روزه در شريعت پيامبران

رمضان فروردين است در انديشه هاي مردم و عيد فطرش ، نوروز است در بيدار شدن مردم و جشنش ، جشن انقلاب است در برانگيختن طبيعت ، پس رمضان را خدا آفريد تا انسان را زنده كند.در اين مقاله مي خواهيم روزه را در شريعت پيامبران مورد بررسي قرار دهيم.

روزه گرفتن يعني پيكاري دروني به منظور آماده شدن براي پيكارهاي سخت بيروني كه رمضان كلاس آموختن است ، كلاسي در قلب اجتماع و معلمانش همه پيامبران خدا، از ابراهيم تا محمد و همه امامان شيعه از علي تا مهدي و همه رهبران به حق مردم از آغاز تا امروز و تا هميشه و كتابش قرآن است سخن خداي مردم براي رهايي و نجات مردم ، كلاسي به فرمان خدا و شاگردانش همه مردم ، مردمي كه بايد آگاه شوند از بند جهالت ها و بايد بيدار شوند از افسون روياها و غفلت ها و رمضان ، اردوگاه مهيا شدن است براي پيكار، پيكاري رهايي بخش از ستم ستمكاران و ظلم بيدادگران.اردوگاه آموزش پيكار است ، سربازانش توده مردم و افسرانش بهترين فرزندان مردم. رمضان ماه وحي است.در اين مقاله مي خواهيم روزه را در شريعت پيامبران مورد بررسي قرار دهيم.

رمضان فروردين است در انديشه هاي مردم و عيد فطرش ، نوروز است در بيدار شدن مردم و جشنش ، جشن انقلاب است در برانگيختن طبيعت ، پس رمضان را خدا آفريد تا انسان را زنده كند. خدايي كه فروردين را آفريد تا طبيعت را زنده كند كه فروردين از شاخه هاي خشك ، گلهاي سرخ مي شكوفاند و رمضان ، از تن هاي اسير، انديشه هاي آزاد مي خروشاند. آنجا، نور آفتاب است ، ماه باز آمدن ابراهيم ، ماه زنده شدن موسي ، ماه برانگيخته شدن محمد، ماه بازگشت خورشيد، ماه تابيدن آفتاب بر گورستان سرما و سكون ، ماه خدا، ماه سخن گفتن خدا.در شخصيت انسان و زندگي وي برخي مسائل ثابت و برخي ديگر متغيرند. اديان الهي روش زندگي اين انسان است و لذا در طول تاريخ ، اصولي ثابت و مسائلي متغير داشته اند.اعتقاد و ايمان به خداي متعال و پيامبران وي و روز واپسين در همه اديان الهي يافت مي شود، چراكه اين گونه مسائل ، بازگوينده واقعيت هاي اصلي موجود است كه هرگز تغييري نمي پذيرد. اصول كلي تشريع نيز در شريعت هاي پيامبران (عليهم السلام) مشترك است چون انسان به حكم طبيعت و زندگي اش نيازهايي ثابت دارد كه پيشرفت و تكامل احوال و شرايط زندگي وي بر ثبات آنها مي افزايد. آيا نياز انسان به روابط اجتماعي و همكاري و ايستادگي در برابر ظلم ، نيازهايي ثابت در طول نسلها نبوده است؟يكي از اين نيازهاي ثابت ، نياز انسان به فريضه روزه است كه جزيي از سيستم عبادتي اسلام به شمار مي رود. اهداف اين فريضه ، عبارت از تامين برخي نيازهاي انساني است كه در همه عصرها، ثابت و دگرگون ناشدني است.

خداي متعال ، در آياتي كه درباره روزه نازل فرموده است ، ما را به اين حقيقت توجه مي دهد:اي ايمان آوردگان ، روزه بر شما واجب شده است ، همان گونه كه بر پيشينيان شما واجب شده بود. باشد كه پرهيزگار شويد. (بقره 183) مفسران قرآن نوشته اند كه منظور از عبادت پيشينيان شما پيامبران و امتهايي است كه از زمان آدم عليه السلام تا دوران شما آمده اند، يعني روزه ، عبادتي قديم و اصيل است كه خدا هيچ امتي را نگذاشته است ، مگر آن كه روزه را بر آن واجب شمرده است. (تفسير الميزان ، جلد 2، صفحه 5) عاملي (قدس سره) در وسائل ، از امام صادق عليه السلام روايت مي كند كه حضرت فرمود:خداوند متعال به موسي (ع) وحي فرمود: چه چيزي تو را از مناجات من باز مي دارد؟ موسي گفت : پروردگارا، تو را اجل از مناجات مي دانم ، چراكه بوي دهان روزه دار، نامطبوع است.

خداي بزرگ به او وحي فرمود: اي موسي ، بوي نامطبوع دهان انسان روزه دار، نزد من از رايحه خوش مشك نيز مطبوع تر و خوش تر است. (وسائل الشيعه ، جلد 7 ص 290) قمي (قدس سره) نيز روايت مي كند كه مردي درباره روزه از ابن عباس (رضي الله عنه) سوال كرد. ابن عباس به وي پاسخ داد: «اگر روزه داود پيامبر (ع) را مي خواهي ، او عابدترين مردم بود و روزي را به روزه مي گذرانيد و روز ديگر را افطار مي كرد. اگر روزه فرزند وي سليمان (ع) را مي خواهي ، وي 3روز از اول ماه و 3 روز از ميانه ماه و 3روز از پايان آن را روزه دار بود و اگر روزه عيسي (ع) را مي خواهي كه او سراسر عمر را روزه دار بود و لباس بافته شده از موي حيوانات بر تن مي كرد و اگر روزه مادرش مريم (ع) را مي خواهي كه او 2روز روزه مي گرفت و يك روز افطار مي كرد و اگر روزه پيامبر اكرم (ص) را مي خواهي ، او از هر ماه 3روزه را روزه مي گرفت و مي گفت روزه اين 3روز ، همچون روزه سراسر عمر است». (سفينه البحار ، ماده صوم). متون تورات و كتب انجيل كه اينك در دسترس هستند نيز دلالت بر اين دارند كه روزه نزد امتهاي سابق شناخته شده بوده است. در سفر نجميا و سفر استير، از روزه سخن رفته است. از سفر استير چنين فهميده مي شود كه يهوديان هنگام سختي ها به روزه پناه مي بردند.همچنين در انجيل متي ، بخشهاي چهارم ، ششم ، نهم و دوازدهم ، از روزه ذكري به ميان آمده است.

با وجود آن كه تورات و انجيلي كه امروز در دست ماست ، تحريف شده است و كتابهاي اصلي كه خداي متعال آنها را نازل فرموده است ، غير از كتبي است كه امروز وجود دارد؛ اما باز هم به آنها استناد جسته ايم تا اين نكته را تذكر دهيم كه هنوز هم برخي حقايق و قواعد شرعي حتي پس از تحريف باقي مانده است.

روزه در شريعت اسلام

برخي گفته اند كه خداي متعال در آغاز تشريع ، روزه معيني را بر مسلمين واجب كرده است ، سپس آن را به وسيله روزه ماه رمضان منسوخ فرموده است ، اما اين امر ثابت نشده است البته اين روايت وجود دارد كه پيامبر اسلام (ص) آنقدر روزه مي گرفت كه گفته مي شد او روزه خود را نمي شكند و گاهي آنقدر افطار مي كرد كه مي گفتند او روزه نمي گيرد. پس از آن ، اين را ترك كرد و روزي را روزه دار و روز ديگر افطار مي كرد و اين روزه داود (ع) است سپس اين را نيز ترك كرد و 3روز «غر» يا «بيض» را كه سيزدهم ، چهاردهم و پانزدهم هر ماه بود ، روزه مي گرفت سپس اين را نيز كنار گذاشت و در هر 10روز ، يك روز را روزه مي گرفت.

از دهه اول و سوم ، روز پنجشنبه و از دهه دوم نيز چهارشنبه را انتخاب مي كرد تا وقتي كه جان وي گرفته شد ، او چنين عمل مي كرد. (وسائل جلد 7 صفحه 309). در سال دوم هجرت مبارك پيامبر ، خداي متعال قانون روزه را نازل فرمود و پيامبر خدا (ص) آيات پروردگار خويش را درباره اين فريضه تلاوت فرمود. آواي اين آيات در سراسر شهر پيچيده و دلهاي مسلمين ، اين حكم را تا روز قيامت پذيرفت.

در عهد پيامبر خدا (ص) ، مسلمانان هر ساله ماه رمضان را با بشارت و شادي استقبال و روزه ماه رمضان را ادا مي كردند. پيامبر (ص) نيز احكام و آداب اين فريضه را براي آنان تشريح مي كرد و آن را در زندگي مسلمين ، مستحكم مي ساخت.

اگر چه بسياري از خطبه ها و موعظه ها و احاديث پيامبر (ص) را كه درباره روزه بيان شده است ، گردآوري نكرده ايم ، اما آنچه ذكر خواهيم كرد داراي بليغ ترين و رساترين موعظه ها و نشانه هاي هدايت است :از پيامبر (ص) روايت شده است : روزه سيري از آتش است. روزه دار ، 2 بار شاد مي شود: يك بار هنگام افطار و بار ديگر هنگام ديدار پروردگار. روزه دار حتي اگر در رختخواب باشد ، در حال عبادت است به شرط آن كه غيبت مسلماني را نكند.از امام باقر (ع) روايت شده است :تجمع و گردهمايي ماه رمضان ، برتري خاصي بر تجمع در ديگر ماهها دارد. همان گونه كه ماه رمضان نيز بر ديگر ماهها برتري دارد.از امام صادق (ع) روايت شده است :روزه دار در باغهاي بهشت در گردش است و فرشتگان براي او دعا مي كنند تا اين كه افطار كند.از امام رضا (ع) روايت شده است :درباره انسان روزه دار تا وقتي كه افطار كند، قلم جاري نمي شود تا گناهان و لغزشهاي او را ثبت كند، مگر آن كه كاري از او سرزند كه روزه او را نقض كند.در بالا بخشي از روايات را ذكر كرديم و احاديث شريف بسيار ديگري از پيامبر (ص) و خاندانش (ع) روايت شده است.

بعد خطبه جامع پيامبر درباره روزه را، خواهيم آورد.ماه مبارك رمضان از دير باز و تاكنون تاثير بسياري در دلهاي مسلمين و زندگي آنان داشته است.

هر چه مسلمين از اسلام دور شوند، ماه رمضان كه ماه خداست ، هر ساله مي آيد تا آنان را به دامان اسلام بازگرداند و فضايي از تحرك عقلي و معنوي را در جوامع مسلمين ايجاد كند. گويي آيات ماه رمضان هم اينك نازل شده است و ما را براي اداي اين فريضه رباني مقدس دعوت مي كند. در ميان اين آيات ، آيه اي است كه دلها را از خشوع و خضوع در برابر خدا ذوب مي كند. آنجا كه مي فرمايد:اگر بندگان من از من پرسند، من به آنان نزديكم. دعوت هر دعوت كننده اي را اگر مرا بخواند، پاسخ مي دهم. پس آنان مرا استجابت كنند و به من ايمان آورند، باشد كه رشد يابند.براي درك بهتر اين مقاله و در چكيده سخن آياتي از سوره بقره را بيان مي داريم :اي كساني كه ايمان آورده ايد، روزه بر شما واجب شده است ، همان گونه كه بر پيشينيان شما واجب شده بود. باشد كه پرهيزگار باشيد.روزهايي معدود است ، پس اگر كسي از ميان شما بيمار يا در سفر بود، به جاي آن روزهايي ديگر را روزه مي گيرد.و آن كسان كه روزه گرفتن براي آنان سخت است (مانند سالخوردگان) فديه بايد بدهند كه خوراك بينوايي است.

آن كس كه داوطلبانه خواستار نكويي كردن است ، براي او پاداشي است و اگر روزه بگيريد، براي شما بهتر است ، اگر بدانيد. بقره (185 - 183).

فهرست منابع :

1- قرآن كريم

2- وسائل الشيعه

3- سفينه البحار

4- تفسير الميزان

5- تفسير الكشاف

6- كوراني ، علي ، به سوي ضيافت خدا ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامي 1365.

7- روحاني ، رمضان ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامي ، 1365.