شانس نجات زلزله تهران صفر است!

هفته نامه امید جوان: زمین لرزه شدیدی با قدرت 7.5 ریشتر هفته گذشته چند کشور آسیایی شامل افغانستان، پاکستان، هندوستان و تاجیکستان را لرزاند و در کشورهای چین، ازبکستان و قرقیزستان احساس شد.

این زمین لرزه در عمق 196 کیلومتری امواج درونی زمین اتفاق افتاد و کانون آن 82 کیلومتری جنوب شرق فیض آباد در منطقه بیابانی رشته کوه های «هندوکش» افغانستان بوده است.

موسسه زلزله نگاری امریکا در بررسی های اولیه شدت بزرگی این زمین لرزه را 7.7 ریشتر اعلام کرد و سپس با اصلاحات عجیب رقم های 6.7 و 5.7 را نیز مطرح ساخت. زلزله مذکور شبکه های تلفن همراه در مناطق وسیعی از پاکستان و هندوستان را مختل کرد و باعث وحشت مردم در کشورهای دیگر شد، تاجیک ها عنوان می کنند که چنین زلزله ای را به یاد ندارند.

تلفات جانی و مالی زلزله در افغانستان و پاکستان سبب شد که کمیته های اضطراری تشکیل شود و دستگاه های مسوول با بسیج مردمی به کمک آسیب دیدگان بشتابند.

در گفت و گو با دکتر بهرام عکاشه پدر علم زلزله شناسی ایران، ضمن بررسی این زلزله عجیب آسیایی، وضعیت گسل های تهران را ارزیابی کرده است:

 

از زلزله آسیایی هفته گذشته بگویید، آیا این زمین لرزه تاثیری بر کشور ما دارد؟

خیر، نکته ای که باید به آن اشاره کنم این که ما در ایران زلزله های عمیق 200 کیلومتری نداریم و دلیل آن وجود تفاوت در رشته کوه های البرز و هندوکش است. اما درباره زلزله اخیر بایستی گفت که مرکز آن در 270 کیلومتری شمال شرق کابل بوده و از آن جایی که زمان وقوع حدود ساعت 2 بعدازظهر گزارش شده می توان به این نتیجه رسید که به دلیل بیداری مردم، تلفات جانی زلزله کم بوده است.

عامل دیگری که از تلفات جانی زلزله کاست، عمق آن بود که در 200 کیلومتری زمین روی داد و سبب شد که انرژی حاصل از زمین لرزه در منطقه بزرگی پخش شود. اگر همین زلزله در نیمه شب و در عمق مثلا 20 کیلومتری زمین اتفاق می افتاد ما اکنون با صدها هزار کشته مواجه بودیم. در زلزله بم که ما با تلفات زیادی رو به رو بودیم زمین لرزه زمانی روی داد که مردم خواب بودند.

از طرفی همان طور که گفتم در ایران، در رشته کوه های ما یعنی البرز و زاگرس، زمین لرزه های با عمق زیاد وجود ندارد و همین مساله زلزله های ما را خطرناک می سازد. نکته دیگر این که در زلزله هفته گذشته زایده حرکت شبه قاره هند به سمت شمال بوده است در حالی که زلزله های البرز کمتر متاثر از حرکت شبه قاره هند است و بیشتر تاثیرات خود را از شبه جزیره عربستان می گیرد.

وضعیت لرزه خیزی تهران در حال حاضر چگونه است؟

تهران در دامنه رشته کوه های البرز قرار دارد و این منطقه اکنون شرایط خوبی ندارد. خیابان های باریک و در امتداد آن ها ساختمان های بلند، عملا نجات در زلزله تهران را به صفر رسانده است. در این روند با لحاظ اتومبیل ها و جمعیت زیاد این طور تحلیل می توان کرد که در هنگام وقوع زلزله امداد واقعا دشوار خواهدبود. شاید بگویید ما ستاد بحران داریم، اما این ستاد در شرایط زمین لرزه حالت دست و پا بسته خواهدداشت.

چه شرایط دیگری را هم می توان مدنظر قرار داد؟

زمان زلزله، این که روز یا شب و روز تعطیل یا غیرتعطیل باشد این موضوعات در امدادرسانی و میزان تلفات موثر است. من در این روند پیشنهاد داده ام که پایتخت را به چند بخش تقسیم کنیم مثلا کاشان و قم را مرکز فرهنگی کنیم و شهرهای دیگر را با توجه به ظرفیت هایشان مراکز تجاری، سیاسی و...  قرار دهیم.

هدف این اقدام هم آن است که از تمرکز جمعیت بکاهیم. در تهران بزرگ و با جمعیتی بالغ بر 15 میلیون نفر فرار و نجات عملا کاری غیرممکن می نماید. در روزهای عادی حرکت یک آمبولانس در خیابان های پایتخت با دشواری صورت می گیرد وای به آن روزی که زلزله هم بیاید.

من فکر می کنم مسوولان شهرداری تهران هم به این نتیجه رسیده اند که هنگام زمین لرزه در پایتخت چه شرایط دشواری دارند. با این حال مهاجرت به تهران ادامه دارد و حاشیه نشینی هم در حال گسترش است. این مساله موجب می شود که بافت های فرسوده به دلیل فقر موجود باقی بمانند. امیدوارم توافق هسته ای گشایشی در زندگی مردم ایجاد کند و مهاجران بتوانند به شهرهای خود بازگردند.

وضعیت گسل ها در تهران چگونه است؟

ما هر روز در تهران و اطراف آن شاهد زلزله های کوچک هستیم. هم اکنون که من با شما صحبت می کنم گزارشی از زلزله در فیروزکوه پیش روی من قرار دارد. این مساله به مفهوم آن است که گسل های پایتخت فعال هستند. من به جرات می توان بگویم که ما در شرق تهران هر روز زلزله هایی با قدرت پایین ثبت می کنیم.

چه می توان کرد؟

نمی دانم، در 27 مارس سال 1830 میلادی در دماوند زلزله ای روی داد که بزرگی آن بالای 7 ریشتر بود و موجب شد بازار تهران و کاخ گلستان تخریب شوند. حتی گفته می شود دیوارهای سفارت انگلیس در پایتخت فرو ریخت. فاصله دماوند تا تهران همان طور که می دانید چیزی حدود 80 کیلومتر است، لذا براساس محاسبات من، زمان بازگشت زلزله تهران می تواند چیزی در حدود 15 سال آینده باشد. البته زلزله با ریاضیات کاری ندارد. چرا که زمین لرزه هر لحظه می تواند روی دهد.