کد خبر: ۴۵۴۸۳
تاریخ انتشار: ۰۹:۳۳ - ۲۴ ارديبهشت ۱۳۸۷

خواب از نظر كيفي و كمي نقش مهمي در سلامت انسان دارد و معمولا هر فرد يك سوم عمرش را در خواب سپري مي‌كند. بسياري از محققان معتقدند خواب فعاليتي نيست كه به انتخاب و سليقه ما صورت پذيرد بلكه پديده‌اي است طبيعي كه تحت هر شرايطي بخشي از زندگي انسان را به خود اختصاص مي‌دهد. بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد خواب كافي و خوب بر سلامت ذهني و جسمي تاثير بسيار زيادي دارد.

در افرادي كه براي مدت طولاني كمبود خواب دارند، احتمال بروز مشكلات و بيماري‌هاي جسمي و روحي در مقايسه با افراد ديگر به مراتب بيشتر خواهد بود. بسياري از مردم از كيفيت يا كميت خواب خود ناراحتند.

وقفه تنفسي در خواب، خرخر كردن و حتي سندرم پاهاي بيقرار از اختلالاتي هستند كه سبب مي‌شوند فرد در حين خواب با مشكلاتي مواجه شود. اگرچه آمار دقيقي از اختلالات خواب در كشورمان وجود ندارد اما به نظر مي‌رسد بسياري از مردم به علل مختلفي كه مي‌تواند ناشي از اختلالات و بيماري‌هاي خواب باشد، از خواب شبانه راحت محروم هستند.

حدود يك‌سوم زندگي انسان در خواب مي‌گذرد و با توجه به اهميت اين موضوع، پزشكان و متخصصان 30 سال اخير عواقب نامطلوب اختلالات و بيمار‌هاي خواب و بخصوص اختلالات تنفسي در خواب را مورد بررسي و مطالعه قرار داده‌اند.

اگر چه اختلالات تنفسي در خواب بيماري جديدي نيست، اما امروزه محققان در پژوهش‌هاي خود به اطلاعات جديدي درباره تهديدهاي سلامت ناشي از اين اختلالات دست يافته‌اند. اين تحقيقات مي‌تواند راهگشاي دستيابي به روش‌هاي درماني موثر عليه بيماري‌ها و اختلالات خواب باشد. بي‌خوابي به معني كمبود خواب از نظر كمي يا كيفي است و معمولا با مدت زمان خواب فرد يا زماني كه طول مي‌كشد تا فردي به خواب رود، تعريف نمي‌شود.

افراد از نظر نيازشان به خواب و همچنين احساس رضايت از خواب با هم متفاوت هستند. نتايج تحقيقات انجام شده در اين زمينه حاكي از آن است كه بي‌خوابي مي‌تواند زمينه مناسبي را براي بروز مشكلاتي مانند احساس خستگي، كمبود انرژي، عدم تمركز حواس و تحريك‌پذيري به وجود آورد. معمولا سالمندان، زنان و افرادي كه به افسردگي مبتلا هستند، بيش از ديگر گروه‌ها از بي‌خوابي شكايت دارند.

عوامل متعددي در بي‌خوابي موثر است. بيماري‌هاي جسمي مانند التهاب مفاصل، آسم، نارسايي قلبي، وقفه تنفسي، پاركينسون و بيماري‌هاي روحي از بيماري‌هايي هستند كه سبب بي‌خوابي مي‌شوند. علاوه بر اين مصرف بيش از اندازه قهوه، استعمال دخانيات يا خواب نيمروزي نيز مي‌توانند اختلالاتي را در خواب شبانه به وجود آورده و سبب بي‌خوابي شوند.

حدود يك سوم مردم از بي‌خوابي رنج مي‌برند. اين افراد به آساني نمي‌خوابند، نيمه شب بارها از خواب بيدار مي‌شوند يا اين كه صبح زود بدون احساس طراوت و شادابي از خواب شبانه، از خواب بيدار مي‌شوند. اين گروه از افراد خسته و زودرنج بوده و حتي توانايي تمركز براي انجام كارهاي ساده را ندارند.

درمان بي‌خوابي به شناسايي عامل به وجود آورنده چنين اختلالاتي نياز دارد و يكي از بهترين روش‌ها براي جلوگيري از بي‌خوابي تغيير در شيوه زندگي است. هيچ‌گاه با نگراني و اضطراب به رختخواب نرويد چرا كه اين نگراني سبب مي‌شود نتوانيد براحتي بخوابيد. به ياد داشته باشيد هرچه كمتر نگران بي‌خوابي باشيد راحت‌تر به خواب مي‌رويد.

شيوع اختلالات خواب در افراد چاق‌

به گفته دكتر محمدرضا مسجدي، دبير علمي سمينار اختلالات خواب و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، با توجه به مطالعات مربوط به افزايش اختلالات خواب در افراد، مي‌توان نتيجه گرفت افراد چاق يكي از گروه‌هايي هستند كه بيشتر در معرض اين نوع اختلالات قرار دارند.

آپنه خواب بيماري خطرناكي است كه سبب وقفه تنفسي هنگام خواب مي‌شود. در اين حالت ماهيچه‌هاي انتهاي زبان و زبان كوچك بيش از حد سست مي‌شود و مسير خروج هوا را مسدود مي‌كنند. 9 تا 18درصد افراد جامعه به آپنه انسدادي مبتلا هستند.

ممكن است در هر ساعت 20تا 30‌حمله آپنه اتفاق افتد. تشخيص و درمان اين بيماري بسيار مهم است، زيرا اين نارسايي علاوه بر ايجاد اختلال در خواب مي‌تواند سبب افزايش فشارخون، سكته قلبي و مغزي و حتي نارسايي قلب و ريه شود. آپنه معمولا هنگامي رخ مي‌دهد كه مسير عبور هوا در نتيجه شل شدن عضلات در حين خواب كاملا مسدود شده و علي‌رغم تلاش براي تنفس، تبادل هوا از ريه به محيط انجام نشود.

عدم ورود و خروج هوا از ريه باعث افزايش سطح دي‌اكسيد كربن خون و كاهش سطح اكسيژن خون مي‌شود، اين تغييرات فرد را از خواب بيدار مي‌كند. با بيدار شدن فرد بيمار عضلات حلق به وضعيت طبيعي بازگشته و مسير عبور هوا مجددا باز مي‌شود.

اگرچه بيدار شدن‌هاي مكرر بيمار در حين خواب سبب تداوم تنفس مي‌شود، اما از سوي ديگر، باعث مي‌شود بيمار خواب عميقي نداشته باشد.

به گفته مسجدي 42 درصد مردان و 57 درصد زنان در كشور به عدم تناسب وزن نسبت به قد (شاخص توده بدني)‌ دچار هستند و بر اين اساس مي‌توان گفت زنان بيش از مردان در معرض خطر وقفه تنفسي در خواب هستند.

اختلالات تنفسي خواب شامل طيف گسترده‌اي از بيماري‌ها از خرناس ساده، سندرم افزايش مقاومت مجاري تنفسي تا وقفه تنفسي در خواب است. بسياري از متخصصان بر اين باروند كه اين بيماري‌ها از خرناس ساده شروع مي‌شود و با گذشت زمان بتدريج به صورت وقفه تنفسي پيشرفت مي‌كند؛ به همين دليل تشخيص زودرس و درمان مناسب براي افراد مبتلا در مراحل اوليه بيماري اهميت بسيار زيادي دارد.

اگر بيماري شديد نباشد ، درمان آن از طريق تغييرات ساده رفتاري مانند كاهش وزن، مصرف نكردن دخانيات، به پهلو خوابيدن و... امكان‌پذير است. با توجه به اين كه افراد سيگاري بيشتر دچار خرخر و آپنه انسدادي مي‌شوند، توصيه مي‌شود با مصرف نكردن دخانيات، تغذيه مناسب، ورزش و پرهيز از استرس، از ابتلا به اين گروه از بيماري‌هاي غيرواگير كه امروزه عامل تهديدكننده جوامع به شمار مي‌آيند، جلوگيري شود.

نقش طب خواب در درمان بيماري‌ها

به گفته دكتر محمد فرهادي، رئيس انجمن علمي خواب ايران، خواب حالت فعالي از زندگي انسان است كه اين حالت نيز بايد به سلامت طي شود و به همين دليل، در سال‌هاي اخير موضوع خواب مورد توجه قرار گرفته و اطلاعات بسياري درباره آن به دست آمده است.

با شكل‌گيري مراكز اختلالات خواب در اواسط دهه 80 ميلادي، فيزيولوژي انسان در خواب مورد بررسي قرار گرفت و بسياري از اختلالات خواب شناخته شد. براساس تقسيم‌بندي بين‌المللي انجام شده در سال 2005، هشت گروه مختلف از بيماري‌ها و اختلالات خواب شناخته شده‌اند. همچنين در اين مطالعات محققان دريافته‌اند كه 160 بيماري با خواب مرتبط هستند.

طب خواب نيز يك طب بين‌رشته‌اي است كه تخصص‌هاي مختلفي مانند گوش و حلق و بيني، فك و صورت، بيماري‌هاي ريه، داخلي، گوارش، قلب و عروق، بيماري‌هاي اعصاب، روانپزشكي و حتي دندانپزشكي را شامل مي‌شود. علت بين رشته‌اي بودن طب خواب اين است كه چنين بيماري‌هايي گروه‌هاي سني مختلفي را تهديد مي‌كند و فرد از بدو تولد تا كهنسالي مي‌تواند مشكل خواب داشته باشد.

علم خواب، علم جديدي است كه قدمت آن در دنيا حدود 20 سال است. در كشور ما نيز از 15 سال پيش اين رشته پزشكي مورد توجه قرار گرفته است كه در نتيجه آن آزمايشگاه‌هاي تشخيصي و درماني خواب از 5 سال پيش در كشور راه‌اندازي شده است.

همچنين انجمن علمي پزشكي خواب ايران نيز فعاليت خود را از 3 سال پيش با مشاركت تخصص‌هاي مختلف آغاز كرده است. يكي از مهم‌ترين نكاتي كه در رعايت بهداشت خواب بايد مورد توجه قرار گيرد، هماهنگي با ساعت زيستي بدن است، زيرا چرخه‌هاي خواب و بيداري هر فرد توسط ساعت زيستي بدن او تنظيم مي‌شود.بسياري از فرآيندهاي بدن مانند ترشح هورمون‌ها با يك دوره فيزيولوژيكي 24 ساعته تنظيم مي‌شوند كه شرط لازم براي داشتن خواب خوب شبانه هماهنگي با اين ساعت زيستي است.

بهداشت خواب شامل ايجاد تغييرات كوچكي در شيوه زندگي افراد است كه مي‌تواند اثرات بسيار چشمگيري در بهبود خواب داشته باشد.

به گفته فرهادي، بيش از 23 درصد حوادث شغلي و ترافيكي ناشي از اختلالات خواب است. همچنين بيش از 50 درصد مقاومت به داروها نيز ريشه در اين گروه از اختلالات و بيماري‌ها دارد. اگرچه اختلالات خواب نقش مهمي در ابتلا به بسياري از بيماري‌هاي خطرناك دارد، اما نوعي بيماري است كه قابل درمان، كنترل و پيشگيري است.

متاسفانه از ميزان شيوع و بروز اختلالات خواب در كشور آمار دقيقي وجود ندارد. اما در كشور امريكا بر اساس بررسي‌هاي انجام شده، 70 ميليون نفر از اختلالات خواب و بخصوص بي‌خوابي رنج مي‌برند.

بسياري از پزشكان و متخصصان نيز بر اين باورند كه گروهي از بيماران ديابتي مقاوم به درمان دچار نوعي اختلال خواب هستند كه اين بيماري سبب ايجاد مقاومت دارويي در آنها شده است.

با توجه به آنچه گفته شد، مي‌توان نتيجه گرفت اگرچه اختلالات خواب اغلب در مقايسه با ديگر بيماري‌ها كمتر مورد توجه قرار گرفته و درباره درمان آن تصميم مناسبي اتخاذ مي‌شود، اما بايد اين گروه از بيماري‌ها در مراحل اوليه تحت درمان قرار گيرند تا مانع از بروز مشكلات و بيماري‌هاي ديگري كه مرتبط با اختلالات خواب هستند، بشويم.

سندرم پاهاي بي‌قرار

اين بيماري يكي از اختلالات و بيماري‌هاي خواب است كه گروهي از افراد به آن مبتلا هستند.

اين افراد معمولا هنگام خواب احساس مي‌كنند پاهايشان درد مي‌كند، مي‌خارد يا مي‌سوزد و به همين علت مجبور مي‌شوند راه بروند، يا پاهايشان را در ارتفاع بالاتري قرار دهند تا احساس راحتي كنند. البته فراموش نكنيد علي‌رغم آن كه اين بيماري در اكثر مواقع هنگام استراحت بروز مي‌كند در موارد شديدتر، هنگام فعاليت هم اتفاق مي‌افتد.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد احتمالا سندرم پاهاي بي‌قرار يك بيماري ارثي است. البته تغييرات هورموني در دوران بارداري نيز سبب افزايش علائم بيماري در اين دوران مي‌شود. علاوه بر اين، فقر آهن يا آسيب عصبي در پاها نيز مي‌تواند زمينه‌ساز ابتلا به اين بيماري باشد.

نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
طراحی و تولید: "ایران سامانه"