جزییات خريد گاز ايران توسط پاکستان

نياز رو به رشد تقاضاي نفت و گاز پاکستان و توجه به اين موضوع که خط لوله زميني حتي با در نظر گرفتن هزينه هاي حمل و نقل، چهار برابر کمتر از ديگر گزينه هاي انتقال انرژي هزينه بر است، در کنار ديگر مزيت هاي اقتصادي خط لوله آي پي در اين گزارش بررسي شده است.

 

به گزارش شانا نياز رو به رشد تقاضاي نفت و گاز پاکستان و لزوم تامين پايدار و ايمن انرژي، درآمد ٥٠٠ ميليون دلاري از محل ترانزيت گاز به هند و برنامه‌هاي توسعه اي پاکستان براي گسترش استفاده از گاز در پروژه هاي نسل آينده توليد نيرو را مي توان از ضرورتهاي احداث خط لوله آي پي دانست که حتي با در نظر گرفتن هزينه هاي حمل و نقل، چهار برابر کمتر از ديگر گزينه هاي انتقال انرژي هزينه بر است و هر روز تاخير در آن زيان‌هاي مالي فراواني را به اقتصاد پاکستان تحميل مي کند.

 

انتقال گاز ايران به پاکستان در حالي مراحل نهايي شدن خود را مي گذراند که حدود دو دهه است که اين پروژه در ابتدا با عنوان قرارداد صلح، موسوم به قرارداد آي پي آي بين ايران-پاکستان-هند مطرح شده است.

 

تئوري اوليه براي اين خط لوله آن بود که با انتقال گاز از ايران به پاکستان و سپس به هند، مي توان اميدوار بود که تنش هاي اسلام آباد – دهلي نو کاهش يابد و تا اندازه اي صلح بين دو کشور حاکم شود. هر چند در اين روزها به دليل فشارهاي آمريکا، اين قرارداد طرف هندي خود را در صحنه نمي بيند و البته هندي ها هم به طور رسمي از اين قرارداد خارج نشده اند و گاهي تمايل خود به اين قرارداد را به طور ضمني مطرح مي کنند.

 

قرار است گاز طبيعي ايران در سال ۹۳ به وسيله خط لوله از بندرعسلويه در استان بوشهر به بندر نوابشا در جنوب پاکستان منتقل شود و در اين رابطه دو قرارداد مهم به امضاي روساي جمهور دو کشور برسد.

 

اولين قرارداد مربوط است به وام ۵۰۰ ميليون دلاري ايران به پاکستان براي ساخت خط لوله انتقال گاز در داخل مرزهاي پاکستان به اسلام آباد و دومين قرارداد نيز مربوط است به ساخت يک پالايشگاه در ايالت بلوچستان پاکستان از سوي جمهوري اسلامي ايران؛ اين پالايشگاه در منطقه جنوب غربي پاکستان موسوم به گوادر – همان منطقه اي که بندر معروف و بزرگ گوادر در آن قرار دارد- احداث خواهد شد. هزينه ساخت اين پالايشگاه ۴ ميليارد دلار برآورد شده و ظرفيت آن ۴۰۰ هزار بشکه در روز است.صدور گاز به هند و پاکستان از سال ١٩٩٠ ميلادي مطرح شد، اما به دليل تنش بين دو کشور هند و پاکستان تا اوايل دهه جاري پيشرفت محسوسي نداشت.

 

از اوايل سال ٢٠٠٠ ميلادي مطالعاتي با مشارکت شرکت هاي بين المللي از سوي شرکت ملي نفت ايران انجام شد و گزينه هاي مختلف عبور لوله از خشکي، دريا نزديک ساحل و دريا آبهاي عميق مورد مطالعه و بررسي قرار گرفت. در اين ارتباط شرکت B.H.P استراليايي مطالعات اوليه امکان سنجي را در سال ٢٠٠١ انجام داده است و در سال ٢٠٠٣ (سال ١٣٨٢) مطالعات را به روز کرد که در نهايت عبور لوله از خشکي، به عنوان گزينه برتر مورد پيگيري واقع شد.

 

پيرو آن شرکت ملي صادرات گاز ايران آمادگي خود را براي تحويل گاز در مرز ايران و پاکستان به پاکستان و هند اعلام کرده است.

 

دور جديد مذاکرات با هدف و تاکيد بر صادرات گاز به کشور هاي هند و پاکستان، بين سه کشور از دي ١٣٨٢ آغاز شد که از طرف ايران شرکت ملي صادرات گاز ايران، از طرف پاکستان شرکت Inter State Gas Systems Limited و از طرف هند شرکت Gas Authority India Limited و Indian Oil Company Limited در مذاکرات حضور پيدا کردند و از آن زمان تاکنون جلسات متعددي در سطوح معاونان وزراي نفت و انرژي به همراه گروه هاي کاري از شرکت هاي نفت و گاز هر سه کشور برگزار شده است.

 

پروژه خط لوله ايران -پاکستان -هند ( آي پي آي ) خط لوله اي است با طول ٢٧٠٠ کيلومتر با هدف انتقال گاز از منطقه پارس جنوبي ايران واقع در منطقه خليج فارس به شهرستان هاي عمده پاکستان شامل کراچي و مولتان و در فاز بعدي به دهلي نو در هند با ارزشي بالغ بر ٧ ميليارد دلار.

 

از آنجا که موقعيت جغرافياي ايران مناسب ترين جايگاه را نسبت به ديگر تامين‌کنندگان گاز جهان براي تامين نيازهاي انرژي هر دو کشور پاکستان و هند دارد، احداث اين خط لوله مي تواند مزيت هاي بسياري براي کشورهاي طرف تعامل در انتقال گاز فراهم آورد.

 

در مجموع طول ٢٧٠٠ کيلومتري لوله گذاري در اين پروژه بزرگ، ١١٠٠ کيلومتر در ايران، ١٠٠٠ کيلومتر در پاکستان و ٦٠٠ کيلومتر در خاک هند انجام خواهد شد.

 

برابر تحليلي که از سوي gulf oil and gas انجام شده، با توجه به اين که يک خط لوله زميني حتي با در نظر گرفتن هزينه هاي حمل و نقل، چهار برابر کمتر از ديگر گزينه هاي انتقال انرژي هزينه بر است، به سادگي مي توان تشخيص داد اين پروژه تا حد زيادي به نفع دو کشور هند و پاکستان خواهد بود که گاز کافي براي تامين تقاضاي رو به رشد انرژي در کشورهاي خود را ندارند و يکي از علل تمايل بسيار پاکستاني ها در اجرا شدن هر چه سريع تر پروژه خط لوله صلح در خاک اين کشور ( آي پي) را در همين امر بايد دانست.

 

قرارداد خط لوله آي پي به حدي براي پاکستاني ها سودآور است که اين کشور مي تواند علاوه برتامين نيازهاي داخلي خود، پس از اتصال اين خط لوله به خط لوله گاز هند ( آي پي آي) با کسب در آمدي بين ٢٠٠ تا ٥٠٠ ميليون دلار در سال از محل ترانزيت، هزينه هاي خريد گاز به ايران را نيز پرداخت کند.

 

اين خط لوله قادر به حمل ١١٠ ميليون متر مکعب گاز در روز است که قرار است ٥٠ ميليون متر مکعب آن صرف نيازهاي داخلي ايران و ٦٠ ميليون متر مکعب باقي نيز به پاکستان منتقل شود.

 

اطلاعات انرژي پاکستان

برابر آمار منتشره توسط سازمان اطلاعات و آمار مرکزي آمريکا، ذخاير اثبات شده گاز پاکستان تا اول ژانويه سال ٢٠١٢ افزون بر ٧٥٣٫٨ ميليارد مترمکعب و حجم ذخاير نفت اثبات شده اين کشور تا ابتداي ژانويه ٢٠١٣ حدود ٤٨٠٫٩ ميليون بشکه برآورد شده است.

 

در سال ٢٠١١ مجموع توليد برق پاکستان ٩٤٫٦٥ ميليارد کيلووات ساعت و مجموع برق مصرفي در اين کشور ٧٠٫١ ميليارد کيلووات ساعت گزارش شده است.ظرفيت برق نصب شده اين کشور در سال ٢٠٠٩ حدود ٢٠٫٢ ميليون کيلووات در ساعت بوده که از اين مقدار، حدود ٦٥٫٢ درصد به وسيله سوخت هاي فسيلي، ٢٫٣ درصد از طريق سوخت هاي هسته اي و ٣٢٫٥ درصد از طريق نيروگاه هاي برقي آبي توليد شده است.

 

همچنين در سال ٢٠١١ پاکستان روزانه ٦٣ هزار و ٨٠ بشکه نفت توليد کرده و اين در حالي است که مصرف فرآورده هاي نفتي تصفيه شده در اين کشور در اين سال افزون بر ٤٢٦ هزار و ٧٠٠ بشکه در روز گزارش شده است.

 

همچنين برابر آمار منتشر شده در Pakistan Oil and Gas Report در سال ٢٠١٣، تقاضاي نفت اين کشور در سال ٢٠١٢ افزون بر ٣٦٣ هزار و ٣٠٠ بشکه در روز تخمين زده شده که حدود ٣٠١ هزار بشکه در روز از طريق واردات تامين شده است. انتظار مي رود مصرف نفت اين کشور تا سال ٢٠١٦ به ٣٩٤ هزار بشکه در روز و واردات روزانه نفت آن به ٣٤٢ هزار بشکه افزايش يابد و چشم انداز واردات نفت اين کشور در سال ٢٠٢١ نيز چيزي بيش از ٤٠٣ هزار بشکه در روز است.هزينه واردات نفت خام پاکستان بر اساس متوسط قيمت سبد نفتي اوپک ( ١٠٧٫٠٥ us$) در سال ٢٠١٢ حدود ١١٫٤٧ ميليارد دلار برآورد شده است.پاکستان در سال ٢٠١١ درمجموع ٤٢٫٩ ميليارد متر مکعب توليد گاز طبيعي داشته و به همين ميزان هم مصرف کرده است. بر اين اساس مصرف گاز طبيعي اين کشور در سال ٢٠١١ چيزي بالغ بر ١١٥ ميليون متر مکعب در روز برآورد مي شود.مجموع خطوط لوله انتقال کشور پاکستان تا پايان سال ٢٠١٠ عبارت است از: ١٠ هزار و ٥١٤ کيلو متر خط لوله انتقال گاز، ٢ هزار و ١٣ کيلومتر خط لوله انتقال نفت و ٧٨٧ کيلومتر خط لوله انتقال فرآورده هاي نفتي.برابر برآوردهاي وزارت نفت و گاز پاکستان، انتظار مي رود تقاضاي گاز اين کشور در طول چند سال آينده افزايش قابل ملاحظه اي داشته باشد. پاکستان همچنين در نظر دارد استفاده از گاز را در پروژه هاي نسل آينده توليد نيرو در اين کشور توسعه دهد که نيازمندي اين کشور به گاز را بيش از پيش افزايش خواهد داد.

 

اطلاعات اقتصادي و جمعيتي پاکستان

برابر آمار منتشره از سوي سازمان اطلاعات و آمار مرکزي آمريکا، کشور پاکستان با جمعيتي افزون بر ١٩٠ ميليون نفر و با مساحت ٧٩٦ ميليون متر مربع در همسايگي ايران و سه کشور افغانستان، چين و هند قرار دارد.

 

اين کشور با توليد ناخالص داخلي ٢٣٠٫٥ ميليارد دلار در سال ٢٠١٢ از نرخ رشد اقتصادي ٣٫٧ درصدي برخوردار بوده و سرانه توليد ناخالص داخلي آن بر اساس (برابري قدرت خريد) افزون بر ٢٩٠٠ دلار گزارش شده است.

 

٢٠٫١ درصد از توليد ناخالص داخلي اين کشور به بخش کشاورزي و ٢٥٫٥ درصد به بخش صنعت مربوط مي شود و ٥٤٫٤ درصد نيز از سوي بخش خدمات صورت مي گيرد.جمعيت نيروي کار اين کشور در سال ٢٠١٢ افزون ٦٠٫٣٦ ميليون نفر و نرخ بيکاري نيز ٥٫٦ درصد گزارش شده است.

 

در سال ٢٠١٢ درآمدهاي بودجه اي دولت پاکستان ٢٩٫٥١ ميليارد دلار و هزينه هاي آن ٤٤٫١٩ ميليارد دلار گزارش شده است.

 

مجموع صادرات پاکستان در سال ٢٠١٢ افزون بر ٢٤٫٦٦ ميليارد دلار، مجموع واردات آن در اين سال ٤٠٫٨٢ ميليارد دلار و بدهي خارجي اين کشور ٥٥٫٩٨ ميليارد دلار اعلام شده است.

 

مشخصات پروژه آي پي و آي پي آي

منبع تأمين گاز؛ پارس جنوبي - IGAT٧ ، مقدار گاز درخواستي روزانه ٣٠ ميليون متر مکعب گاز به هر يک از کشورهاي هند و پاکستان، مدت قرارداد؛ ٢٥ سال، قطر خط لوله؛ ٥٦ اينچ، طول خط لوله از عسلويه تا مرز ايران و پاکستان؛ حدود ١١٠٠ کيلومتر، طول خط لوله داخل کشور پاکستان؛ حدود ٩٩٠ کيلومتر، تعداد ايستگاه تقويت فشار؛ حدود ١١ ايستگاه، طول خط لوله داخل کشور هند؛حدود ٥١٠ کيلومتر، تاريخ شروع مذاکرات ٢٤/١١/١٣٨٣، پيش بيني زمان تحويل محصول؛ سال ٢٠١٤-٢٠١٣، هزينه برآورد اجراي طرح؛ حدود ٧ ميليارد دلار،نقطه تحويل؛ مرز ايران-پاکستان.