نفوذ مصري ها در القاعده

هفته نامه فرانسه زبان الاهرام ابدو مصر، در تفسيري تحت عنوان "نفوذ مصري ها در القاعده " به بررسي اين مسئله پرداخت .

بر اساس گزارش اين هفته نامه از زمان تشکيل سازمان القاعده اکنون ده سال مي گذرد و در همين چارچوب ، جار و جنجال ها درباره تغيير و تحولات در داخل اين سازمان از بدو پيدايش تاکنون همواره در حال افزايش است . سئوالي که اکنون مطرح است اين است که ايا مصري ها همچنان نيروي اصلي داخلي اين سازمان را تشکيل مي دهد يا خير؟ سازماني که اکنون به بزرگترين و معروف ترين سازمان اقدام اسلامي مسلح در جهان تبديل شده است.

طرح اين سئوال چندين دليل دارد : نخست انکه برخي ها مي گويند بين اسامه بن لادن رهبر خود القاعده که عربستاني است و ايمن الظواهري معاون مصري وي اختلاف نظر و رقابت جدي وجود دارد.اين رقابت نيز بيشتر درباره ظاهر شدن در رسانه هاي ارتباط جمعي جهان عرب و اينترنت از طريق نوار هاي صوتي و ويدئويي است . از اين گذشته ، برخي از کارشناسان امور القاعده در مطالبي که دراين خصوص نوشته اند تاکيد کرده اند که رهبران عربستاني اين سازمان محدوديت هايي براي ظاهر شدن ايمن الظواهري در رسانه هاي ارتباط جمعي جهان عرب به وجود مي اورند. زيرا از اين نگران هستند که اين ظاهر شدن هاي مداوم، زمينه ساز جايگزين شدن بن لادن توسط وي شود.

از طرفي خود سازمان تروريستي القاعده نيز در کتابي که منتشر کرد بر وجود اين اختلافات تاکيد نشان کرد که جار و جنجالي درخصوص نمايندگي مصري ها و نقش انها در داخل اين سازمان و همچنين تغييراتي که درباره نيروهاي حاکم بر اين سازمان صورت گرفته است وجود دارد.

درهمين راستا،‌ از زمان تشکيل و پيدايش سازمان تروريستي القاعده تاکنون ،‌به طور مرتب اين سئوال پرسيده مي شود که واقعا چه کشور يا کشورهايي بيشترين نيرو را دراختيار اين سازمان قرار مي دهند. پاسخ اين سئوال البته روشن است و ان اين است که بين مصر و عربستان دراين خصوص چه در سطح سازماني و چه در سطح نيروهاي کادر ان رقابت وجود دارد.

در ابتداي تشکيل ان، کفه ترازو از نظر تعداد نيرو به نفع مصري ها بود . زيرا مجاهدان مصري تجربه هاي زيادي در زمينه عمليات مسلحانه و شورش داشتند . انها انور سادات رئيس جمهور سابق مصر را ترور کرده بودند و همه سال هاي هزار و نهصد و هشتاد و نيمي از سالهاي هزار و نهصد و نود را به درگيري هاي خشونت اميز گذرانيده بودند و از همه مهمتر روشنفکران و کادرهاي سازماني زيادي در اختيار داشتند.

در واقع ، هر چند که اغلب مصري هايي که به عضويت القاعده در امدند برخاسته از "گروه جهاد "هستند که ايمن الظواهري نيز به ان تعلق دارد، اما بخش ديگر نيز از "جماعت اسلامي" و ديگر گروههاي کوچک به اين سازمان پيوسته اند. به همين علت ، جنبه نظامي گري در بين عربستاني ها چندان توسعه نيافته بود و اين حالت سالها بعد قالب سازماني به خود گرفت و دقيقا به همين علت ، مصري ها هسته اصلي القاعده را به علت انکه با کار ها و اقدامات نظامي اشنا بودند تشکيل دادند. لذا نسلي اولي که دراطراف اسامه بن لادن جمع شدند غالبا مصري بودند. در راس همه اين مصري ها نيز ، ايمن الظواهري ، طراح بزرگ قرار دارد که بر خود مصري ها و حتي اسامه بن لادن نفوذ زيادي داشت .

القاعده هنگام تشکيلش به شبه نظاميان مصري اميد بسته بود که در ده سال هزار ونهصد و هشتاد مصر را به سيطره خود گرفته بودند. مرداني که بعد از درگيري خونين با حکومت مصر ، عازم افغانستان و سپس سودان شدند تا سازمان القاعده را تشکيل دهند.

از همين رو، در اين زمان اختلافات زيادي درباره اهميت نيروهاي مصري در داخل سازمان القاعده وجود نداشت .

اما در طول سالهاي اخير معادله به کلي تغيير کرده است . زيرا دولت مصر در طول اين سالها موفق شد سازمان ها و گروههاي اسلامي در داخل کشور را تحت کنترل خود در اورد و بعد از اين مرحله بود که ذخاير نيروهاي جهادي در مصر ته کشيد و ديگر منبعي براي تامين نيروي مصري براي سازمان القاعده وجود نداشت. سازماني که بعد از حمله امريکا به افغانستان در پي عمليات يازده سپتامبر شمار زيادي از اعضايش چه در سطح رهبري و چه در سطح نيروي عادي از دست داده بود و به نيروهاي جديد ديگري نياز داشت .

اين مقطع زماني با اغاز فعاليت جبهه جهاد عربستان سعودي همزمان بود که بعد از اشغال کويت توسط عراق و حمله امريکا به عراق و ايجاد پايگاههاي امريکايي در خاک عربستان سعودي مصادف شد . جبهه جهاد عربستان سعودي اين بار از برخي موانع مشروع و قانوني که ان را از قيام عليه قدرت حاکم آل سعود باز مي داشت رها شده بود . در چنين گير و داري بود که اين جبهه منبع عظيمي از بنياد گرايان جهادي را کشف کرد.

همچنين ،در چنين شرايط بود که جريان جهادي مصري ها در داخل سازمان نسبت به جريان جهادي عربستاني ها رو به کاهش گذاشت و از اين زمان به بعد، يعني به ويژه بعد از عمليات يازده سپتامبر شمار نيروهايي که از عربستان سعودي و کشورهاي حوزه خليج فارس مي امدند رو به فزوني گذاشت . از اين زمان به بعد، اما همه گزارش هاي مربوط به نيروهاي انساني بن لادن حاکي از ان بود که اکثريت انها از کشورهاي حوزه خليج فارس و عربستان سعودي هستند. اين وضع نمود خود را به روشني در افغانستان و سپس در عراق نشان داد و اين بازمعادله را به ضرر حضور مصري ها در داخل سازمان القاعده رقم زد.

ناگفته نماند منبع مهم ديگري از بنيادگرايان جهادي در سازمان القاعده هستند که برخاسته از کشورهاي شمال افريقا مانند ليبي ،‌تونس ، الجزاير ،مغرب و موريتاني هستند. در واقع، تحولاتي که اين منطقه (منطقه شمال افريقا) طي دو دهه اخير تجربه کرده ، باعث شد ه است تا به منبع دومي براي تامين نيروهاي انساني القاعده تبديل شود. در ليبي و تونس اسلامگرايان به طور رسمي حق ندارند درحيات سياسي کشورشان شرکت کنند . در الجزاير جنگ داخلي و همچنين الغاي فرايند سياسي همه شرايط و زمينه ها را براي جهاد فراهم کرده است.

از اين گذشته ، دولت ها در کشورهاي شمال افريقا در بسياري از مناطق کنترلي به معناي واقعي کلمه ندارند و اين امر خود به القاعده و عناصر ان امکان داده است تا در ازادي عمل کامل و بدون هيچ گونه محدوديتي رفت و امد کنند. اين چنين است که همه ارزيابي ها مويد اين واقعيت هستند که ليبيايي ها هستند که سومين نيروي انساني اين سازمان تروريستي را تشکيل مي دهند. در همين حال مجاهدين مغربي نيز بيشتر ين شاکله القاعده را در عراق تشکيل داده اند. گروه بنياد گرايان الجزايري (الدعوه و الجهاد) نيز بزرگترين گروه مسلحي هستند که بعد از تشکيلش به سازمان القاعده پيوستند . در مورد موريتاني نيز بايد گفت که در اين کشور به علت نبود کنترل نظامي بر همه مناطق ان ، عناصر القاعده بيشترين فعاليت را در ان طي يک سال گذشته داشته اند.

با توجه به اين شرايط و اوضاع و احوال است که حضور مصري ها در القاعده اکنون تقريبا فقط به سطح رهبري محدود شده است و معروف ترين شخصيت در سطح رهبري نيز کسي جز ايمن الظواهري ، مغز متفکر و استراتژيست اين سازمان نيست.

ايمن الظواهري رهبر واقعي و موثر القاعده نيز هست زيرا اين جذبه و قدرت مالي بن لادن است که او را در راس اين سازمان قرار داده است و گرنه کارهاي اجرايي اين سازمان را اکنون ايمن الظواهري انجام مي دهد.