دام اعتياد در لباسي فريبنده

دود قليان را به درون ريه هاي خود مي كشد و در بازدم حلقه هاي خاكستري دود را در هوا مي پراكند. كتاب درسي اش باز است اما حتي نيم نگاهي نيز به آن نمي كند. سرش سنگين مي شود و حالت تهوعي شديد به او دست مي دهد، دراز مي كشد و چشمها را مي بندد. با خود مي انديشد، «فردا امتحان دارم».

خبر گزاري فارس ،هواي قهوه خانه آكنده از دود قليان و سيگار است و بوي انواع توتون فضاي سنگيني را ايجاد كرده است. بيشتر تخت هاي چوبي توسط گروه هاي دو نفره يا چند نفره جوانان پر شده است. روي تمام تخت ها، قاليچه هايي با گل هاي سرخ رنگ پهن شده و دو پشتي كوچك نيز گذاشته شده است.

روي يكي از تخت ها سه پسر جوان توجه را جلب مي كنند. يكي از آنها قليان مي كشد. ديگري استكان چايش را با خرما مزه مزه مي كند. اما پسر سوم در حالي كتابي را در دست دارد، كلمات نوشته شده در كتاب را از نگاه مي گذراند و به خاطر مي سپارد اما دقايقي نمي گذرد كه به تشويق دو جوان ديگر، كتاب را بر زمين مي گذارد و ني قليان را به لب هايش نزديك مي كند و دود ها را با ولع به درون ريه هاي خود مي كشد. در بازدم حلقه هاي خاكستري دود در اطرافش پراكنده مي شوند و او با نگاه مسير حركت حلقه ها را دنبال مي كند. ني براي بار چندم و چندم به لب هايش نزديك مي شود، احساس مي كند سرش سنگين شده است. دراز مي كشد و چشمان را مي بندد تا كمي آرام شود اما حالت تهوع امانش را مي برد.

تخت هاي چوبي دقايقي پر و دقايقي خالي مي شوند. جوانان و حتي ميانسالان مي آيند و مي روند. طي چند ساعت صدها قليان در دست مشتريان مي چرخد. بعضي افراد براي چندمين بار تقاضا مي كنند كه قليانشان «چاق» شود.

و حتي براي يك لحظه با خود نمي پندارند كه همنشيني آب و آتش چرا؟

* توتون چگونه كشف شد

در سال 1492 ميلادي وقتي كه كاشف بزرگ، كريستف كلمب، پس از ماه ها تلاش در كنار جزيره اي كه امروز به كوبا مشهور است لنگر انداخت، با جهاني روبرو شد كه تازگي هاي بسياري براي او داشت. او و همراهانش در اين جزيره ناشناس ديدني هاي جديدي مشاهده كردند. آنها ديدند« بومي ها لوله اي از برگ خشك گياهي را كه به هم پيچيده اند، در دست دارند. شبيه به لوله آتش بازي كه اطفال در عيد بازي مي كنند. يك سر آن را آتش زده و سر ديگر را مي مكند و دود آن را با هوا استنشاق مي كنند. اين استنشاق دود، يك نوع مستي و رخوت ايجاد مي كرد و انسان خستگي را حس نمي كرد. اين لوله ها را بوميان تاباكوس مي ناميدند». به اين ترتيب دريانوردان اسپاني اولين بار توتون را شناخته و به تقليد از بوميان به كشيدن آن پرداختند.

تاريخ قطعي ورود تنباكو به ايران را نمي توان تعيين كرد. ولي بي شك توتون و تنباكو همراه با دست اندازي پرتقالي ها به خليج فارس (913 هجري قمري) به ايران وارد شده است. در هر حال طرز استفاده توتون و تنباكو در ايران تغيير يافت و ايرانيان لوازمي متناسب با ذوق خود براي كشيدن تنباكو ساخت.

وسيله اي كه اروپاييان براي دود كردن به كار مي بردند، عبارت بود از پيپ هاي كوچكي كه از فلز يا سفال يك پارچه، ساخته مي شد. در ايران اين پيپ ها اقتباس شد و به صورت چپق هاي دسته بلند درآمد. علاوه بر چپق كه تقليدي از پيپ فرنگي بود، وسيله ديگري براي دود كردن تنباكو به نام قليان توسط ايرانيان اختراع و ساخته شد.

* قليان اعتياد آور است

برخلاف اعتقادات و باورهاي افراد قديمي كه قليان را بي ضرر مي دانستند، دود منتشره از قليان حاوي مقادير خيلي زياد مواد سمي است كه اين مواد سمي سبب بروز سرطان ريه، بيماري هاي قلبي، عروقي و غيره مي شود. ضمن اينكه نيكوتين قليان نيز مانند ساير موارد دخاني، اعتياد آور است.

ميزان مونوكسيد كربن فلزات سنگين و تركيبات شيميايي سرطانزا كه از زغال يا موارد تشكيل دهنده قليان متصاعد مي شود به مراتب اثرات سوء بيشتري نسبت به سيگار دارد.

* انتشار بيماري هايي چون سل و هپاتيت از طريق قليان

يكي از مسائل پرخطر در مورد قليان كه كمتر اهميت داده مي شود . انتقال بيماري هاي مختلف از طريق دهان و دندان آلوده به وسيله استفاده مشترك چند نفر از يك ني قليان است كه بيماري هاي مختلف مانند سل، هپاتيت و غيره را منجر مي شود.

از سويي اسانس ها و عطرهاي استفاده شده در تنباكوهاي معطر و ميوه اي نيز حاوي هزاران ماده سمي هستند. ضمن اينكه توتون و تنباكوهاي استفاده شده در قليان از نازل ترين و پست ترين تنباكوهاست.

* ردپاي قليان در تفريحات نوجوانان و جوانان

استفاده از قليان در گذشته بيشتر به سنين بالا محدود مي شد در حالي كه در چند سال اخير استفاده از قليان بسيار افزايش يافته است و حتي نوجوانان نيز به كشيدن آن علاقه نشان مي دهند.

اين گرايش جوانان به قليان باعث سودجويي عده اي نيز شده است. به گونه اي كه تعداد زيادي از توتون هاي فروخته شده نازل و تقلبي شده است و نوجوانان و جوانان زمان بسياري را به استفاده از اين وسيله مي گذرانند.

* استفاده قليان در مراكز تفريحي و گردشي ممنوع است يا آزاد

در سال 1383 مصرف قليان در اماكن عمومى كشور ممنوع شد. ولي اين ممنوعيت ادامه نداشت و در سال 1384 با اصلاح تبصره ماده (1) آيين نامه ممنوعيت استعمال و عرضه سيگار و ساير مواد دخاني در اماكن عمومي، قهوه خانه ها و رستوران هاي سنتي مجاز به عرضه سيگار و مواد دخاني شدند. البته دولت اين اصلاح را بنا به پيشنهاد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تصويب كرد.

روند استفاده از قليان همچنان ادامه دارد اما معاون سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي چند روز پيش عنوان كرده است كه با هماهنگي هاي لازم با دستگاه هاي ذي ربط استفاده از قليان در مراكز تفريحي ممنوع است. اينكه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز چقدر با اين موضوع موافق خواهد بود و سرنوشت قليان چه خواهد شد، هنوز مشخص نيست.

در هر حال قليان دامي ديگر از اعتياد است كه در لباسي فريبنده به سراغ نوجوانان و جوانان آمده است.