قنددر دل‌ مافیای ‌شکر آب‌ شد

روزنامه خراسان: واردات بی رویه شکر همچون سیل سهمگین صنعت قدیمی قند و شکر را تهدید و اولین بار که از واژه مافیا برای محصولات کشاورزی استفاده شد، برای محصول شکر بود و درست از زمانی که وزارت جهاد کشاورزی افزون بر تولید، وظیفه تنظیم و تامین بازار محصولات کشاورزی را نیز بر‌عهده گرفت و از وزارت صنعت، معدن و تجارت ، سلب مسئولیت شد، موضوع واردات محصولات کشاورزی، ممنوعیت و مجاز بودن آن یکی از سوژه‌هایی است که دست کم در یک سال گذشته بسیار خبر‌ساز شد .

70 سال عقب ماندگی صنعتی
بدون شک مهمترین عامل وابستگی صنایع غذایی  و مصرف خانوار به شکر در ایران مربوط به سیستم استحصال آن از نیشکر و چغندر قند است. مانندی استاد دانشگاه و مدرس صنایع غذایی براین باور است که کارخانجات قند و شکر ایران از فرسوده ترین صنایع کشور بوده لذا قیمت تمام شده شکر در ایران بسیار گران است. وی ادامه داد : بیش از 80 درصد کارخانجات قند کشور ، دستگاه های دست دوم اروپایی است که در سال های دهه 20 وارد کشور شده اند و اکنون روی یکی از دستگاه های اصلی تولید شکر تاریخ 1917 حک شده است؛ یعنی این کارخانه عمری حدود 100 سال دارد و طبیعی است که نباید انتظاری از چنین دستگاهی داشته باشیم.

وعده محقق نشده
دانایی دبیر انجمن صنفی  کارخانجات قند و شکر در سال 1391 گفته بود: ضرب الاجل یک ساله دولت برای  خودکفایی در قند و شکر قابل اجرا نیست اما می توانیم در یک دوره 4-3  ساله به خودکفایی شکر دست پیدا کنیم. وی با اذعان به ظرفیت استفاده نشده کارخانجات قند و شکر افزود : در حال حاضر 2میلیون تن ظرفیت نصب شده در صنعت قند و شکر وجود دارد که تقریبا در حد نیاز داخلی است، اما از کل این ظرفیت استفاده نمی شود.

تولید 36 محصول جانبی از چغندر
دکتر محمود پازیار مدرس صنایع غذایی و کارشناس خبره گیاهان صنعتی ضمن توضیح درباره ماهیت صنعتی بودن چغندر قند و نیشکر به خراسان گفت: گیاهانی مانند پنبه، دانه های روغنی، نیشکر و چغندرقند  را در رده گیاهان صنعتی می دانیم .مفهوم این تعریف این است که صنعت از این گیاهان محصولات متعددی را تولید و به بازار عرضه می کند.

وی ادامه داد: به طور مشخص از چغندر قند علاوه بر شکر و قند بیش از 36 محصول صنعتی دیگر نظیر انواع اسیدهای صنعتی، انواع تفاله های مورد مصرف در خوراک دام و حتی نوعی سوخت تولید می شود که در  مصارف سوخت زیستی کاربرد دارد لذا در صورتی کشت  چغندر توجیه  دارد که خط تولید این محصولات را نیز در کارخانه قند راه اندازی کنیم اما در شرایط کنونی به دلیل فرسوده بودن مکانیزاسیون قند و شکر و قدیمی بودن ماشین آلات به نظر می رسد که کشت چغندر که آب بری زیادی نیز دارد، فاقد توجیه اقتصادی است لذا قند و شکر تولیدی در ایران بسیار گران به دست می آید.

پازیار درباره صنایع جانبی نیشکر نیز گفت: هدف اصلی کشت نیشکر استحصال شکر و تولید قند است اما تولید باگاس ، نئوپان ، مقوا و کاغذ ، انواع اسیدهای آلی و ده ها محصول جانبی دیگر از نیشکر موجب اقتصادی بودن کشت این محصول صنعتی شده که این بار نیز با کمال تاسف به دلیل نبود این صنایع در کشور و یا قدیمی بودن این ماشین آلات کشت نیشکر در ایران توجیه اقتصادی ندارد و این موضوع دستاویزی برای توجیه واردات شکر و ظهور مافیای شکر در کشور شده است؛  بنابراین محاسبات اقتصادی و برآورد کارشناسی در صنعت قند و شکر نشان می دهد که چنانچه ارز مورد نیاز واردات شکر را برای نوسازی و بهسازی صنعت هزینه کنیم ضمن توجیه پذیر بودن کشت چغندر قند و نیشکر، به محصولاتی نظیر خوراک دام نیز دست پیدا کرده و بخشی از خوراک دام کشور نیز تامین خواهد شد آنگاه کشت چغندر قند توجیه اقتصادی خواهد داشت و این موضوع  نیاز به تغییر نگرش سیاستگذاران صنایع کشاورزی  دارد تا اعتبارات واردات را به سوی بهینه سازی صنایع تغییر جهت دهند و این خود بخشی از روح سیاست های اقتصاد مقاومتی است و موجب تقویت صنایع داخلی به جای کارآفرینی برای صنایع خارجی خواهد شد.

صنعتگران قند و شکر: تعرفه واردات را زیاد کنید

یکی از دلایلی که واردات شکر را در کام واردکنندگان شیرین کرده تعرفه پایین واردات شکر و دریافت ارز دونرخی است و فعالان صنعت قند و شکر با اشاره  به لزوم اصلاح تعرفه واردات با هدف حمایت از تولید ملی بر این باورند که تعرفه کنونی واردات شکر موجب ضربه مهلکی به این صنعت ملی در کشور شده و دولت برای حمایت از صنعت قند و شکر باید تعرفه کنونی شکر را حداقل 20 درصد افزایش دهد تا واردات توجیه اقتصادی  نداشته باشد، البته اگر مافیای شکر اجازه دهد!
گروهی از اعضای انجمن صنایع غذایی ؛ دارویی و بهداشتی در نامه ای تحت عنوان " واردات بی رویه شکر گامی ضد تولید ملی " خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت یاد آور شدند : جمعی از زیان دیدگان صنعت قند و شکر از مسئولان اجرایی دولتی می خواهند که از واردات بی رویه شکر و دیگر محصولات مختلف کشاورزی به شدت خودداری کنند و به فکر تولید ملی و صادرات آن باشند مهندسین کشاورزی در راستای تامین امنیت غذایی و خود اتکایی می گویند اگر بخواهیم کشاورزان در روستاها بمانند باید سازمان های مختلف دولتی از دخالت در قیمت گذاری دستوری پشت درهای بسته و مقایسه غیر علمی و فنی قیمت های جهانی با تولیدات داخلی به شدت خودداری کنند.
کاهش گام به گام تعرفه واردات با وجود مخالفت وزیر کشاورزی
مسئولین انجمن قند وشکر می گویند سال های 93 و 94 بیشترین زیان را به صنعت قند و شکر وارد کردند و به خاطر نفوذ و دست های پنهان و آمارهای غیر واقعی به کمبود مصنوعی شکر دامن می زدند و به صورت تعمدی تعرفه شکر را از 130 به 40 درصد کاهش دادند و عجبا باز هم فشار مافیای واردات ، تعرفه واردات شکر را برای سال 1395 با 14 درصد کاهش به 26 درصد رساندند. آن هم در سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل!

 از آن عجیب تر ادعای مسئول سازمان توسعه تجارت است که می گوید: برای نیاز داخلی تعرفه را کاهش دادیم ولی در تاریخ 1/10/94 و همچنین 21/1/95 مسئولان انجمن قند و شکر برای چندمین بار اعلام کردند که ما نیاز به واردات شکر نداریم، انبارها مملو از شکر است حتی وزیر جهاد کشاورزی هم از ممنوع کردن واردات گندم و شکر حمایت کرده است، اما تا رانت ارز دو نرخی و عدم شفافیت اطلاعات است از سرمایه گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی خبری نیست. البته کارشناسان این صنعت می گویند مصرف سالیانه شکر یک میلیون و 600 هزار تن و تولید آن یک میلیون و 400 هزار تن است که فاصله زیادی نیست و خودکفایی در تولید شکر را قابل دسترس نشان می دهد.

کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که در اغلب کشورهای جهان برای امنیت غذایی خود تعرفه های سنگینی وضع می کنند. به عنوان مثال ترکیه برای واردات شکر تعرفه 135 وضع کرده و در مدت دو سال خودکفا شد و صادرات هم دارد.

زیان تولیدکنندگان قند و شکر

حال این سوال قابل طرح است که چرا باید حدود 10 کارخانه قند و شکر به خاطر واردات و قیمت گذاری سازمان های دولتی تعطیل شود و چرا باید قیمت برنج و حبوبات کیلویی 8000 تومان باشد ولی قیمت شکر تولیدی با این حجم سرمایه گذاری 210 میلیارد تومان و حدود 300 نفر نیروی کار متخصص و کشت پرزحمت چغندر قند از مزرعه به کارخانه و با هزینه های مختلف و تورم چندین ساله این چنین باید باشد؛ چه منطقی و با چه انگیزه ای دولت قیمت شکر را برای سال 94 و 95، 2300 تومان تعیین کرده است که اکثر کارخانجات قند وشکر گزارش مالی سال 95 را با زیان 50 درصد به سهامداران خود اعلام کردند.

بررسی آمار واردات شکر نشان می دهد که به تناسب کاهش واردات دولتی ، بخش خصوصی اقدام به ثبت واردات دو برابردولتی کرده   و در مجموع در سال 1393 میزان 823 تن شکر وارد شده است .به هرحال به نظر می رسد که در سال اقتصاد مقاومتی ، اقدام و عمل سیاستگذاران اقتصادی باید برای نجات صنعت دیرین قند و شکر اقدام و عمل شایسته و بایسته ای انجام داده و با اصلاح تعرفه های وارداتی حمایت عملی خود را از صنعت استراتژیک قند و شکر اثبات تا از محو شیرینی خودکفایی شکر در سراب واردات جلوگیری کنند.