سوت مشترک اشتون و ظریف در ژنو

فارس: مذاکرات ایران و ۱+۵ پس از دو روز گفت‌وگو در هوای بارانی ژنو پایان یافت. طبق توافقات صورت گرفته، قرار است دور بعدی مذاکرات حدود سه هفته بعد و طی روزهای ۱۶ و ۱۷ آبان باز هم در ژنو برگزار شود.

برای نخستین بار و برخلاف مذاکرات قبلی، این بار دو طرف (ایران و ۱+۵) بیانیه مشترکی را صادر کردند که اشاره به زمان مذاکرات بعدی و گفت‌وگوی کارشناسی قبل از دور آتی داشت.

* ورود ایران با بسته جامع و جدی

اشتون و ظریف در کنفرانس های خبری خود که بصورت جداگانه برگزار شد، اندکی به پیشنهاد جدید ایران آن اشاره کردند.

اشتون پیشنهاد جدید ایران را جامع‌ترین و بی‌سابقه‌ترین بسته ایران در ۱۱ دور گفتگو گذشته عنوان کرد. این اظهارات وی نشان می‌دهد که ایران با اراده سیاسی لازم و کافی وارد عرصه گفت‌وگوها شده است. در اصل می توان گفت که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با این اظهار نظر خود، عملیات روانی و اظهاراتی از جنس تبلیغات رسا‌نه‌ای سخنگوی خودش، مایکل مان را زیر سوال برد.

* سخنگویی که بر خلاف جریان آب شنا می‌کند

مایکل مان طبق روال گذشته این بار هم برحسب عادت و ماموریت خود در جمع خبرنگاران سعی کرد که مسئولیت مذاکرات و موفقیت را به عنوان یک وابسته ریاضی وار به عملکرد ایران نشان دهد. «مان» با تکرار عبارت «توپ در زمین ایران است» و استفاده از پاسخ نخ نمای «نمی‌دانم» ، سوالات جدی خبرنگاران را به اصطلاح در «آمپاس» گذاشت. در واکنش به رویه آقای سخنگو، عراقچی، سرپرست تیم مذاکره کننده کشورمان، اظهارات آقای مان را «ناامید کننده» خواند؛ اظهاراتی که شانه خالی کردن از بار مسوولیت تلقی شده و در عین حال، پروپاگاندایی رسانه‌ای برای تحت تاثیر قرار دادن فضای مذاکرات است.

اما برخلاف آنچه که مایکل مان می گوید، به نظر می‌رسد که این ۱+۵ است که باید عزم سیاسی خود را برای رسیدن به توافق جزم کند، نه ایران. با توجه به صحه گذاشتن کارشناسان و رسانه‌های غربی به جدیت ایران، این اظهارات مان می تواند برآیندی منفی را برای طرف مقابل در مذاکرات داشته باشد. بدیهی است که کوبیدن بر تبل مواضع تکراری، این مسأله را در افکار عمومی تداعی می‌کند که گفتگوها قرار نیست پایانی داشته باشد.

* فرصت ایران برای غرب

پس از هفته‌ها مانور رسانه‌های غربی و مواضع مقامات این کشورها درباره برنامه هسته‌ای ایران، تهران بالاخره پیشنهاد خود را ارائه کرد. این بار نوبت به تیم حریف رسیده است تا از فرصتی که ایران در اختیار آن قرار داده است استفاده کند، فرصتی که به زعم مقامات ایرانی شاید دیگر تکرار نشود. غربی‌ها تلاش می‌کنند با اشاره به تحریم‌ها علیه ایران، تهران را تنها طرف نیازمند به توافق معرفی کنند. به همین دلیل هم هست که سناتورها و محافل نزدیک به لابی صهیونیستی تشدید تحریم‌ها علیه ایران را خواستار هستند. اما از طرفی نباید از یاد برد که عدم توافق هسته‌ای با تهران، نه تنها ایران را متوقف نمی‌کند بلکه باعث پیشرفت هر چه بیشتر برنامه هسته‌ای این کشور می‌شود.

«ویلیام هیگ»، وزیر خارجه انگلیس در بخشی از واکنش خود به مذاکرات ژنو ۴، گفت: مهم است که ما همچنان به تحرک مثبتی که در روند مذاکرات رخ داده ادامه دهیم، اما در عین حال نباید از یاد ببریم که برنامه هسته‌ای ایران همچنان در حال پیشرفت است.

این اظهارات وی نشان از نگرانی غرب از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران دارد.

«وندی شرمن» نماینده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای هم با اشاره به گفت‌وگوهای ژنو گفت: ما می‌خواهیم برای حرکت سریع رو به جلو، از این موضوع بهره بگیریم، چراکه نمی‌خواهیم پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران همچنان ادامه داشته باشد.

* واکنش‌هایی از جنس احتیاط

پس از پایان مذاکرات چندین کشور سریعا واکنش نشان دادند که وجه اشتراک آنها احتیاط بود. آمریکا و انگلیس با خوش‌بینی محتاطانه به مذاکرات نگریستند. ویلیام هیگ گفت: من از رویکرد مثبت‌تری که دولت جدید ایران در مذاکره با ۱+۵ در ژنو اتخاذ کرد، استقبال می‌کنم. امیدوارم مذاکرات هرچه زودتر به نتایج عملی منجر شود. لازم است که ایران اولین گام را در برنامه‌اش بردارد و ما هم آماده‌ایم در پاسخ گام‌های متناسبی برداریم.

وی اما کار سخت پیش روی دیپلماتهای ایرانی و ۱+۵ را یادآور شد و گفت: حجم زیادی از کارهای دشوار در پیش روست، اما نباید این موقعیت را به هدر بدهیم.

آمریکا هم در قالب واکنش کاخ سفید و وزارت خارجه این کشور جدیت و جزئیاتی را که ایران ارائه کرد را بی‌سابقه و جدید عنوان کرد، اما تاکید کرد که «فعلا قرار نیست تحریمی لغو شود و باید در این مورد، مذاکرات بیشتری صورت گیرد.»

در این میان روسیه احتیاط بیشتری را پیشه کرد. «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه گفت که دلیلی برای خوشبینی بیش از حد درباره مذاکرات ژنو وجود ندارد.

وی کمی هم چاشنی بدبینی به موضع خود اضافه کرد و اظهار داشت: فاصله میان مواضعی که توسط ایران و قدرت‌های جهانی درباره این موضوع اتخاذ شد را می‌توان کیلومترها توصیف کرد در حالی پیشرفتی که حاصل شد را می‌توان چند گام دانست.

اما راشا تودی در خبری جداگانه و به نقل از ریابکوف نوشت که روسیه پیشنهاد رفع تحریم‌ها در ازای نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران را ارائه کرده است.

بررسی مواضع این کشورها حاکی از وجود کمی خوش بینی اما همراه با احتیاط است. طبیعی است که خوش بینی لازمه مذاکرات بوده و بدون آن انگیزه برای ادامه گفت‌وگوها نخواهد بود. اما احتیاط همراه با آن نشان از فرآیند سخت و حتی طاقت‌فرسای توافق با ایران دارد.

تهران با پیشنهاد جدید و جامع خود توپ را در زمین تیم مقابل انداخت. الان نوبت آمریکا و سایر کشورهاست که در این آزمون اراده سیاسی شرکت کنند. دولت آمریکا ابتدا خود باید تکلیفش را با خودش تعیین کند، اینکه بالاخره قصد تعامل و همکاری را دارد یا نه. اگر به این نتیجه رسید که نیاز به تعامل با ایران دارد، باید از خود اقدامات عملی نشان دهد. واشنگتن در این مسیر مانعی تحت عنوان کنگره را پیش رو دارد. مانعی که «وندی شرمن»، نماینده آمریکا در مذاکرات قرار است به زودی در آن حضور یافته و جلسه توجیهی برای آنها برگزار کند.

دولت آمریکا تا کنون سخن از برداشتن تحریم‌ها به میان نیاورده و بر پابرجا بودن آنها تاکید کرده است. دولت آمریکا در بهترین حالت اعلام کرده است که درباره تحریم‌ها، نه لزوما رفع آنها، با کنگره جلسه محرمانه خواهد داشت. با این تفاسیر، واشنگتن اگر عزم و اراده جدی داشته باشد، باید با اقدامات عملی و برنامه مشخص با اهداف و زمانبدی معین وارد گفت‌وگوها شود. روندی غیر از این نشانگر سوء نیت آنها و در بهترین حالت، عدم جدیت آمریکا تلقی خواهد شد.

کشورهای غربی دیگر نیز که هر از گاهی مواضع خاکستری از خود نشان می دهند، باید در مقابل حسن نیت و جدیت ایران گامهای عملی نشان دهند و فقط به ژست‌های سیاسی بسنده نکنند. طبیعی است که اگر آنها خواستار رفع نگرانی‌های مشخص و تعریف شده خود باشند باید مابه‌ازای آن را پرداخت کنند؛ به شرطی که نگرانی‌های آنها در چارچوب ان‌پی‌تی بوده و سلیقه‌ای یا نامحدود نباشد. در غیر اینصورت کسی که روند پیچیده و سخت مذاکرات را به محاق می‌کشاند، غربی‌ها خواهند بود.

* مسیر سخت پیش رو

توافق دو طرف برای نپرداختن به جزئیات در مقابل رسانه‌ها در کنفرانس خبری اشتون و ظریف، نشان از جریان داشتن مذاکرات جدی و سخت دارد که ادامه روند گفت‌وگوها را می‌طلبد.

قبل از مذاکرات هم کارشناسان و مقامات آمریکایی هم تاکید کردند که توافقی یک شبه حاصل نخواهد شد و نباید از ژنو۴ انتظار معجزه داشت.

به همین دلیل انتظار آن می‌رود که ایران و ۱+۵ در ابتدای مسیر دشواری هستند و برای به پایان رساندن این ماراتن، در صورت وجود اراده دو طرف، باید گامهای عملی بسیاری را بردارند.