نقدی بر ایده فیلترینگ هوشمند

خبرگزاری فارس: تشریح ساختار سامانه فیلترینگ کشور/ چالش‌های تفکیک هوشمند خوب و بد اینترنت

به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات خبرگزاری فارس، بسیج دانشجویی دانشکدۀ کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر در پاسخ به اظهارات برخی از مسئولان دولتی درباره جداسازی محتوای مفید و غیر مفید در فضای اینترنت با پرهیز از مسدود سازی، توضیحاتی را ارسال کرده است.

در این اطلاعیه آمده است:

*چالش‌های فیلترینگ در ارتباطات رمز شده

هر چند امروزه در کشور سامانه فیلترینگ وجود دارد و از دسترسی به برخی سایت‌های نامناسب جلوگیری می‌کند، اما دشمن نیز بیکار نشسته‌اند و راه‌هائی را برای به حاشیه راندن و از بین بردن کارآئی آن ایجاد کرده است.

اکنون بخش زیادی از ارتباطات اینترنتی به صورت رمز شده انجام می‌گیرد و بنابراین، تفکیک محتوای خوب از بد امکان‌پذیر نیست تا بتوان محتوای بد و نامناسب را فیلتر کرد و تنها راه ممکن، مسدود کردن کامل دسترسی به سایت‌های نامناسب است.

در این شرایط، اکنون بسیاری از سایت‌های فیلتر شده به سادگی و با استفاده از روش‌های رمزگذاری که در اختیار همگان است، در دسترس قرار دارد.

اظهارات وزیر ارتباطات که از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز تکرار شد، در حالی عنوان شده که نمی‌توان محتوای ارتباطات رمز شده را بررسی کرد که سپس بتوان خوب و بد آن را جدا کرد.

*حجم بالا و هزینه پردازش ارتباطات غیر رمزشده

نکتۀ دیگر آن‌که ارتباطات غیر رمز شده هم از حجم بالائی برخوردار است که بررسی آن از توان وزارت ارتباطات خارج است.

گوگل بیش از یک میلیون رایانۀ سرویس‌دهنده در اختیار دارد و تعداد رایانه‌های سرویس‌دهندۀ فیس‌بوک نیز رقمی در همین حدود است که حجم عظیمی از اطلاعات را ذخیره، پردازش و به کاربران عرضه می‌کنند.

اگر دولت تعداد میلیونی رایانه سرویس دهنده لازم برای پردازش و پالایش این محتوا به ارزش چند هزار میلیارد تومان را در اختیار دارد یا می‌تواند هزینۀ خرید، راهبری و نگهداری آن‌ها را تأمین کند، چرا این سامانه‌ها را برای ایجاد سامانه‌های موتور جستجو، شبکه‌های اجتماعی و … در اختیار پژوهشگران و صنعتگران ایرانی قرار نمی‌دهد؟

*ساختار فعلی سامانۀ فیلترینگ کشور

سامانۀ فیلترینگ فعلی، از روبات‌های هوشمند نرم‌افزاری بهره می‌گیرد که بر اساس منطق روشنی کار می‌کنند. این روبات‌ها به صورت خودکار در صفحات اینترنتی به مرور صفحات اینترنتی و تحلیل محتویات آن‌ها می‌پردازند.

به لحاظ آماری بخش اعظم سایت‌هایی که کلمات نامناسب بسیاری در محتوا و آدرس صفحات خود دارند، سایت‌های مبتذل و مستهجن هستند و این سایت‌ها اگر تازه یافت شده باشند، به فهرست فیلترینگ اضافه می‌شوند.

سایت‌هایی که در حد مرزی قرار دارند توسط انسان مورد بررسی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، از گزارشات مردمی و بررسی انسانی برای رفع خطاهای محتمل، فیلترینگ اشتباه یا یافتن برخی سایت‌ها که از دید روبات مخفی می‌مانند کمک گرفته می‌شود. بنابراین با وجود تمامی اشکالات، سامانه‌ای واقعی و عملیاتی است که البته باید در بهبود آن اهتمام ورزید.

*فیلترینگ هوشمند ادعا یا عملیاتی؟

اما این ادعا که بتوان از طریق یک نرم‌افزار یک صفحه مشخص را بررسی و خوب و بد آن را تشخیص داد، ادعایی گزاف و به دور از علم رایانه و هوش مصنوعی است.

حتی انسان برای درک خوب و بد محتوای یک صفحه به دانش پس‌زمینه‌ای متکی است و نمی‌تواند بدون دانش لازم و کافی به طور قطعی دربارۀ یک صفحه نظر بدهد، که اگر این‌گونه قضاوت خودکار خود ممکن بود، قوۀ قضائیه به جای قضات، روبات استخدام می‌کرد!

*تعدد پروتکل‌های ارتباطی

دسترسی به اینترنت، با روش‌ها (پروتکل‌های) مختلفی ممکن است که در ساختارهای کنونی بیش از 65000 پروتکل مختلف به صورت نامی قابل تعریف‌اند و اکنون هزاران پروتکل ارتباطی در حال فعالیت هستند.

متأسفانه فیلترینگ کنونی تنها با چند پروتکل محدود از جمله HTTP سر و کار دارد و هزاران پروتکل دیگر که برای تبادل فایل، صوت، تصویر در حال فعالیت اند، اصلاً توجهی نمی‌شود. حال آن‌که حتی در کشورهای غربی تمامی این پروتکل‌ها تحت نظارت و مدیریت قرار دارند.

این عدم توجه، آسیب‌های جدی در بر دارد. به طور مثال، در حال حاضر با استفاده از پروتکل Torrent که برای تبادل فایل به صورت نظیر به نظیر (از کاربران دیگر اینترنت) مورد استفاده قرار می‌گیرد، به سادگی جدیدترین فیلم‌ها، اعم از فیلم‌های سینمائی و فیلم‌های مبتذل بدون هیچ نظارتی قابل دریافت است.

در کشورهای اروپایی و آمریکایی به اسم کپی‌رایت از تبادلات چنین فایل‌هائی جلوگیری شده و با متخلفین برخوردهای سنگین می‌شود.