خبرخودرو: رئيس كميسيون بهداشت مجلس معتقد است به بحث سلامت و بهداشت روان جامعه توجه كافي نشده است و اگر چه آمار ما مانند همه جاي دنيا حدود 21 درصد بيمار رواني را تاييد مي كند اما نسبت آن نگران كننده است زيرا به طور كلي حدود 9/25 درصد مردان و 9/14 درصد زنان دچار اختلالات رواني هستند.
به گزارش فارس در بخش نخست گفت و گو با اميدوار رضايي، رئيس كميسيون بهداشت مجلس به بررسي فراز و فرودها نظام سلامت در 27 سال پس از پيروزي انقلاب پرداختيم، دكتر رضايي چهار بعد سلامت را ابعاد جسمي، روحي، اجتماعي و معنوي تعريف كرد و به شرح بعد معنوي آن پرداخت در اين بخش در ادامه مبحث بعد معنوي سلامت، ابعاد اجتماعي و رواني سلامت نيز بررسي شده است.
جايزه بزرگ براي اصول معنوي در سلامت
* اشاره كرديد كه استفاده از معنويات به ارتقاي سطح سلامت جامعه منجر مي شود، آيا شاخص مشخصي براي سنجش اين مسئله وجود دارد و آيا آماري وجود دارد كه جايگاه ما را از اين نظر نشان دهد؟
- خوب، طبيعتا الان آمار و ارقام مستند و رسمي در اين زمينه نداريم، چون به فكرش نبوده ايم و ضمن اينكه به باورهاي مذهبي در جامعه عمل مي كرديم اما هيچ وقت ارزيابي در مورد آن نداشته ايم،بسياري از شاخصهاي سلامت در جامعه ما به علت همين آموزه هاي ديني وضعيت مطلوب دارد مثلا اينكه آمار ايدز در كشور ما پايين است يا پايين بودن بيمارهاي ناشي از مصرف الكل در جامعه همگي ناشي از رعايت اصول فرهنگ مذهبي ماست، ولي اين مسائل تاكنون اندازه گيري نشده است و نمي دانيم دقيقا چقدر آموزه هاي ديني در اين مورد موثر بوده است، چقدر آموزش و دانش خود مردم در اين زمينه اثر داشته است و چقدر قانون و مسائل اجتماعي نقش داشته است، چون بررسي علمي در اين مورد نشده است، نظر من اين است كه يك قسمتي از بودجه تحقيقاتي دانشگاهها و دستگاههاي اجرايي به اين سمت برود تا بالاخره در پايان امسال بتوانيم بگوييم چقدر دستاورد داشته ايم، توصيه ها و آموزه هاي ديني در مورد سلامت بايد به صورت رساله ها و پايان نامه هاي دانشجويي درآيند و در پايان سال مي توانيم مراسمي بگذاريم و جايزه بزرگي تعيين كنيم و افرادي كه در اين زمينه به نتايجي رسيده اند تشويق شوند، من اين پيشنهاد را به رئيس مجلس نوشته ام به وزير بهداشت هم شفاهي گفته ام كه ما با كمك هم يك كميته اي بگذاريم كه در سال پيامبر اعظم (ص) بررسي كنيم و ببينيم براي سلامت مردم در همه ابعاد به كجا بايد برسيم كه يكي از ابعاد آن هم همين اثر معنويت بر سلامت است بايد منابع و بودجه هايي كه لازم است براي اين كار بگذاريم تعيين شود و بحث ديگر تعيين يك جايزه ويژه براي دوستاني است كه در اين زمينه به نتايج تحقيقي مي رسند.
* فكر مي كنيد وزارت بهداشت با توجه به اينكه بيشتر مباحث خاص پزشكي را دنبال مي كند مي تواند پرچمدار اين قضيه باشد يا بايد ساختار جديدي براي اين بعد از سلامت تشكيل شود؟
-در هر صورت در دولت، وزارت بهداشت مسئول سلامت مردم است و حداقل بايد در اين زمينه سياستگزاري كند ولي طبيعتا وزارت بهداشت به تنهايي نمي تواند همه مسائل مرتبط با سلامت را هدايت كند، خيلي از عوامل مرتبط با سلامت اصلا ربطي به وزارت بهداشت ندارد، اگر دولت بتواند خودش كميته اي را زير نظر رئيس جمهوري براي اين كار تشكيل دهد كه چه بهتر، مي تواند كميته ويژه اي را براي بعد چهارم سلامت كه بعد معنوي است ايجاد كند، اما جاهاي ديگري هم هستند، شواري عالي انقلاب فرهنگي مي تواند نقش خيلي مهمي داشته باشد يا شوراي عالي سلامت.
مسئله مهم اين است كه همه دستگاههاي دولتي، خصوصي و مجلس بايد براي اين كار بسيج شوند و تحقيق كنند و همان طور كه به وزير بهداشت هم گفته ام مي توان يك همايش سراسري در بهمن ماه يا اسفند ماه براي بررسي ايده ها و تحقيقات انجام شده در زمينه نقش معنويات بر سلامت برگزار كرد و يك جايزه ويژه هم از سوي رئيس جمهوري به بهترين طرحها و برنامه ها داده شود.
15 درصد مردم خانه ندارند
* به بعد ديگر سلامت بپردازيم، مسئله عوامل اجتماعي موثر بر سلامت، از اين نظر ما چه وضعي داريم و چه مسيري را براي ارتقا و رشد شاخصها و عوامل موثر بر سلامت مردم بايد طي كنيم و مسئول و نهادي كه اين بعد سلامت را پيگيري كند، كجاست؟
-مسائل اجتماعي بيشتر به مديريت جامعه، فرهنگ سازي و برنامه ريزي حكومتي مربوط مي شود، هر چه جامعه آرامتر باشد، آسايش بيشتر باشد، تنش در جامعه كمتر باشد، افراد از امنيت بالاتري برخوردار باشند، وضعيت مسكن و شغل پايدار و قابل قبول باشد و فضاي سبز و عوامل محيطي به خوبي كنترل شود، سلامت مردم در اين اجتماع وضعيت بهتري خواهد داشت.
در همه كشورهاي جهان سوم از جمله كشور ما، عوامل اجتماعي كه آثار منفي بر سلامت مي گذارد مشخص است، البته تاثير هر كدام از آنها به تفكيك مشخص نيست اما مي دانيم كه ترافيك، امنيت اجتماعي، امنيت شغلي و مسائل اقتصادي در اين زمينه موثر است، 15 درصد مردم كشور ما خانه ندارند كه همين يك مسئله تاثير بسيار زيادي بر سلامت مردم مي گذارد.
* منظورتان اين است كه 15 درصد مردم مالك خانه نيستند؟
- بله، نيستنتد، يا بحث صلح و آرامش در كشور و اطراف كشور اين هم يكي از فاكتورهاي سلامت است، هر چه درگيري و تنش در منطقه بيشتر باشد، سلامت مردم هم به همان اندازه به خطر مي افتد، داشتن سرپناه مناسب، آب آشاميدني سالم، شغل مطمئن اينها مسائلي است كه تقريبا 50 درصد سلامت مردم به آن وابسته است در همه جاي دنيا همين طور است در كشور ما هم اگر بيشتر نباشد قطعا كمتر نيست.
*آقاي دكتر، ما اكنون در مورد تاثير عوامل اجتماعي موثر بر سلامت صورت مسئله را مي دانيم، مي دانيم كه فقر، سواد، وضعيت شغلي، مسكن همگي بر سلامت مردم تاثير دارد، اما ارگاني كه مسئوليت مستقيم پيگيري اين بعد از سلامت را داشته باشد وجود ندارد، فكر نمي كنيد لازم باشد با تصويب قانوني در مجلس ستاد يا نهادي براي رسيدگي به اين بعد سلامت تشكيل شود؟
- از نظر قوانين تا حد زيادي قانون تصويب شده داريم، مثلا ماده 84 قانون برنامه چهارم توسعه از سال 84 دولت را موظف كرده است كه شوراي عالي سلامت و امنيت غذا را تشكيل دهد، اين شورا تاكنون دو جلسه داشته است، خوراك اين شورا را كه رئيس آن رئيس جمهوري است و بيشتر وزرا در آن عضويت دارند، وزير بهداشت به عنوان دبير شورا بايد تهيه كند، يكي از مسائلي كه بايد در اين شورا بررسي شود همين عوامل اجتماعي موثر بر سلامت است، در يكي از جلسات اين شورا كه خود من هم بودم، الگوي تغذيه مناسب در كشور بررسي شد، مسائلي از قبيل ميزان مصرف شيريني، روغنهاي جامد، نوشابه و مسائل بسيار ديگر كه تصميماتي نيز در اين موارد گرفته شد.
تصميمات شوراي عالي سلامت مي تواند جهتگيري دولت و بخشهاي مختلف آن را تحت تاثير قرار دهد و همان طور كه در مورد تغذيه دستوراتي براي وزارت بهداشت، وزارت جهاد كشاورزي، بازرگاني و صنايع داشت در مورد عوامل اجتماعي موثر بر سلامت هم مي تواند تصميم گيري كند.
*مثلا در مورد وضعيت مسكن و نسبت آن با سلامت مردم هم مي تواند وارد شود؟
-بله، هيچ منعي ندارد، شوراي عالي سلامت و امنيت غذا مي تواند در مورد همه بخشهاي مرتبط با سلامت با حضور رئيس جمهوري، وزرا و نمايندگان مجلس و حتي سازمان نظام پزشكي و بخشهاي ديگر تصميم گيري كند و از اين نظر كاملا دستش باز است.اين شورا اصلا تشكيل شده تا مسائل كلان سلامت را بررسي و تصميم گيري كند و همه ارگانهاي دولتي و حتي سازمان محيط زيست در اين شورا حضور دارند.
*ولي به نظر مي رسد اين شورا هنوز كارايي لازم را ندارد؟
- بله، چون تازه تشكيل شده است، يكي، دو جلسه بيشتر نداشته است و بايد فعال شود به همين علت از دولت و رئيس جمهوري خواسته ايم كه اين شورا فعالتر شود.
* مجلس هم نظارت مي كند؟
-طبيعتا هر قانوني در مجلس تصويب شود بر اساس ماده 33 جزء 5 آيين نامه داخلي مجلس، تمام كميسيونهاي مجلس موظفند اجراي مصوبات خود را پيگيري كنند و از مسئولان بخواهند كه در مورد آن توضيح بدهند، در واقع يك تحقيق و تفحص دائمي در مورد قوانين مجلس وجود دارد، اين قوانيني كه در مورد تحقيق و تفحص در مجلس تصويب مي شود براي موارد خاص است اما تحقيق و تفحص به صورت مداوم از دستگاههاي اجرايي در مورد مصوبات تخصصي مجلس انجام مي شود.ضمن اينكه در مورد شوراي عالي سلامت يك نفر از مجلس نيز در اين شورا حضور دارد و از نزديك در جريان مصوبات و تصميم گيرهاي اين شورا قرار مي گيرد.
غير از آن در شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم چون ابعاد كلان دانشگاههاي علوم پزشكي را پيگيري مي كنيم، بحث فرهنگ سلامت هم پيگيري مي شود در جلسه قبلي اين شورا هم بعد معنوي سلامت را با رئيس جمهوري مطرح كرديم و قرار شد كميته اي براي پيگيري اين موضوع تشكيل شود.
21 درصد مردم دچار اختلال رواني هستند
* در مورد بعد ديگر سلامت كه مسائل رواني است توضيح دهيد، ميزان شيوع بيماريهاي رواني در كشور ما چقدر است، بيماريهاي شايع رواني در كشور ما كدامها هستند و آيا علل ريشه اي اين بيماريها بررسي شده است؟ نظارت مجلس بر اين بعد از سلامت چگونه است؟
-البته مجلس به طور عمومي بر وضعيت سلامت مردم نظارت دارد و اين طور نيست كه مثلا كميته ويژه اي براي سلامت روان داشته باشد، البته آقاي دكتر باغبانيان، نائب رئيس دوم كميسيون بهداشت كه متخصص روانپزشكي است ابعاد رواني سلامت جامعه را پيگيري مي كند.
بر اساس پژوهشي كه در مورد بيماريهاي روحي و رواني از 35 هزار نمونه در كشور انجام شد، معلوم شد كه 9/25 درصد زنان و 9/14 درصد مردان كه متوسط آن 21 درصد مي شود به نوعي دچار اختلال رواني هستند و حدود 10 درصد از اين افراد اقدام به خودكشي مي كنند كه از ميان دو درصد اسكيزوفرني دارند، حدود 15 درصد افراد نمونه اين تحقيق نيز دچار افسردگي بودند اين آمار البته كم و بيش شبيه آمار جهاني اختلالات رواني است و تفاوت چنداني ندارد.
از نظر تخت رواني در كشور در سال 1346 حدود 10 درصد تختهاي بيمارستاني تخت رواني بود اما اكنون با وجودي كه تعداد كل تختهاي بيمارستاني افزوده شده است فقط 6 درصد كل اين تختها، تختهاي رواني هستند كه بر اساس قانون برنامه چهارم توسعه تا پايان اين برنامه بايد به همان نسبت 10درصد برسد.
در مورد تختهاي رواني زماني، اعتقاد بر اين بود كه بيمارستانهاي رواني بايد جدا از بيمارستانهاي عمومي باشند اما اكنون اين اعتقاد وجود ندارد و معتقديم كه بيماران رواني هم بايد مانند ساير بيماران در بخشهاي بيمارستانهاي عمومي بستري شوند.
در قانون برنامه چهارم توسعه بر دولت تكليف شده كه 75 درصد بيماران رواني مزمن را تحت پوشش خدمات دولتي قرار دهد اين ميزان اكنون در حدود 25 درصد است كه بايد از طريق سازمان بهزيستي و دستگاههاي ديگر اين پوشش انجام شود.
پوشش برنامه هاي بهداشت اوليه روان نيز در كشور حدود 80 درصد است كه تا پايان برنامه پنجساله چهارم بايد به 100 درصد برسد.
*منظور از برنامه هاي بهداشت روان چيست؟
-همين آموزشهايي كه در مهد كودكها، مدارس و دانشگاهها و آموزشهاي عمومي كه در سطح جامعه براي كنترل استرسها و نگراني ها و غلبه بر فشارهاي رواني انجام مي شود.
*آيا مي توانيم بگوئيم در بحث بهداشت روان در كشور كم كار شده است؟
-صد در صد، اين آمار بالا از بيماران رواني نشان مي دهد كه در اين زمينه كم كار كرده ايم، هر چند كه اين آمار در كل دنيا نيز تقريبا همين قدر است، هنوز مردم فكر مي كنند منظور از بيمار رواني اين است كه فرد ديوانه است، در حالي كه نهايت بيماريهاي روحي و رواني، بيماريهاي مزمن و دائمي است و كاملا با داشتن استرس، افسردگي و ساير اختلالات رواني كه ممكن است در زندگي روزمره هر يك از ما وجود داشته باشد، متفاوت است.
هر چقدر آموزشهاي عمومي در مورد سلامت روان در جامعه گسترش پيدا كند، راه مقابله با آن نيز آسانتر است و مي توانيم از بروز بسياري از اين بيماريهاي پيشگيري كنيم، در صورتي كه يك بيماري روحي و رواني زود تشخيص داده شود به راحتي مي توان آن را درمان كرد يا آگاهي و شناخت آن بيماري مي تواند شرايطي را به وجود آورد كه اصلا چنين بيماري به وجود نيايد.
استرس كنكور طاقت فرساست
*آقاي دكتر، بخش زيادي از مردم جامعه، فرزند پشت كنكور دارند، فردي كه براي كنكور درس مي خواند، با فشارهاي زياد روحي مواجه است و سختي هاي زيادي را متحمل مي شود، خانواده هاي اين بچه ها هم درگير اين موضوع مي شوند وآنها هم استرس زيادي را بايد تحمل كنند، حالا اگر فرد در دانشگاه قبول شود، اينكه چه رشته اي قبول شود يك نوع استرس وارد مي كند و اگر قبول نشود و بعد از آن چه بايد بكند يك نوع ديگر استرس وارد مي كند، به اين ترتيب بخش زيادي از جامعه در زمان طولاني با استرس و نگراني مواجه هستند اگر به اين مشكلات استرسهاي در ترافيك ماندن و دير رسيدن هر روزه همه ما را هم اضافه كنيد، حجم زيادي مي شود، براي كاهش استرس در اين طيف گسترده از مردم آيا فكري شده است؟
-ما در مجلس قانون را تصويب مي كنيم، فقط كليات را سياستگزاري مي كنيم و معمولا وارد جزئيات نمي شويم، به دولت توصيه مي كنيم كه به مسئله بهداشت روان مردم توجه كند و از سرمايه هاي اجتماعي كه مردم هستند حمايت كند، اين يك بحث تخصصي است كه بايد انجمنهاي تخصصي روانپزشكي، وزارت بهداشت و دستگاههاي مربوطه بايد راهكار اجرايي آن را پيدا كنند.
يكي از مسائلي كه بايد در اين مراكز بررسي شود همين مسئله كنكور است، كه زمينه مناسبي فراهم مي كند تا تعادل بهداشت رواني جامعه به هم بريزد، اين مجموعه ها به همراه وزير علوم و وزير بهداشت بايد همفكري كنند و راهي پيدا كنند كه از اين همه بيماريهاي روحي و رواني بكاهد، بايد بررسي كنند كه آيا روش بهتري براي برگزاري كنكور هست كه داوطلب كنكور استرس كمتري را متحمل شود در مورد ترافيك هم همين طور، دستگاههاي مربوطه بايد بررسي هاي كارشناسي را داشته باشند.شوراي عالي سلامت مي تواند كميته ويژه اي را براي رسيدگي به اين مسائل تشكيل دهد و در واقع با تشكيل كميته هاي تخصصي براي هر يك از چهار بعد سلامت براي ارتقاي شاخصها در مورد هر يك از آنها برنامه بياورد.
*فكر نمي كنيد لازم باشد در كميسيون بهداشت مجلس هم چنين كميته هايي تشكيل شود؟
-افرادي در كميسيون بهداشت مجلس هستند با توجه به تخصصي كه دارند مسائل تخصصي را پيگيري مي كنند، مثلا آقاي حيدري به مسائل مرتبط با پرستاران مي پردازد، دكتر باغبانيان مسائل مرتبط با بيماريهاي روحي و بهداشت رواني جامعه را پيگيري مي كند، دكتر دقيقي به مسائل مرتبط با دخانيات مي پردازد و به همين ترتيب، اما به هر حال كار ما در حد قانونگذاري است و مسئولان اجرايي و تخصصي در وزارت بهداشت و شوراي عالي سلامت بايد راهكار اجرايي بياورند.
مشكلي كه الان وجود دارد اين است كه بيشتر مسئولان اجرايي فقط به درمان بيماريها و مشكلات جامعه توجه دارند اگر به جاي اين ديدگاه، ديدگاه سلامت نگر جايگزين شود و پيشگيري از بيماريها و ناراحتي ها در همه ابعاد سلامت در اولويت قرار گيرد حتما اثرگذاري برنامه ها بيشتر مي شود.
ادامه دارد...
