لي‌لي‌پوت ايران شهرت يافته است.
بايد براي سفر به اين روستا به جلگه‌اي هم نام خود آن عظميت کنيم، جلگه‌اي که 12 روستا را در دل خود جاي داده و در جنوب شرقي شهر بيرجند قرار گرفته است.
وجه تسميه اين روستا در اسناد قديمي به اين‌گونه ذکر شده است که ما، خوني و "ايک" بخش‌هاي تشکيل دهنده آن است؛ اين بخش‌ها به صورت مجزا به ترتيب به معني ماه، چشمه و آغاز گاه و در نهايت به سرچشمه ماه تعبيه مي‌شود.
به اين روستا وقتي از نماي کلي بنگري هيچ خانه‌اي را مشاهده نمي‌کني که ارتفاع آن از 1.5 متر فراتر رود، همچنين تمامي‌خانه‌ها به هيچ وجه شکل منظم و خاصي ندارد، يعني به صورت اشکال رياضي همچون دايره، مربع و مستطيل نيست.
درب‌هاي ورودي خانه‌ها بين 60 تا 80 سانتي‌متر ارتفاع دارد که اين درها در قديم از بسته‌هاي به هم بافته شده خار و بوته بيابان، ساخته و استفاده مي‌شده و اکنون چوبي و ميخي هستند.
ديوارهاي خانه‌ها از سنگ و گل ساخته شده و سقف را از تنه درختان محلي و بوته پوشانده‌اند.
در "ماخونيک" که قدم مي‌زني کوچه‌هاي تنگ و باريکي را مشاهده مي‌کني که به خاطر ساخته شدن بنيان اين روستا بر روي دامنه کوه گاهي بر روي سقف خانه‌اي نيز شايد قدم بگذاري که هم تراز با کوچه بالايي شده است.
سنگ نگاره ماخونيک، بناي برج و قلعه و برج "گل انجير" از آثار تاريخي و شواهد باستاني اين منطقه است که قدمت آن‌ها از هزاره چهارم پيش از ميلاد تا دوران آغاز اسلام است.
در طراحي اين روستا به عينه ديده مي‌شود که از ابتدايي‌ترين نوع ساخت سکونت‌گاه استفاده شده اما با اين تفاسير به گونه‌اي خانه‌ها در کنار يکديگر قرار گرفته که سرما و گرما بر وضعيت دمايي هوايي منازل مسکوني تاثير نداشته باشد.
عمده‌ترين کار کسب درآمد مردم اين روستا، کشاورزي در زمين‌ها و مزرعه‌هايي است که به دليل کمبود زمين‌هاي مناسب کشاورزي با تعدد بسيار بين مردم تقسيم شده به گونه‌اي که در ماخونيک زمين کشاورزي 2 متر مربعي هم مي‌توان يافت يا اين‌که زميني به همين ابعاد ديده مي‌شود که به دليل داشتن چند صاحب چند نوع محصول مختلف در آن کشت شده است.
ماخونيک شايد به يک بار ديدن و گشتن بيارزد، آن هم در غروب آفتاب.
