نسل جديد نايلون ها در دندان شما

در ساختن دندان مصنوعي از آغاز تا الصاق و جايگزين کردن آن در دهان يک سلسله اعمالي که با هم مرتبط هستند ، انجام مي شود که اولين مرحله آن قالب گيري است.

براي تهيه يک پروتز صحيح ، دقت در قالب گيري و درستي قالب تهيه شده بسيار ضروري است. بي شک يکي از عوامل اصلي خطاهاي بيشماري که در حوزه تخصص و فعاليت دندانپزشکان مشاهده مي شود ، همين عدم دقت و سهل انگاري در کار قالب گيري است.

جالب است بدانيد که براي نخستين بار در کشور تجهيزات لابراتواري مربوط به ساخت پروتزها ي متحرک ترموپلاستيک طراحي و ساخته شده و در شانزدهمين کنگره علمي سالانه جامعه دندانسازان ايران ارائه شده است.

ما نيز به اين بهانه با فريبا خياطي تکنولوژيست دندان و از دست اندرکاران اين کنگره به گفتگو نشسته ايم.

از جديدترين تحولات در ساخت پروتزهاي متحرک برايمان بگوييد. نسل جديد مواد به کار رفته در اين پروتزها طي سال هاي اخير دچار چه تحولاتي شده است؟

همان طور که مي دانيد ، بخش وسيعي از نياز بيماران به پروتز دنداني به وسيله دندان هاي مصنوعي متحرک حل مي شود ، يعني انواعي از دندان مصنوعي که بيمار مي تواند آنها را از دهان خارج کند. در اين نوع پروتز دنداني ، چند مساله قديمي وجود دارد که تمامي پيشرفت هاي مواد مصرفي و طرحهاي ساخت ، براي رفع اين مسائل صورت مي گيرند. قبل از هر چيز ، عملکرد پروتز قرار دارد که بايد هر چه نزديکتر به دندان طبيعي باشد و بيمار بتواند به بهترين شکل با کمک آن صحبت کرده و غذا بخورد. دومين نياز در مورد پروتزهاي متحرک ، تطابق آن با چهره بيمار و شباهت آن با وضعيت طبيعي بيمار، قبل از بي دنداني مي باشد. همزمان احساس راحتي و تطابق وسيله ساخته شده با بافت زنده بيمار، يعني بافت داخل دهان و لبها و دندان هاي باقي مانده بسيار مورد توجه است.

در مجموع تحولات و پيشرفت هاي انجام شده در پروتز متحرک ، مربوط به رفع اين نيازها در ميان بيماران مي شود، مانند طرح هاي جديد اتچمنت ها که هر روز نسبت به قبل ظريف تر و کارآمدتر مي شوند، براي اين که تاحد امکان ، ثبات پروتز را در دهان بهبود بخشند. در ميان پيشرفت هاي انجام شده در طراحي و مواد مصرفي ، يکي از مثبت ترين و کارآمدترين انواع آن ، پروتزهاي متحرک ترموپلاستيک هستند که هم در طرح و هم در ماده مورد استفاده در ساخت آنها، متفاوت و جديد هستند و بسياري از نيازهاي بيماران پروتز متحرک را برآورده مي کنند.

بحث ساخت پروتزهاي ترموپلاستيک از چه زمان ، در چه کشورهايي و چگونه شروع شد؟

نياز به داشتن پروتز متحرکي که عاري از قطعات قابل مشاهده فلزي باشد و در عين ظرافت ، نشکن باشد و به خوبي در جاي خود در دهان باقي بماند و هنگام حرف زدن و غذا خوردن حرکت نکند محققان را به استفاده از نايلون تشويق کرد. اين ماده در عين شکل پذيري ، فسادناپذير ، نشکن ، محکم ولي قابل انعطاف و قابل تهيه در رنگ هاي مختلف بود. جواب ساده اي براي يک سوال پيچيده ! يعني در آنجايي که پروتز دنداني بايد ظريف و انعطاف پذير مي بود ، مثل يک فنر عمل مي کرد و جايي که بايد فنري باشد ، با کمي افزايش ضخامت ، عملکردي مثل يک اسکلت محکم داشت.

در واقع اولين موارد ساخت پروتزهاي ترموپلاستيک ، براي بيماران (پس از طي مراحل آزمايشي) در دهه 50 ميلادي در امريکا شروع شد. از آن زمان به بعد در بهسازي ماده مصرفي و آسان سازي مراحل ساخت و همچنين فناوري تجهيزات مورد استفاده ، پيشرفت هاي بسياري صورت گرفته است.

مواد ترموپلاستيک چه هستند و چه مشخصاتي دارند؟ نسل جديد اين مواد دچار چه تحولاتي شده است؟

مواد ترموپلاستيک در پروتز دندان ، نوعي پلي آميد است. فرمول خاصي از نايلون که به شکل پولک هاي کوچک در محفظه هاي فلزي ريخته مي شوند. اين محفظه ها که «کارتريج» ناميده مي شوند، طي مراحلي در لابراتوار ، حرارت ديده و در قالب منفي تهيه شده از دندان مصنوعي مورد نظر تزريق و در رنگ هاي سازگار با انواع نژادهاي انسان و همچنين نوع بدون رنگ توليد مي شوند. طي ساليان هم از لحاظ فرمول به مواد پايدارتر و داراي خصوصيات فيزيکي بهتر رسيده اند و هم تجهيزات و روش به کارگيري آن ، آسانتر و ارزانتر شده است يعني تجهيزات تزريق نايلون ، از شکل کارخانه اي آن به مدل کوچک لابراتواري تبديل شده است که تکنيسين را قادر مي سازد تا کار هر بيمار را به تنهايي و با خصوصيات مورد نياز همان بيمار انجام دهد.

چه مزيت هايي در کاربرد اين مواد در پروتزهاي متحرک نسبت به گذشته وجود دارد؟

اين مواد چند خصوصيت مهم دارند که از ديدگاه هر بيمار و دندانپزشک ، يکي از اين خصوصيات مي تواند مهمترين باشد و در اولويت قرار گيرد. پروتزهاي ترموپلاستيک ، نشکن و مقاومند و از نظر ظاهري قابل قبول و مطابق با سليقه بيماران است ، علاوه بر سبکي تا حد امکان فلز را از ساختار پروتز حذف مي کنند. مزيت ديگر اين پروتزها سازگاري آنها با بافت دهان است ، يعني حساسيت نسبت به آنها تاکنون گزارش نشده است.

همچنين براحتي قابل تميز کرد ن هستند.

آيا مواد ترموپلاستيک ، صرفا ظاهر زيباتري به پروتزها مي بخشند ياکاربردشان از ابعاد کيفي نيز حائز اهميت است؟

استفاده از اين نوع پروتز در موارد توصيه شده ، علاوه بر ظاهر مقبول و طبيعي ، از نظر عملکرد در هنگام غذاخوردن و حرف زدن هم ايده آل است. البته همان طور که گفتم در موارد توصيه شده ! بيماراني هم هستند که اين نوع پروتز برايشان تجويز نمي شود. مثلا افرادي که فضاي عمودي ناحيه بي دنداني آنها کمتر از 5ميلي متر باشد.

ساخت اين پروتزها به چه فناوري اي وابسته است؟ يا دستيابي به تکنيک ساخت آن در کشور به چه عواملي وابسته است؟

فناوري ساخت اين پروتزها به 2 گروه طبقه بندي مي شود. اول سيستم گرم کردن و تزريق نايلون است و دوم مواد و تجهيزات لازم براي پرداخت آنها، که بايد گفت با انواع ديگر پروتز متفاوت است.

در خصوص ساخت سيستم گرم کننده و تزريق ، با توجه به سادگي ساختار اصلي ، فقط با اندازه گيري و طراحي دقيق ، مي توان چنين تجهيزاتي را حتي در داخل کشور توليد کرد. درباره تجهيزات و مواد مخصوص پرداخت ، فکر مي کنم بايد منتظر محققان و مهندسان مواد صنعتي باشيم تا راهکارهاي پرداخت نايلون را، به ما و حتي به کشورهاي ديگر معرفي کنند حتي تحقيق در خصوص «پلي آميد» مناسب تزريق نيز به عهده اين عزيزان است.

به هر حال در بخش فناوري صنعتي مکانيکي و ساخت تجهيزات لابراتواري گرمادهي و تزريق نايلون در ايران خبرهاي خوبي شنيده ام.

از طراحي و ساخت تجهيزات لابراتواري اين پروتزها در کشور برايمان بگوييد؟ آيا مي توان در آينده نزديک شاهد توليد آنها در کشور بود؟

سال گذشته ، يکي از شرکتهاي توليد کننده تجهيزات لابراتواري دندانسازي در داخل کشور ، موفق به طراحي دقيق و ساخت تجهيزات و اجزاي مکانيکي و الکتريکي اين سيستم شده است. با توجه به آنچه که در نمايشگاه امسال کنگره شانزدهم پروتز دندان ديدم ، جواب مثبت است و بزودي شاهد توليد اين مجموعه در داخل کشور خواهيم بود و فقط کارتريج ها و مواد مصرفي آن را همچنان بايد از خارج وارد کنيم که اميدوارم اين مشکل نيز در آينده نزديک با توجه و مشارکت محققان دانشمندمان حل شود.

‏