وداع «گذشته» فرهادی با اسکار

در حالی که پیش از این در ارزیابی‌های کارشناسان فیلم گذشته چهارمین شانس اسکار 2014 اعلام می‌شد، آکادمی اسکار ساعاتی پیش اسامی نُه فیلمی خارجی زبانی که برای کسب جایزه ی اسکار در رقابت ها باقی ماندند را اعلام نمود که در این میان، عناوین «گذشته» آخرین ساخته اصغر فرهادی و هم چنین «وجده» محصول عربستان دیده نمی‌شوند.

به گزارش «تابناک»، وقتی فیلم «گذشته» اصغر فرهادی رونمایی شد، سطح تمجیدها نسبت به این اثر قابل قیاس با «جدایی نادر از سیمین» کرد و همین امر امیدها را برای بردن یک جایزه دیگر توسط این کارگردان ایرانی افزایش داد و آن هنگام که کمپانی سونی پیکچرز با نامه نگاری به مسئولان ایران، تاکید کرد که این فیلم ظرفیت بردن اسکار را دارد، این امید دوچندان شد. فضا نیز چنین نشان می‌داد که سینمای ایران این فرصت را یافته که جزو معدود کشورهای قاره کهن باشد که صاحب دو جایزه اسکار شده است.

همان زمان پیتر بردشاو، منتقد سینمایی روزنامه گاردین از ۵ ستاره، ۴ ستاره داده بود و نوشته بود: «اصغر فرهادی با فیلمی پرجاذبه، میخکوب کننده و البته کمی تصنعی، به کن آمده است. فرهادی استیصال و خشمی را که در مبارزه با گذشته و خنثی کردن تصمیم های غلط زندگی وجود دارد به نمایش می گذارد. این فیلم درامی ظریف و در بیشتر لحظات استادانه و با بازی های کنترل شده و هوشمندانه است و شکل ظریف موزاییک گونه از جزئیات، تغییرهای غیرمنتظره طرح داستان، پیچش های تعلیق آمیز و رازگشایی ها را ستوده است. ساختار روایی شاید بیش از حد قاطعانه است، و غیبت مستمر یک شخصیت مهم از صحنه ها شاید حدس زدن صحنه آخر را کمی ساده کرده باشد. بیشتر لحظه های این فیلم به گونه ای جالب و تازه، به "تئاتر صحنه ای" شبیه است. انرژی و هوش مستمر در فیلمسازی، اصغر فرهادی را "سخت تاثیرگذار" دانسته است. آیا اصغر فرهادی از جزئیات و غافلگیری های داستانی به صورتی بیش از اندازه استفاده کرده؛ آن گونه آن را در مرز باورپذیری و باورناپذیری قرار داده باشد.»

کیت میوئر  منتقد سینمایی تایمز، از ۵ ستاره به این فیلم ۵ ستاره داده بود و نوشته که اصغر فرهادی در این درام فوق العاده، درکی عمیق از ذات آشفته وضعیت انسانی را به نمایش می گذارد. او در این باره نوشته بود: «این فیلم نمونه ای از علاقه اصغر فرهادی به ابهام و رازآلودگی است که در فیلم "جدایی نادر از سیمین" هم نشان داده بود. بازی سه شخصیت اصلی فیلم را فوق العاده بود. آنها خیزاب های احساسی ای ایجاد می کنند که مخاطب را به شکلی غیرمنتظره در خود غرق می کنند. هریک از شخصیت های فیلم، همدردی مخاطب را بر می انگیزد و در عین حال، این همدردی را پس می زند. هیچ قهرمان یا برنده ای در این داستان نیست؛ داستانی که بر دوش مخاطب، بار رازی را می گذارد که هیچ یک از شخصت های داستان، هرگز آن را نخواهند دانست.»

جاستین چانگ، منتقد نشریه ورایتی، نیز نوشته بود: «اصغر فرهادی با اینکه وطن خود ایران را ترک کرده تا فیلمی در پاریس با بازی برنیس بژو بسازد، فیلم گذشته نمی توانسته حسی بیش از این، به خانه داشته باشد. این فیلم هم مثل جدایی نادر از سیمین ملودرامی خانوادگی است که به شکلی بدیع، پیکرتراشی شده است. او فیلم را فرشی تافته از رازگشایی هایی توصیف کرده که به دقت طراحی شده است. با وجود اینکه حس ساختار روایی فرهادی در لحظاتی تقریبا بیش از حد قاطعانه است، ولی او روی شخصیت ها، بازی ها و تم فیلم، توجهی ریزبینانه" داشته است.»

جف اندرو  منتقد سایت اند ساوند هم درباره فیلم نوشته بود: «مثل دو اثر قبلی اصغر فرهادی، گذشته فیلمی است که به شدت بر ریزه کاری های روانشناختی و اخلاقی در فیلمنامه متکی است؛ در واقع اگر به خاطر توجهی که فرهادی به جزئیات مشخصی از میزانسن می کند نبود، این فیلم ممکن بود که در برخی لحظات، "خیلی تئاتری" حس شود. گرفتارشدن شخصیت های جدایی نادر از سیمین در رازها و دروغ هایی مدام، به آن فیلم حسی کاملا ارگانیک و باورپذیر می داد، ولی در فیلم تازه فرهادی، برخی از رازگشایی ها ثقیل و حتی با حسی از تصنع به نظر می رسد. البته برخی "شلختگی ها" در روایت به چشم می خورد و فیلم طولانی است و سخت است که در پایان بگوییم که دقیقا قرار است فیلم درباره چه کسی یا چه چیزی باشد. بازی ها محکم و میزانسن ها را استوار بود ولی با این حال، گذشته، حتی در قیاس با چهارشنبه سوری و درباره الی، کمی مایوس کننده است.»


با این حال «گذشته» نتوانست به لحاظ کمی و کیفی، موفقیت‌هایی شبیه به «جدایی نادر از سیمین» و حتی «درباره الی» در رویدادهای بین المللی به دست آورد و علی رغم تاکید پخش کننده جهانی مبنی بر شانس بالای این فیلم برای بردن اسکار فیلم غیرانگلیسی زبان 2014 و درک این مسئله که پخش کننده تا چه میزان در برد جایزه اسکار می تواند نقش مثبت ی داشته باشد، آهسته آهسته نگرانی‌ها درباره میزان شانس این فیلم برای بردن اسکار افزایش یافت؛ به ویژه آنکه رقبای این دوره فیلم فرهادی به مراتب جدی تر از اسکار پیشینی بودند که فرهادی با «جدایی نادر از سیمین» برنده اش بود.

حضور «گذشته» میان نامزدهای گلدن گلوب باعث شده بود بار دیگر بیم‌ها اندکی کاهش یابد و امیدها تاحدودی افزایش یابد اما از این اتفاق زمانی چندانی نگذشت و فرهادی با آخرین ساخته‌اش وداعی زودهنگام را با اسکار 2014 انجام داد. ساعتی پیش اما لیست 9 فیلم راه یافته به بخش غیرانگلسی زبان اسکار معرفی شدند که «گذشته» در میان آنها نبود و ظاهراً نماینده ایران از گزینش دو مرحله عبور نکرده و وارد مرحله سومی نشده که تعیین کننده پنج فیلم نهاییِ غیرانگلیسی زبانِ حاضر در مراسم اسکار پیش رو خواهد بود.

«کمیته عمومی» که نمایندگانی از تمامی بخش‌ها را در بر می‌گیرد، در دو ماه گذشته فیلم‌هایی که شرایط مقدماتی برای پذیرش را داشتند دیدند و شش فیلم که بالاترین امتیاز از 10 امتیاز هر رای دهنده این کمیته را داشتند، انتخاب شدند که دو سوم فهرست کوتاهی را شکل دادند و در نهایت پنجشنبه شب «کمیته اجرایی» بخش فیلم خارجی‌زبان که 20 عضو دارد، تشکیل جلسه داد و پس از اطلاع از شش فیلم انتخاب‌شده، سه فیلم را دیگر انتخاب کرد. دو کمیته‌های ویژه یکی در نیویورک و دیگری در لس آنجلس ماه ژانویه فیلم‌های فهرست کوتاه را در سه روز می‌بیند و بعد درباره پنج نامزد نهایی تصمیم می‌گیرد که اسامی آن‌ها پنجشنبه 16 ژانویه (26 دی) همراه نامزدان دیگر بخش‌ها اعلام خواهد شد. 9 فیلم رسیده به این مرحله عبارتند از:

«فروپاشی حلقه‌ شکسته / The Broken Circle Breakdown» (کارگردان: فلیکس فان گرونینگن ؛ بلژیک)

«قسمتی از زندگی یک آهن جمع‌ کن/An Episode in the Life of an Iron Picker» (کارگردان: دنیس تانوویچ ؛ بوسنی و هرزگوین)

«تصویر گمشده/The Missing Picture» (کارگردان: ریتی پان؛ کامبوج)

«شکار/The Hunt» (کارگردان: توماس وینتربرگ؛ دانمارک)

«دو زندگی/Two Lives» (کارگردان: گئورگ ماس؛ آلمان)

«استاد بزرگ/Grandmaster» (کارگردان: وونگ کار وای؛ هنگ کنگ)

«دفتر یادداشت/The Notebook» (کارگردان: یانوش ساس؛ مجارستان)

«زیبایی بزرگ/The Great Beauty» (کارگردان: پائولو سورنتینو؛ ایتالیا)

«عُمر/Omar» (کارگردان: هانی ابو اسد ؛ فلسطین)

نامزدهای هشتاد و ششمین جوایز آکادمی بصورت زنده در روز پنجشنبه، 16 ژانویه 2014 (26 دی 92 به وقت ایران) در سالن ساموئل گولدوین آکادمی اعلام شده و جوایز آکادمی در روز یکشنبه، 2 مارس 2014 (اسفند 92 به وقت ایران) در سالن دالبی هالیوود اهدا شده که این مراسم بطور زنده از شبکه‌ی ABC پخش خواهد شد.