تهران امروز: طرح اصلاح پول ملي با محوريت طرح حذف 4 صفر و تغيير نام واحد پولي ايران از سوي مقامات پولي كشور در حال فرهنگسازي است تا به گفته رئيس كل بانك مركزي سه سال آينده به طور رسمي اجرا شود. بانك مركزي نيز براي اين منظور سايتي را با عنوان طرح اصلاح واحد پول ملي با نشاني «Reform.cbi.ir» به راه انداخته تا با تشويق مردم به شركت در نظر سنجي عمومي به منظور تعيين نام واحد پول ملي اطلاعات مورد نظر خود را نيز در اين زمينه به گوش مردم برساند. شايد تنها بهانه شركت در نظر سنجي ميتوانست مردمي را كه مشغلههاي روزانه مانع شده تا زماني را صرف مطالعه كنند به اين سمت بكشاند تا نيم نگاهي نيز شايد به مطالب تحقيقاتي جمع آوري شده بياندازند. چرا كه همانطور كه معاون اقتصادي بانك مركزي بارها در گفتههاي خود به آن تاكيد كرده است اين نظر سنجي ملاك قضاوت و تصميم گيري مسئولان براي تعيين نام واحد جديد پول ملي نيست! البته ناگفته نماند كه شركت در نظر سنجي عمومي نيز مستلزم عبور از مراحلي ساده است كه مشكلات نرم افزاري سايت مانع از تحقق آن ميشود. شايد شما نيز جزو آن دسته از افرادي باشيد كه بارها تا مرحله ثبت كاربر براي ثبتنام در نظرسنجي عمومي پيش رفتهايد ولي نتوانستهايد از اين مرحله جلوتر برويد و در نهايت از شركت در نظر سنجي منصرف شدهايد!
به هر حال طرح بزرگي كه بانك مركزي در حال اجراي آن است داراي نواقصي است كه قضاوي، معاون اقتصادي بانك مركزي خود آنرا باور دارد و در پاسخ ميگويد: سايت تازه كار است انشاء الله به مرور مشكلات مرتفع خواهد شد. دوسال زمان هست براي شركت درطرح نظر سنجي، جاي نگراني نيست.
اما گذشته از حواشي اين طرح اصل قضيه چنين است كه مسئولان اقتصادي كشور تورم بالا در ايران و پايين آمدن ارزش پول ملي را دليل مناسبي ديدند تا حذف چهار صفر از پول ايران را به تصويب هيات دولت برسانند.طرحي كه از دهه 80 در دست بررسي است. از سوي ديگر بحث تناقض فرهنگي واحد پولي ريال با فرهنگ كشور ما باعث شده است تا بحث تغير نام واحد پول ملي در اين شرايط كه بسترها در حال آماده سازي است جديتر از گذشته مطرح شود. با وجود ريشه اسپانيايي واحد پولي ريال و عدم سابقه تاريخي و فرهنگي آن در ايران كه منجر به عدم كاربرد آن در ميان مردم شده است تغيير نام واحد پولي ايران نيز در دستور كار است كه احتمالا به تومان تغيير ميكند. تومان واحد پولي تاريخي ايران با هشتصد سال پيشينه است و هماكنون نيز ميان مردم كاربرد دارد و مردم ايران به جاي ريال، واحد پولي تومان را به كار ميگيرند. البته جايگزيني تومان به جاي ريال برخلاف نظر رئيس كل بانك مركزي است. چرا كه بهمني معتقد است تومان ريشهاي در تاريخ كشور ما ندارد و مردم خود آنرا در ميان خود جا انداختهاند!
اجراي همزمان دو طرح از واحد پول ملي
اما نكته جالب توجه اينجاست كه برخلاف عقيده گروهي از كارشناسان كه تغيير نام واحد پول ملي را بيهوده ميدانند و معتقدند تغيير نام واحد پول ملي نياز به فرهنگسازي بسياري دارد چرا كه بخشي از فرهنگ و باور ملتهاست و به راحتي نميتوان نامي را جايگزين نامي ديگر كرد. گروهي ديگر معتقدند در صورت حذف صفر از پول ملي نياز به تغيير نام محسوس است چرا كه در غير اينصورت مردم بايد واحد جديد پولي خود را با پسوند قديم و جديد بخوانند و اين خود نا مانوستر از آن است كه به عنوان نمونه دريك جايگزين ريال يا تومان شود. بيژن بيد آباد، كارشناس پولي و بانكي كشور و عضو پژوهشكده پولي و بانكي يكي از اين افراد است. او به تهران امروز ميگويد: بنده با اصل قضيه يعني حذف صفر از پول ملي مخالفم و معتقدم اجراي اين طرح بايد طي 10 سال آينده كه صفرهاي پول ملي بيشتر شده و پول الكترونيك شناختهتر ميشد، انجام شود. چرا كه در شرايط فعلي اين طرح هيچ اثر اقتصادي به دنبال نداشته و تنها هزينههاي اقتصادي براي چاپ اسكناس جديد و سكه براي اقتصاد كم بودجه ما به همراه دارد.
بيد آباد در پاسخ به اين سوال كه به نظر ميرسد طرح حذف صفرها با تغيير نام واحد پول ملي دو طرح متفاوت هستند كه دولت سعي در تحقق يكجاي آنها دارد. بعد از حذف صفرها نيز ميتوان با همان نام سابق يعني ريال يا تومان را واحد پول ملي خواند. گفت: اين دو طرح جدا از يكديگر هستند و در شرايط يكسان قابليت اجرا دارند و در عمل مكمل يكديگر خواهند بود. بنده بر اين باور هستم كه هر زماني كه قرار شد طرح بزرگ حذف صفرها از پول ملي اجرايي شود بايد نام جديدي نيز براي پول ملي انتخاب شود. چرا كه اين نياز وقتي كه مردم مجبور به اداي ريال جديد و قديم شدند؛ احساس خواهد شد. كار بانك مركزي نيز اين است كه اين نيازها را پيش از زمان نياز شناسايي كرده و به تحقق رساند.
پيشنهاد كارشناسان و پژوهشگران براي نام جديد پول ملي
بيد آباد همچنين نام پيشنهادي خود را براي واحد جديد پول ملي دريك و راستين عنوان ميكند و ميگويد: هر دو ريشه در ايران باستان دارند. دريك كه اولين پول رايج كشور از دوران هخامنشي است و راستين نيز در اشعار مولوي و عطار بارها به كار رفته است. به گفته بيد آباد واحدهاي پولي ريال و تومان و دريك هر يك با پيشينه و تاريخچهاي از گذشته به فرهنگ ما راه پيدا كردهاند. اما واژه پارسي نامي نوين است و گزينه پيشنهادي كارشناسان بانك مركزي. اين نام نيز بر گرفته از پارس نام اصلي سرزمين ماست كه در 2500 سال پيش تمامي قوميتهاي كرد و ترك و لر وپارس را در بر ميگرفته است.
اين گزارش حاكي است علاوه بر اينكه بانك مركزي انتخاب نام پارسي را در ميان نظر سنجي 6 ميليوني انجام شده در اين مدت جلو دار براي تعيين نام واحد جديد پول ملي ميداند و اعلام ميكند نظر كارشناسان نيز بيشتر بر اين نام است. برخي پژوهشگران نيز دريك را همراه دينار به عنوان نامي مناسب براي پول پيشنهاد دادهاند و دينار را نامي روامند در شاهنامه دانستهاند. البته ابراهيم پور داوود، ايران شناس، ريشه واژه دينار را در اصل از واژه يوناني «دناريوس» ميدانست.
مشكلات واحد پولي ريال و تومان
اما مشكلات دو واحد پولي رايج كشور چيست كه كمر به تغيير شان بسته ايم؟ تحقيقات انجام شده از اين واقعيت حكايت ميكند كه استفاده مردم ايران از واحد پولي تومان به جاي ۱۰ ريال باعث سردرگمي و مشكلاتي شده است. چون پول رسمي بر اساس ريال است و مردم در ذهنشان فقط تومان را به كار ميگيرند مجبورند هر گاه كه قيمتي را به ريال ميشنوند آن را به تومان تبديل كنند و اين موضوع يك تلاش ذهني بيفايده را بر ايرانيان تحميل ميكند كه گاهي با خطا همراه ميشود. در بسياري از مواقع نيز مشخص نيست كه قيمت درج شده به تومان است يا ريال. چنين وضعيتي كه دو واحد پولي متفاوت به اين شكل (يكي رسمي و ديگري در ميان مردم) وجود داشته باشد تنها در ايران حكمفرماست. اين موضوع براي گردشگران خارجي در ايران نيز باعث مشكل ميشود.
غلامرضا مصباحي مقدم (رئيس كميته طرح تحول اقتصادي) نيز در اين خصوص گفته است: «آنچه در افواه مردم وجود دارد تومان است و عمده بدهبستانهاي مردم بر اساس تومان صورت ميگيرد. حتي مسئولان كشور هم در محاسبات و محاوراتشان كمتر از ريال استفاده ميكنند. بنابراين اگر ما هم از تومان به جاي ريال استفاده كنيم به جاي سه صفر ميتوان چهار صفر را از پول ملي كشور حذف كرد.»
حال بايد ديد كدام يك از واحدهاي پولي پيشنهادي بانك مركزي يا مردم گزينههاي انتخابي نهايي براي نام واحد فرعي و اصلي پول ملي خواهد شد.طبق گفته قضاوي معاون اقتصادي بانك مركزي مطابق امارهاي به دست آمده از نظر سنجي عمومي بانك مركزي دريك براي پول فرعي و پارسي براي واحد پول اصلي صدر نشين هستند. تصور كنيد سه سال اينده واحدهاي پول ملي ما دريك و پارسي باشد. موافقيد؟