فارس: رئیس سازمان محیط زیست با تشریح جزئیات طرحهای محیط زیست برای نجات دریاچه ارومیه گفت: از نمایندگان مجلس انتظار داریم که به جای ارائه یک پیشنهاد منفرد، از طرحهای سازمان محیط زیست که بطور کامل کارشناسی شده است، حمایت کنند تا بتوان با تأمین منابع لازم درسال 1390 اجرایی شدن این اقدامات را تسریع کرد.
محمدجواد محمدیزاده درباره جزئیات طرحهای سازمان محیط زیست برای مقابله با خشک شدن دریاچه ارومیه اظهار داشت: در بند الف ماده 67 قانون برنامه چهارم توسعه کشور، که در خصوص مدیریت زیست بومی است، دریاچه ارومیه به عنوان نخستین اولویت ذکر شده است.
وی ادامه داد: برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه، سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر اقدامات حفاظتی جاری خود، در قالب طرح حفاظت از تالابهای ایران با همکاری تمامی مراجع ذیربط ملی شامل وزارتخانههای مختلف، مراجع استانی آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان و جوامع محلی و سازمانهای غیر دولتی (NGO) اقدام به تدوین برنامه مدیریت این تالاب کرده است.
----------------------------------------------------------------------------------------------
تشکیل ستاد اجرایی ملی مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در سطح ملی
----------------------------------------------------------------------------------------------
محمدیزاده افزود: در حال حاضر برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه به عنوان نخستین سند مدیریت زیست بومی در کشور به تصویب هیئت وزیران رسیده و اجرای آن به صورت فرابخشی در دستور کار قرار دارد همچنین با توجه به اهمیت این دریاچه و شرایط بحرانی آن ستاد اجرایی ملی مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در سطح ملی شکل گرفته است.
رئیس سازمان محیط زیست در ادامه گفت: این ستاد یکی از سطح بالاترین ستادهای ملی است که در هیئت دولت تشکیل شده است و ریاست این ستاد با معاون اول ریاست جمهوری است و 2 معاون دیگر رئیسجمهور نیز در این ستاد عضویت دارند که دبیری آن با سازمان حفاظت محیط زیست است.
وی عنوان کرد: وزرای نیرو، جهاد کشاورزی، مسکن و شهرسازی، کشور و استانداران استانهای واقع در حوضه آبخیز این تالاب نیز در این ستاد عضویت دارند.
محمدیزاده بیان کرد: ستاد اجرایی مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در اردیبهشت ماه سال 1389 تشکیل شد و تاکنون 4 جلسه اصلی داشته و قریب به 7 جلسه کمیته تخصصی این ستاد نیز طی این مدت برگزار شده است که مهمترین نتایج جلسات این ستاد و موضوعات تحت بررسی آن را مطرح میکنم.
معاون رئیس جمهور ادامه داد: در راستای تصویب حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه عدد 3.1 میلیارد متر مکعب حداقل نیاز آبی سالانه دریاچه ارومیه به عنوان عدد مبنای تصمیمگیریهای مدیریتی و برنامهریزیهای مرتبط در حوضه و تراز آبی اکولوژیک 1274.1 به عنوان حداقل تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه مورد تصویب و مبنای اصلی برنامهریزیها قرار گرفت.
وی افزود: همچنین برای محاسبه و تصویب سهم آب استانهای واقع در حوضه در بهرهبرداری از منابع آب حوضه و تأمین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه سهم آب استانهای واقع در حوضه در بهرهبرداری از منابع آب حوضه و تأمین حقابه زیست محیطی با در نظر گرفتن اکثر پارامترهای مؤثر بر تعیین میزان سهم بهرهبرداری از منابع آب در کارگروه آب و کشاورزی حوضه و با همکاری وزارت نیرو محاسبه و در کمیته تخصصی ستاد اجرایی مورد تصویب قرار گرفت.
محمدیزاده افزود: این سهم آبی پس از کارشناسی لازم در خردادماه سال جاری به استانها ابلاغ شده که استان آذربایجان غربی میتواند 2035،6 میلیون مترمکعب آب از دریاچه ارومیه بهرهبرداری کند همچنین این استان باید 1870،5 میلیون متر مکعب حقابه محیط زیستی برای دریاچه ارومیه پرداخت کند.
وی گفت: استان آذربایجان شرقی میتواند 1079،3 میلیون مترمکعب آب از دریاچه ارومیه بهرهبرداری کند همچنین این استان باید 270،5 میلیون متر مکعب حقابه محیط زیستی برای دریاچه ارومیه پرداخت کند ضمن اینکه استان کردستان نیز میتواند 585،1 میلیون مترمکعب آب از این دریاچه بهرهبرداری کند ضمن اینکه این استان باید 959،1 میلیون متر مکعب حقابه محیط زیستی برای دریاچه ارومیه پرداخت کند.
رئیس سازمان محیط زیست عنوان کرد: بدیهی است که استانهای واقع در حوضه بر این اساس ملزم به تأمین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه هستند و با ابلاغ اخیر این سهم آبی استانهای واقع در حوضه نسبت به تأمین نیاز آبی دریاچه اقدام میکنند.
----------------------------------------
ایجاد هرگونه حقابه جدید ممنوع!
----------------------------------------
محمدیزاده اظهار داشت: با توجه به محدودیت منابع آب حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، ستاد اجرایی تصویب کرد تا طرحهای توسعه جدید و آب بر استانهای واقع در حوضه متوقف و از ایجاد هرگونه حقابه جدید خودداری شود.
------------------------------------------------------------------------------------------
24 طرح اولویتدار برای تأمین حقابه دریاچه ارومیه هنوز اجرا نشده است
------------------------------------------------------------------------------------------
وی با اشاره به بررسی و تصویب 24 طرح اولویتدار در راستای اجرای برنامه مدیریت و تأمین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه تأکید کرد: این طرحها از طرف وزارتخانههای نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست در راستای اجرای برنامه مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه و تأمین حقابه دریاچه به ستاد اجرایی ارائه و در کمیته تخصصی مورد بررسی کارشناسی و مورد تصویب قرار گرفت.
محمدیزاده افزود: این طرحها در سال 1390 به دستگاههای ذیربط ابلاغ شده که پس از ابلاغ و عملیاتی شدن بودجههای سال جاری به اجرا خواهد رسید همچنین این طرحها 5 ساله بوده و پیشبینی صرفهجویی نهایی حاصل از اجرای آنها حدود 1500 میلیون متر مکعب آب در سال خواهد بود.
معاون رئیس جمهور با اشاره به بررسی و تصویب بودجه طرحهای اولویتدار تصریح کرد: پس از تصویب طرحهای اولویتدار پیشنهادی، بودجه آنها نیز در ستاد اجرایی مورد بررسی قرار گرفت و پس از بازنگریهایی نهایتاً بودجه اجرای طرحهای فوق با اعتباری مبنی بر 13200.7 میلیارد ریال مورد تصویب قرار گرفت.
وی ادامه داد: میزان اعتبار مورد نیاز این طرحها در سال نخست، 2258.34 میلیارد ریال است البته ذکر این نکته ضروری است که با توجه به تصویب طرحها و بودجههای مربوطه در سال 1389و عدم تأمین اعتبار مربوطه تاکنون، متأسفانه طرحهای فوق در مرحله اجرا قرار نگرفتهاند.
----------------------------------------------------------------------------------
تصویب تشدید نظارت بر بهرهبرداریهای غیر مجاز در دریاجه ارومیه
----------------------------------------------------------------------------------
محمدیزاده با اشاره به تشدید نظارت بر بهرهبرداریهای آب در حوضه و کنترل برداشتهای غیر مجاز توسط وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی گفت: برداشتهای غیر مجاز از منابع آب حوضه یکی از مسائل بسیار تأثیرگذار در عدم تأمین حقابه دریاچه است همچنین به دلیل اینکه میزان این برداشتها در سیستمهای پایش قابل محاسبه نیست، تعیین مدل تخصیص منابع آب حوضه نیز با عدم قطعیتهای بسیاری مواجه است که در این راستا ستاد اجرایی، تشدید نظارت بر بهرهبرداریهای غیر مجاز را مورد تصویب قرار داده است.
----------------------------------------------------------------------------------
خشکسالی یکی از عوامل تشدید کننده بحران دریاچه ارومیه است
----------------------------------------------------------------------------------
وی با اشاره به تدوین برنامه مدیریت ریسک خشکسالی حوضه آبخیز دریاچه ارومیه اظهار داشت: وقوع خشکسالی در کشور و بویژه در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه یکی از موضوعات بسیار حاد و مهم در این رابطه است که از عوامل تشدید کننده بحران دریاچه ارومیه است.
محمدیزاده بیان کرد: در این خصوص علاوه بر تدوین برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه و مصوبات ستاد اجرایی در رابطه با تصویب و ابلاغ سهم استانهای واقع در حوضه در تأمین حقابه زیست محیطی این دریاچه در شرایط نرمال، به دلیل وقوع خشکسالیهای اخیر در منطقه، سازمان محیط زیست در قالب طرح حفاظت از تالابهای ایران با ترسیم نقشه راه مدیریت ریسک خشکسالی حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، یک فرایند مشترک با همکاری تمامی مراجع مرتبط آغاز کرده است که در مسیر اجرای آن نهایتاً برنامه مدیریت ریسک خشکسالی دریاچه ارومیه تدوین و نحوه تأمین حقابه دریاچه در شرایط خشکسالی نیز تا پایان امسال مشخص خواهد شد.
وی افزود: این پروژه نیز با بهرهمندی از متخصصین داخلی و استفاده از درسهای آموخته تجارب بینالمللی از کشورهای دارای شرایط اقلیمی مشابه بویژه منطقه مدیترانه و استرالیا و با مشارکت مدیران و کارشناسان مراجع مختلف ملی و استانهای ذیربط از جمله مجموعههای مرتبط با مدیریت آب، کشاورزی، ادارات کل مدیریت بحران، هواشناسی، استانداریها و سازمان حفاظت محیط زیست در حال انجام است که نتایج حاصل از آن نیز در قالب نقشه راه تدوین برنامه مدیریت ریسک خشکسالی دریاچه ارومیه مستقیماً در راستای مدیریت شرایط دریاچه و جلوگیری از خشک شدن آن کاربرد خواهد داشت.
------------------------------------------------------------
انجام اقدامات اضطراری برای نجات دریاچه ارومیه
------------------------------------------------------------
رئیس سازمان محیط زیست اظهار داشت: علاوه بر اقدامات برنامهای ذکر شده که در قالب مدیریت زیست بومی به انجام رسیده است، اقدامات اضطراری و فوری متعددی نیز توسط سازمان محیط زیست و بعضاً با هماهنگی سایر مراجع صورت پذیرفته که از جمله میتوان به اقداماتی از قبیل چندین مرحله رهاسازی آب از سدهای حوضه جهت تأمین بخشی از نیاز آبی دریاچه ارومیه، احیاء تعدادی از تالابهای اقماری بویژه در حاشیه جنوبی دریاچه ارومیه با همکاری جوامع محلی جهت تقویت زیستگاههای جایگزین در شرایط بحرانی دریاچه ارومیه، اقدام به میلهگذاری حریم دریاچه ارومیه جهت جلوگیری از توسعه کاربریها و تجاوز به اراضی حاشیهای این دریاچه که به طور موقت خشک شدهاند و آب رسانی به جزایر داخل دریاچه ارومیه جهت حفظ تنوع زیستی ارزشمند این جزایر اشاره کرد.
محمدیزاده دیگر اقدامات سازمان محیط زیست را تشدید اقدامات نظارتی و کنترلی محیط زیست منطقه جهت حفاظت از تنوع زیستی و اقدامات آگاهیرسانی و آموزشی متعدد در سطح حوضه جهت جلب مشارکتهای مردمی در حفاظت از محیط زیست و بویژه مصرف بهینه آب دانست.
وی در پاسخ به این پرسش که با اجرای طرحهای سازمان محیط زیست در راستای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه، آیا میتوان شاهد روزی بود که این دریاچه خشک نشود؟ گفت: در مورد دریاچه ارومیه ذکر این نکته ضروری است که حوضه آبخیز این تالاب طی دهه گذشته با خشکسالی متوالی مواجه بوده است به طوری که میزان روان آب حوضه از متوسط 7 میلیارد مترمکعب در سال در برخی سالها به کمتر از 3 میلیارد کاهش یافته و ورودی به دریاچه ارومیه نیز که بطور متوسط حدود 4.5 میلیارد مترمکعب بوده در بعضی سالها به کمتر از یک میلیارد متر مکعب رسیده است و این عوامل نیز در کنار عوامل انسانی در شرایط بحرانی دریاچه ارومیه دخیل بودهاند.
محمدیزاده اظهار داشت: همچنین متوسط تراز آبی دریاچه ارومیه در بلندمدت 1275.37 بوده و حداقل تراز آبی اکولوژیک دریاچه ارومیه نیز 1274.1 است اما در حال حاضر تراز آبی دریاچه ارومیه 1271.17 است که نزدیک به 4 متر کمتر از متوسط و بالغ بر 2.7 متر کمتر از حداقل تراز آبی اکولوژیک آن است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
خشک شدن دریاچه ارومیه تهدیدات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی جدی دارد
-----------------------------------------------------------------------------------------------
وی تأکید کرد: تأکید سازمان حفاظت محیط زیست و دولت جمهوری اسلامی ایران بر لزوم حفاظت از این زیست بوم است ضمن اینکه توان اختصاص داده شده و این موضوع فقط به دلیل جنبههای تنوع زیستی موضوع نیست بلکه تداوم شرایط دریاچه ارومیه و خشک شدن بخشهای بیشتری از آن تهدیدات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی جدی برای منطقه در پی خواهد داشت.
-------------------------------------------
شرایط دریاچه ارومیه بحرانی است
------------------------------------------
معاون رئیس جمهور اضافه کرد: بنابراین شرایط دریاچه بحرانی است ولی با توجه به اقدامات خوب انجام شده امیدوار هستیم که با اجرایی شدن طرحهای پیشنهادی و تأمین منابع مالی لازم شرایط این دریاچه ابتدا در سطح کنونی تثبیت شود البته با در نظر گرفتن سطح دریاچه ارومیه حجم کمبود آب آن تا حداقل تراز اکولوژیک بیش از 12.5 میلیارد متر مکعب و تا حد متوسط بیش از 18 میلیاردی متر مکعب است که بالطبع نمیتوان انتظار داشت که این میزان کمبود آب به طور فوری جبران شود.
محمدیزاده ادامه داد: همچنین برای این منظور هدفگذاری اصلی سازمان محیط زیست رسیدن به حداقل تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه طی یک دوره 5 ساله و پس از آن رسیدن به شرایط متوسط در یک دوره 10 ساله است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان محیط زیست برای جلوگیری از احداث سدهای جدید بر دریاچه ارومیه برنامهای دارد؟ عنوان کرد: با توجه به محدودیت منابع آب حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، میزان سهم آب هر استان برای برداشت از منابع آب حوضه و میزان بهرهبرداریهای موجود، توسط ستاد اجرایی تصویب شد و طرحهای توسعه جدید و آب بر استانهای واقع در حوضه متوقف و از ایجاد هرگونه حقابه جدید خودداری میشود.
محمدیزاده درخصوص اعتبار در نظر گرفته شده برای نجات دریاچه ارومیه گفت: بودجه اجرای این طرحها با اعتباری مبنی بر 13200.7 میلیارد ریال مورد تصویب قرار گرفت و میزان اعتبار مورد نیاز این طرحها در سال نخست، 2258034 میلیارد ریال است البته به دلیل عدم تأمین اعتبار مربوطه تاکنون، متأسفانه طرحهای فوق در مرحله اجرا قرار نگرفتهاند ولی دستگاههای اجرایی در حال تلاش هستند که با توجه به فوریت موضوع و شرایط دریاچه ارومیه در حد امکان در چارچوب بودجههای سال 1390 خود برخی اقدامات اضطراری را شروع کنند و بالطبع در تنظیم بودجههای سال 1391 باید پیشبینیهای لازم در این خصوص صورت پذیرد.
رئیس سازمان محیط زیست درباره نظر خود در مورد مخالفت مجلس با 2 فوریت طرح نجات دریاچه ارومیه تصریح کرد: توجه نمایندگان مجلس به مسائل محیط زیست بسیار ارزشمند است. بویژه در موضوع دریاچه ارومیه نمایندگان دغدغههای ارزشمندی دارند اما موضوع این طرح که انتقال بین حوضهای بوده جای کار بیشتری دارد.
وی ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست با کمک تمامی دستگاههای اجرایی ستادی و استانهای آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان در قالب طرح حفاظت از تالابهای ایران برنامه مدیریت دریاچه ارومیه را تدوین کرده و طرحها و پروژههای اجرایی مورد نیاز برای رفع بحران دریاچه ارومیه در این برنامه مشخص شده است که تحت عنوان برنامه جامع مدیریت حوضه آبخیز دریاچه به تصویب هیئت محترم وزیران نیز رسیده است.
محمدیزاده افزود: در واقع حل بحران دریاچه ارومیه یک بسته اجرایی کارشناسی شده و مدون دارد و تعداد 24 طرح اجرایی از آن استخراج شده که به عنوان اقدامات فوری اولویتدار به صورت فرابخشی در دستور کار دستگاههای اجرایی مختلف قرار گرفته است؛ به همین دلیل ما معتقد هستیم که با یک پروژه به تنهایی نمیتوان مشکل را حل کرد.
----------------------------------------------------------------------------------------
هیچ محدودیتی برای برداشتهای مجاز از دریاچه ارومیه ایجاد نمیشود
----------------------------------------------------------------------------------------
وی اظهار داشت: طرحهای اجرایی 24 گانه فوق تضمین خواهد کرد که علاوه بر تأمین حقابه دریاچه ارومیه هیچ محدودیتی نیز برای برداشتهای مجاز و توسعههای برنامهریزی شده بخشها ایجاد نشود اما مشکل اینجا است که این طرحها بعد از بسته شدن بودجه سال 90 مصوب شدهاند و در حال حاضر علیرغم اینکه مجموعه دولت و دستگاههای اجرایی در حال تلاش برای تأمین بخشی از منابع مورد نیاز هستند.
محمدیزاده تأکید کرد: به دلیل عدم پیشبینی موارد در بودجه سال 1390 تأمین منابع با محدودیتهایی مواجه است به همین دلیل از نمایندگان مجلس انتظار داریم که به جای ارائه یک پیشنهاد منفرد، این مجموعه برنامه را که بطور کامل کارشناسی شده و به صورت یک بسته دقیق محیط زیستی توسعهای پیشبینی شده حمایت کنند تا بتوان با تأمین منابع لازم درسال 1390 اجرایی شدن این اقدامات را تسریع کرد.
وی تصریح کرد: باید به این نکته توجه کرد که اجرای طرحهای پیشنهادی برنامه جامع مدیریت دریاچه ارومیه در صورت تأمین اعتبار به سرعت اجرایی خواهند شد و نتیجه آنها به تدریج باعث بهبود شرایط دریاچه ارومیه خواهد شد اما انتقال بین حوضهای دارای جنبههای فنی و ملاحظات محیط زیستی مختلفی است که باید به دقت بررسی شود.
معاون رئیس جمهور اظهار داشت: به علاوه اجرای این گونه انتقالهای بین حوضهای نیازمند زمان نسبتاً زیادی است و در کوتاه مدت نمیتوان انتظار تحقق آنها را داشت و این در حالی است که بحران دریاچه ارومیه اضطراری است و اگر بخواهیم تا چند سال برای انتقال آب صبر کنیم و تا آن موقع هیچ اقدامی نکنیم دیر خواهد شد.
محمدیزاده در پاسخ به این پرسش که آیا مشابه دریاچه ارومیه در سایر کشورها وجود دارد و آنها از چه سیستمی برای حفاظت از اکوسیستم آن بهره میبرند؟ عنوان کرد: مشابه دریاچه ارومیه در سایر کشورها نیز وجود دارد و تجارب مختلفی نیز در مدیریت آنها وجود دارد البته برخی تجارب موفق و برخی ناموفق بودهاند که مسلماً باید از هر دو گروه درس گرفت.
-------------------------------------------
94 درصد از دریاچه آرال خشک شد
-------------------------------------------
وی گفت: به عنوان معروفترین تجربه ناموفق که هم شباهت زیادی به دریاچه ارومیه و هم نزدیکی مکانی به ایران دارد، دریاچه آرال است؛ این دریاچه حدود 15 برابر دریاچه ارومیه بوده و به دلیل مصرف آب حوضه برای کشاورزی و طرحهای عظیم کشت پنبه در دهه 1980 شروع به کاهش سطح پیدا کرد و در حال حاضر حدود 94 درصد آن خشک شده است.
محمدیزاده بیان کرد: درس قابل تأمل در این تجربه حسابی است که در برنامهریزیهای دریاچه آرال بر روی انتقال آب از حوضه سیبری داشتهاند و در واقع آب حوضه را برای توسعه کشاورزی مصرف کردهاند به تصور اینکه از حوضه مجاور برای آرال آب منتقل میکنند که البته با توجه به جنبههای فنی و اقتصادی مختلف، تحقق این بخش از برنامه عملی نشد و به همین دلیل آب حوضه به مصارف مختلف و بویژه کشاورزی اختصاص یافت در حالی که آبی به دریاچه آرال نرسید.
وی اظهار داشت: تجارب موفق نیز در کشورهای مختلف وجود دارد و چند جنبه مشترک در این تجارب وجود داشته که سازمان حفاظت محیط زیست تلاش کرده تا از این نقاط قوت مشترک نیز استفاده کند و پیادهسازی رویکرد مدیریت زیست بومی، در نظر گرفتن مقیاس برنامهها در سطح حوضه آبخیز و تدوین برنامههای فرابخشی در مدیریت تالاب مهمترین نکات مشترکی بودهاند که در تدوین برنامه جامع مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است.
رئیس سازمان محیط زیست در پاسخ به این پرسش که آیا از سازمانهای جهانی برای بهبود وضعیت دریاچه ارومیه کمک خواستهاید؟ گفت: مقوله محیط زیست از علوم در حال رشد و توسعه در دنیا است و به همین دلیل سازمانهای بینالمللی مختلفی در این زمینهها فعالیت میکنند.
محمدیزاده ادامه داد: رویکرد سازمان حفاظت محیط زیست استمرار فعال ارتباط با مجامع بینالمللی و ایجاد زمینه تبادل دو طرفه تجربیات است و در همین راستا برای موضوع مدیریت تالابها و دریاچه ارومیه یک طرح بینالمللی توسط سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و مصوب شده است که در این طرح صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) و دفتر عمران ملل متحد (UND[) نیز مشارکت دارند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در قالب این طرح حداقل 6 کارشناس بینالمللی بطور مستقیم با موضوع مدیریت تالابها و دریاچه ارومیه در ارتباط بودهاند و علاوه بر آنها از توان کارشناسی داخلی سازمان حفاظت محیط زیست و سایر مراجع دولتی، خصوصی، NGOها و مشاورین ملی نیز استفاده شده است به همین دلیل در فرآیند برنامهریزی مدیریت تالابها و بویژه دریاچه ارومیه علاوه بر تجارب و دانش بومی از تجارب بینالمللی و مشارکت سازمانهای محیط زیستی جهانی نیز استفاده شده است.