با پول‌هايت چي خريدي؟

آموزش مسائل مالي به فرزندان و پرورش عادات مالي خوب در آنها داراي مزاياي بلندمدت بوده و تلاشي ارزنده به شمار مي‌آيد. بي‌توجهي والدين در اين باره مي‌‌تواند پيامدهايي ناخوشايند براي آتيه فرزندان به همراه داشته باشد.

متاسفانه برخي والدين در آموزش مسائل مالي به فرزندان خود كوتاهي مي‌كنند، زيرا فكر مي‌كنند اساسا حرف زدن راجع به پول با فرزندان درست نيست يا براي اين كار وقت و پول كافي در اختيار ندارند. والدين صرف‌نظر از هر سطحي از درآمد وظيفه دارند فرزندان را با پول و مسائل راجع به آن آشنا كنند.

آموزش مسائل مالي به كودكان و نوجوانان تنها به آماده كردن آنها براي بازار كار و اشتغال و يا آموزش پس‌انداز پول به آنها محدود نمي‌شود. ما به عنوان والدين بايد به فرزندان خود كمك كنيم تا معاني مثبت و منفي پول را درك كنند. اين‌كه آنها صرفا به پول علاقه داشته باشند كافي نيست، بلكه بايد به آنها آموخت براي به دست آوردنش تلاش كنند. والدين و فرزندان بايد احساسات و عقايد خود را راجع به پول بيان كنند تا بتوانند در اين باره به يك نظر واحد برسند.

برخي پدر و مادرها احساس و نظر خوبي راجع به پول ندارند. اين موضوع بعضا از تجربيات ناخوشايند و باورهاي خانوادگي غلط خود آنها ناشي مي‌شود. به هر حال آموزش مسائل مالي به فرزندان مستلزم داشتن يك رويه و نگرش واحد راجع به پول است.

كشور چين از جمله كشورهايي است كه آموزش مفاهيم اقتصادي را در برنامه درسي دانش‌آموزان خود گنجانده است تا با اين برنامه استراتژيك كودكان را به عنوان آينده‌سازان كشور از ابتداي زندگي با كاركردهاي اقتصادي و ارزش كار، توسعه فناوري، مديريت و سود و هزينه آشنا كند و اين گامي است بزرگ براي كشوري كه اكنون برترين صادركننده جهان به لحاظ حجم و مبلغ به شمار مي‌رود تا شايد روزي بار ديگر قدرت از غرب به شرق بازگردد و تصويري اين‌چنين از كشوري همچون چين مي‌بايست هم قاره‌اي‌هاي او را هم به تفكر وادارد.

براي آموزش مسائل مالي به كودكان و نوجوانان بايد در چارچوب ذهني آنها بينديشيم و عمل كنيم. بچه‌ها براي فهم موضوعات مالي نيازمند شبيه‌سازي، مثال عيني، تمرين و ... هستند.

آنها دقيقا مي‌خواهند بدانند چطور بايد مثل آدم بزر‌گ‌ها عمل كنند. هر وقت پول درمي‌آوريم، پول جابه‌جا مي‌كنيم، پول خرج مي‌كنيم، پولي را به كاري اختصاص مي‌دهيم، پولي به كسي مي‌بخشيم، از كسي پول قرض مي‌كنيم، همه و همه فرصت‌هايي هستند كه با استفاده از آنها مي‌توانيم به بچه‌هاي خود، نحوه عملكرد پول و شيوه تصميم‌گيري مالي را بياموزيم. فقط به‌خاطر داشته باشيم؛ در آموزش مسائل مالي به فرزندان، بايد از ديكته كردن چيزها، جهت دادن و نقد كردن بي‌مورد اجتناب كرد و در عوض، به آنها اجازه داد تا به روش كودكانه آزمون و خطا به مسائل پي ببرند.

اولين و مهم‌ترين گام براي اين منظور، آشنا ساختن فرزندان با مفاهيم عمده مالي اعم از كسب درآمد، خرج كردن، پس‌انداز، قرض كردن و بخشيدن است. البته درك مفاهيمي چون قرض‌كردن و بخشيدن براي كودكان كم سن و سال بويژه آنهايي كه تازه شروع به حرف زدن مي‌كنند، دشوار است زيرا آنها هنوز قادر به محاسبات مالي و درك مسائل از زاويه‌هاي متفاوت نيستند بنابراين، بهتر است والدين با آموزش سه مفهوم اول آغاز كنند.

يادگيري درست مهارت‌هاي مالي در كودكان و نوجوانان نيازمند گذر زمان است. در ادامه، معناي كلي و فايده هر يك از اين مفاهيم و توضيح و راهنمايي‌هايي را براي سهولت كار والدين ارائه مي‌كنيم.

كسب درآمد

درآمد به روش پول درآوردن گفته مي‌شود. براي كسب درآمد و پول درآوردن، راه‌هاي زيادي وجود دارد. فرزندان ما مي‌توانند از ميان راه‌هاي درست و مشروع راهي براي خود انتخاب كنند. خرده فروشي، كمك به پدر و مادر ولو به‌طور مقطعي، خريد سهام، ارائه خدمات كوچك به تناسب توانايي و از اين قبيل. براي كسب درآمد هيچ راهي بر ديگري برتري ذاتي ندارد و مهم رضايت فرد و مشروع بودن آن است.

ما به‌عنوان والدين بايد به فرزندانمان بياموزيم كار كردن شرافتمندانه براي كسب درآمد به هيچ وجه عار نيست ولو اين‌كه راهمان به ظاهر راهي پيش پا افتاده و كوچك باشد. بنابراين، بايد فرزندان را از سنين پايين با مفهوم كسب درآمد مانوس كنيم.

آشنايي عملي فرزندان با كسب درآمد آزادي، قدرشناسي، استقلال مالي، استانداردها و عادات شغلي درست، شيوه‌هاي ارزيابي مشاغل، مسووليت‌پذيري و رابطه ميان پول، زمان، مهارت و انرژي را به آنها مي‌آموزد. براي اين منظور، لازم است والدين به نكات زير توجه كنند:

- براي تقويت روحيه مسووليت‌پذيري، در كارهاي خانه و فرزندان خود وظايفي را بدون پرداخت اجرت محول كنيد. اين وظايف ارتباطي با وظايفي ندارد كه در قبالش به آنها پول مي‌پردازيد.

- اگر فرزندتان در بيرون از خانه صاحب شغلي است درباره شرايط كاري، مسووليت و سمت شغلي، خطرات و مشكلات مربوط به آن شغل، با وي گفتگو كنيد.

- به فرزندتان كمك كنيد كه تمام درآمدها و هزينه‌هاي خود را به‌طور منظم در يك دفترچه يادداشت درج كنند. نقطه سربه‌سر نقطه‌اي كه هزينه‌ها با درآمدها برابر مي‌شود را به وي بياموزيد.

- بكوشيد فرزندانتان را در حين اشتغال دائما حمايت كنيد و به يك‌باره از حمايت وي دست نكشيد.

- زماني كه به كسب درآمد اختصاص داده مي‌شود بايد از زمان فراغت و تفريح، مطالعه، انجام تكاليف مدرسه يا وظايف خانه جدا باشد.

خرج كردن

خرج كردن يا هزينه كردن به شيوه استفاده فرزندان از پول و درآمد اطلاق مي‌شود. فرزندان ما روش‌هاي مختلفي براي خرج كردن پول خود انتخاب مي‌كنند. خريدن البسه و پوشاك، وسايل تفريحي و سرگرمي، كتاب، رفتن به مسافرت و... خرج كردن به فرزندان ما تفاوت بين خواسته‌ها و نيازها، فرصت مقايسه و انتخاب گزينه‌هاي مختلف، شيوه تصميم‌گيري و پذيرش مسووليت اين تصميمات و نحوه محاسبه را مي‌آموزد. درباره چگونگي خرج كردن فرزندان به نكات زير توجه كنيد:

- به فرزندان خود اجازه دهيد اشتباه كردن و پيامدهاي ناشي از آن را در عمل تجربه كنند. مطمئن باشيد فرزندانتان مي‌‌دانند كه شما نيز در زندگي مرتكب اشتباهاتي شده‌ايد. اشتباه كردن ناپسند نيست، بلكه تكرار اشتباهات و درس نياموختن از آن ناپسند است.

- معيارهايي همچون كيفيت بالاتر، سهولت دسترسي، قيمت مناسب و ديگر معيارهاي مقايسه و گزينش را به فرزندان خود بياموزيد. فكر نكنيد كه آنها خود از اين مفاهيم و اصطلاحات سر در مي‌آورند.

- به فرزندان خود اجازه دهيد كه بدانند شما هميشه نمي‌‌توانيد آنچه را كه دلتان مي‌خواهد بخريد. اين موضوع را مي‌توانيد هنگام خريدهاي خياباني به او بياموزيد.

- هنگام تصميم‌گيري مالي بكوشيد يك تصوير مالي جامع در ذهن او ترسيم كنيد؛ براي مثال به وي بياموزيد كه رفتن به سينما فقط شامل پرداخت بهاي بليت فيلم نيست، بلكه براي اين منظور شما متحمل هزينه‌هاي ديگري از جمله بنزين ماشين، تنقلات و خوراكي، نوشيدني‌‌ها و از همه مهم‌تر وقت و انرژي نيز مي‌شويد. اين كار به آنها كمك مي‌كند هنگام تصميم‌گيري مالي آگاهانه‌تر عمل كنند.

- درباره پول و مسائل مالي با او حرف بزنيد. حتي آنها را در بحث‌ها و تصميم‌گيري‌هاي مالي خانواده البته به مقتضاي سن و ميزان دركشان دخالت دهيد. با اين كار آنها احساس ارزشمندي و احترام مي‌كنند و پول و امور مربوط به آن را تابو قلمداد نمي‌كنند.

قرض كردن‌

قرض كردن يا قرض گرفتن به اين معناست كه فرزندان مي‌توانند پولي را براي رفع نيازهاي امروز خود از كسي بگيرند و بعدها در موعد مشخص به آنها برگردانند. البته فرزندان ما در عمل كمتر به قرض گرفتن متوسل مي‌شوند. كسب درآمد و پس‌انداز بهترين روش‌هاي تامين نيازهاي فرزندان است و عمل قرض گرفتن نبايد براي آنها تبديل به عادت شود. بعكس آنها بايد به لحاظ استطاعت مالي به سطحي برسند كه براي تامين نياز هم‌سن و سالان خود به آنها پول قرض بدهند.

هرچند قرض گرفتن آنها را با هزينه‌هاي قرض گرفتن، ساختار و اصول قرض گرفتن، پيامدهاي خريدهاي امروز و پرداخت‌هاي فردا، زمان مناسب اين كار، ضرورت بازپرداخت پول قرض گرفته شده و محدوديت‌هاي مالي آشنا مي‌كند. در اين باره به نكات زير توجه كنيد:

- اگر فرزندانتان از شما درخواست قرض كردند، حتما توانايي آنها را در بازپرداخت پول در نظر بگيريد. هرگز بيش از حد توان به او پول قرض ندهيد. بكوشيد ميزان واقعي نياز مالي او را ارزيابي كنيد. ممكن است فرزندان ما درست نتوانند مبلغ موردنياز واقعي خود را تشخيص دهند و به كمك ما نياز داشته باشند.

- هر مبلغي به فرزند خود قرض مي‌دهيد، طي يك قرارداد كتبي شرايط و زمان بازپرداخت آن را مشخص كنيد. با اين كار تعهدپذيري و پايبندي به تعهدات را به آنها مي‌آموزيد.

بخشيدن‌

بخشش يا بخشيدن، به اين معناست كه فرزندان ما بخشي از داشته‌هاي خود را با ديگران بويژه افراد فقير و نيازمند سهيم شوند. بخشش به عنوان يك صفت پسنديده انساني مي‌تواند نقش قابل توجهي در رشد معنوي فرزندان ما ايفا كند. بخشش به فرزندان ما مي‌آموزد چگونه با كمك به ديگران، در خود و همنوعان خود احساس شادي و رضايت‌مندي واقعي بيافرينند.

بخشش فراتر از همه چيز يك از خودگذشتگي است. بايد به فرزندان خود بياموزيم بخشش درست و بجا نه‌تنها به معناي از دست دادن چيزي نيست، بلكه با برخورداري از ثواب الهي و كسب يك فضيلت انساني ارزشمند، در واقع به دست آوردن بالاترين ارزش‌ها قلمداد مي‌شود. البته درك چنين مفهومي شايد براي فرزندان ما دشوار باشد. اما با رعايت محدوديت‌هاي سني و جوانب امر مي‌توان بتدريج اين خصلت پسنديده را در فرزندان پرورش داد.

سرمايه‌گذاري‌

آموزش مفهوم درستي از سرمايه‌گذاري و كسب سود بايد با ظرافت بيشتري صورت پذيرد و شايد براي برخي سنين پايين اين موضوع بسادگي جا نيفتد. تشريح نحوه عمل حساب‌هاي سرمايه‌گذاري بانك‌ها يا خريد تعدادي سهام از بورس و توضيح نحوه كسب سود حاصل از آن مي‌تواند بتدريج درك درستي از مفهوم سرمايه‌گذاري را براي آنان ايجاد كند.

پس‌انداز كردن‌

پس‌انداز يا پس‌انداز كردن به پولي گفته مي‌شود كه بچه‌ها براي استفاده از آن در آينده كنار مي‌گذارند. با پس‌انداز كردن، فرزندان ما ياد مي‌گيرند كه براي تامين خواسته‌ها و نيازهاي آينده خود بايد از خواسته‌هاي غيرضروري امروز خود چشم پوشي كنند. آنها مي‌آموزند كه در اولويت‌بندي‌ها بايد اول به خودشان بپردازند. نتيجه برنامه‌ريزي امروز آنها رضايت خاطر در آينده است.

آنها ياد مي‌‌گيرند كه بين هزينه كردن و درآمد كسب كردن رابطه متقابل وجود دارد و در نهايت آنها با شيوه پس‌‌انداز برنامه‌ريزي شده و منظم براي اهداف مختلف آشنا مي‌شوند.

براي ترغيب فرزندانتان به پس‌انداز از جوايز غيرنقدي استفاده كنيد. درك مزاياي پس‌انداز براي بچه‌هاي كم‌سن و سال دشوار است. تشويق مي‌تواند تا اندازه زيادي براي پس‌انداز بلندمدت آنها يك قوت‌قلب به شمار آيد. براي مثال، سالانه ميزان پس‌انداز آنها را با همديگر كنترل كنيد. اين كار مي‌تواند نوعي تجديد روحيه براي آنها باشد.