پرسه جرم در شب‌هاي تاريك شهر

شهري كه شب‌هايش روشن نيست! اين شايد ناخوشايندترين توصيف از شب‌هاي يك شهر باشد.

افزايش آمار جرم و جنايت، وقوع تصادفات مرگبار، احساس ناامني در شهروندان، سوت و كور شدن پارك‌ها و بوستان‌هاي شهري، ايجاد مامني امن براي بيتوته معتادان و بي‌خانمان‌ها، فراهم شدن زمينه ارتكاب اعمال مجرمانه به دست سارقان، زورگيران و... ‌ همه اينها خطراتي هستند كه با فرارسيدن نخستين ساعات شب و خاموش شدن بسياري از چراغ‌هاي معابر، خيابان‌ها، محله‌ها و كوچه‌ها و به دنبال آن فرو رفتن شهر در تاريكي مطلق، زندگي شبانه شهروندان يك شهر را با ناامني همراه مي‌كند.

اين يك واقعيت است كه بسياري از شهرهاي ما شهر روشني نيستند و اين مشكل نه فقط در شهرها و استان‌هاي دور افتاده از مركز بلكه حتي در كلانشهر تهران نيز بوضوح خودنمايي مي‌كند. شايد شما هم‌ هنگام شب‌نشيني آخر هفته در پارك‌ها و بوستان‌هاي شهري‌ يا رانندگي‌ شبانه در اتوبان‌ها و بزرگراه‌هاي شهري و بين‌شهري يا ‌گذر از كوچه‌ها و محله‌هاي شهرمان به اين واقعيت رسيده باشيد كه نه فقط ادارات، سازمان‌ها، مغازه‌ها و... بلكه يك شهر در تعطيلي مطلق فرو مي‌رود.

شهروندان و احساس ناامني

تاريكي كوچه‌ها و محله‌هاي شهر مشكلي است كه طي هفته‌هاي اخير كاملا مشهود است به طوري كه اين موضوع موجب نگراني بسياري از شهروندان شده است.

مسووليت خاموش كردن تيرهاي چراغ برق در خيابان‌ها و محلات بر عهده شهرداري‌ها باشد يا اداره برق منطقه‌اي آن محدوده ،به هر حال اين موضوع به‌تدريج مي‌رود تا به معضلي دردسر‌ساز تبديل شود و اين موضوع موجب نگراني شهروندان شده؛ چراكه آنها معتقدند خاموش كردن تيرهاي چراغ برق محله‌ها يعني رفتن به استقبال ناامني.

شهروندان بيم آن دارند كه كمبود روشنايي در محله‌ها و كوچه‌ها، زمينه حضور بي‌دغدغه مجرمان و سارقان براي سرقت، زورگيري و ساير اعمال مجرمانه را فراهم آورد.

آنها معتقدند، اگر مسوولان شهري براي صرفه‌جويي در مصرف برق چنين تصميمي گرفته‌اند بايد به عواقب خطرناك چنين اقدامي نيز بي‌توجه نباشند. اين مشكل هم‌اكنون نه فقط در شهرها و استان‌هاي كوچك، بلكه حتي در محلات پايتخت نيز خودنمايي مي‌كند. شهروند ساكن منطقه 6 شهر تهران در اين زمينه مي‌گويد: تا مدتي پيش محله ما روشن بود و هر وقت از پنجره براي سركشي به خودروهايمان بيرون را نگاه مي‌كرديم‌ اين روشني احساس امنيت به ما مي‌داد، اما حالا چند وقتي است‌ از ساعت 8 شب به بعد تنها چيزي كه مي‌بينيم تاريكي مطلق است و به همين دليل احساس ناامني مي‌كنيم در حالي كه نمي‌دانيم دليل خاموش كردن تيرهاي چراغ برق محله‌مان چيست و براي پيگيري موضوع بايد به كجا مراجعه كنيم.

پارك‌هايي با چراغ خاموش

هم‌اكنون اغلب پارك‌هاي بزرگ و بوستان‌هاي محله‌اي شهرمان به دليل عدم برخورداري از سيستم روشنايي مناسب ‌، تقريبا از همان ساعات عصر‌ در خاموشي فرو مي‌روند و به محل ناامني‌تبديل مي‌شوند، به همين دليل است كه پارك‌هاي شهرمان پس از پايان روشنايي‌ روز، كاركرد خود را براي حضور شهروندان در اين فضاها از دست مي‌دهند.

اين يك واقعيت است كه پارك‌ها و بوستان‌هاي شهري ما روشن نيستند. خاموش بودن چراغ‌هاي برق در پارك‌ها بخصوص در فصول بهار و تابستان كه بوستان‌هاي شهري بيش از هر زمان ديگري پذيراي حجم انبوه جمعيت از گروه‌هاي سني مختلف هستند، كاملا خودنمايي مي‌كند.

شايد اين مشكل در بوستان‌هاي داخل شهري و محله‌اي چندان مهم به نظر نرسد، اما در پارك‌هاي جنگلي از ساعت‌هاي عصر‌ اين مشكل كاملا خودنمايي مي‌كند، به طوري كه بسياري از خانواده‌ها به محض اين كه هوا رو به تاريكي مي‌رود به دليل روشن نبودن چراغ پارك‌هاي جنگلي، احساس ناامني كرده و ترجيح مي‌دهند هرچه سريع‌تر به خانه بازگردند. پارك‌هاي جنگلي سرخه حصار و چيتگر، جمشيديه و پارك‌هاي داخل شهر مانند ‌ لاله، دانشجو و... مصداق اين مشكل هستند.

تاريكي و افزايش جرم

تجربه‌ بسياري از كلانشهرهاي دنيا نشان مي‌دهد، استفاده از نور براي روشنايي در فضاهاي ناايمن (فضاهاي بي‌دفاع) شهري موجب كاهش بزهكاري و افزايش امنيت شهروندان در فضاي شهر شده است، همچنين استفاده از نور براي نشان دادن ابتكار، خلاقيت‌ها، دستاوردهاي بشري و ايجاد حس تعلق خاطر شهروندان در فضاي شهر به امري رايج تبديل شده است.اين همان موضوع مهمي است كه يك كارشناس مسائل شهري نيز روي آن تاكيد داشته و با اشاره به وضعيت موجود جايگاه روشنايي در زندگي‌هاي شهري، يك هشدار جدي مي‌دهد: هرچند در كلانشهر تهران كه الگوي ديگر شهرها در بسياري زمينه‌هاست، طي چند سال اخير گام‌هاي بسيار خوبي در ضابطه‌مند شدن روشنايي شهري برداشته شده است، اما عدم وجود طرحي جامع در اين زمينه باعث ايجاد مشكلاتي در فضاي شهر شده است كه اگر حل نشود در آينده نه‌چندان دور شاهد معضلات جبران‌ناپذيري خواهيم بود كه به طور مستقيم بر روح و روان شهروندان تاثير خواهد گذاشت.

نكته: تجربه‌ بسياري از كلانشهرهاي دنيا نشان مي‌دهد‌ استفاده از نور براي روشنايي در فضاهاي ناايمن شهري موجب كاهش بزهكاري و افزايش امنيت شهروندان در فضاي شهر شده است

اميد ايماني در مبحث تامين روشنايي مطلوب براي شهرها به موضوع تخصصي نورپردازي شهري به عنوان شاخه‌اي از صنعت روشنايي اشاره كرده و مي‌گويد: هم‌اكنون در بسياري از كلانشهرهاي دنيا استفاده منطقي و ضابطه‌مند از نور در اين شهرها باعث شده تا نوعي زندگي شبانه در فضاهاي شهري شكل گيرد كه موجب پويايي و شادابي شهر شده است، به‌گونه‌اي كه شهر در 24 ساعت شبانه‌روز براي شهروندان محل حركت، پويايي و زندگي است.

وي توضيح مي‌دهد: سال‌هاست در بسياري از دانشگاه‌هاي اين كشورها رشته‌هاي تخصصي نورپردازي تدريس شده و سالانه فارغ‌التحصيلان اين رشته‌ها روانه ‌بازار كار مي‌شوند و به مدد همين تخصص است كه در اين كشورها نه‌تنها هيچ ‌آشفتگي در فضاي شهري ديده ‌نمي‌شود بلكه شهروندان براي رهايي از استرس‌هاي روزمره‌ زندگي به‌ آن پناه مي‌آورند تا ساعتي را فارغ از تنش‌هاي زندگي ماشيني از شادابي و سر‌زندگي شهر استفاده‌ كنند.

ايماني با اشاره به مشكلي كه در اين زمينه پيش آمده مي‌گويد: اكنون به دليل عدم توجه به آموزش نيروهاي متخصص در زمينه نورپردازي شهري و از سوي ديگر پيشرفت و گسترش تكنولوژي‌هاي نوري، مدتي است در كلانشهرها و حتي شهرهاي كوچك كشورمان به مبلمان شهري و سازه‌هاي نوري و نورپردازي برمي‌خوريم كه نه‌تنها هيچ تناسبي با محيط و فرهنگ ما ندارد، بلكه باعث آلودگي شديد نوري نيز شده است كه پس از مدتي به‌ دليل عدم رعايت مسائل فني و زيباشناختي، باعث ايجاد تنش و استرس روحي و رواني در شهروندان مي‌شود.

سرنوشت مبهم يك طرح

ضعف روشنايي در شهرها هنگامي ابعاد پيچيده‌تري به خود مي‌گيرد كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد‌ تاكنون چيزي به عنوان طرح جامع سيستم روشنايي در شهرها وجود نداشته است. در چنين شرايطي نگاهي به گذشته نشان مي‌دهد كه يك بار آن هم 5 سال پيش زمزمه‌هاي چنين طرحي در سازمان زيباسازي شهر تهران و همچنين شوراي اسلامي شهر تهران شنيده شد. دي ماه سال 85 بود كه مسوولان وقت سازمان زيباسازي شهر تهران پيشنهاد ارائه طرح جامع روشنايي شهر را مطرح كردند. براساس اين طرح قرار بود شهر تهران از حالت نابساماني در نورپردازي خارج شده و موضوع روشنايي و نورپردازي در شهر ساماندهي شود.

اين پيشنهاد قرار بود تا نيمه اول سال 86 به شوراي شهر تهران ارائه شود تا شورا پس از بررسي‌هاي كارشناسي آن را به تصويب برساند. هرچند يك فوريت اين طرح يك سال بعد يعني دي ماه سال 87 به تصويب شوراي شهر تهران رسيد و در آن به شهرداري تهران فرصت داده شده است تا طرح جامع نورپردازي فضاهاي شهر را با كمك مشاركت دستگاه‌هاي ذي‌ربط دولتي، بخش خصوصي و سازمان‌هاي مردم نهاد تهيه و به شورا ارائه دهد، اما از آن زمان تاكنون از سرنوشت مبهم اين طرح خبري در دست نيست و گويي طرح مذكور با تغيير مديريت‌ها از اولويت كاري شهرداري و شوراي شهر خارج و به فراموشي سپرده شده است.

شايد در ميان ده‌ها و بلكه صدها مشكل ريز و درشت زندگي شهري، كمبود روشنايي در شهرها آن قدرها هم با اهميت به نظر نرسد، اما واقعيت اين است كه مسوولان شهري نبايد و نمي‌توانند نسبت به جزئي‌ترين مسائل زندگي شهري نيز بي‌تفاوت باشند؛ چراكه همين كمبودها و نواقص كوچك و به ظاهر كم‌اهميت نيز مي‌توانند به نوعي زندگي شهروندان را به‌تدريج مختل كرده و در روند مطلوب زندگي شهري تاثيرگذار باشند. بنابر اين ضروري است مسوولان شهري از شهرداري‌ها گرفته تا ادارات برق نسبت به تامين روشنايي مطلوب شهرها بخصوص در هنگام شب كه ارتباط تنگاتنگي با احساس امنيت در زندگي شهري است، بي‌تفاوت نباشند.