| |
ويژگي متمايز جشنواره بين‌المللي صدا در دوره نهم با شعار «راديو صداي فرهنگ‌ها»، همزمان بود با اولين اجلاس جهاني راديو كه به صورت مشترك توسط معاونت صداي ايران و اتحاديه ABU با شعار «راديو فراتر از قرن» برگزار شد. در بخش‌هاي هفتگانه اين اجلاس موضوعاتي نظير فناوري ديجيتال، زندگي مردم، خانواده، محتوا و... در ارتباط با راديو توسط كارشناسان حوزه رسانه مورد بررسي قرار گرفت.
ديگر ويژگي مشخص دوره نهم حضور يكپارچه برنامه‌سازان راديو در عرصه رقابت بين‌المللي بود. در كنار اينها، اهداي جايزه به بهترين برنامه‌ها با موضوع صلح و دوستي، مفاخر جهان اسلام، رودكي و مولانا، برگزاري اين رويداد فرهنگي در شهر تاريخي اصفهان و برخي نكات ديگر؛ مجموعه عواملي بودند كه جشنواره راديو را در اين دوره به نقطه قابل توجهي رساندند.
رئيس رسانه ملي در آيين پاياني جشنواره نهم خطاب به راديويي‌هاي ايران و جهان گفت: «راديو به اصالت‌‌ها و فرهنگ‌ها نزديك‌تر است و در شرايطي كه بسياري از رسانه‌هاي تصويري به ابتذال دچار شده‌اند، پاكي خودش را حفظ كرده است و در اين رسانه كمتر مي‌شود حرف ناحساب زد بنابراين انتخاب شعار راديو صداي فرهنگ‌ها براي دوره نهم كار شايسته‌‌اي است چون اهالي راديو در دنيا مي‌توانند با تكيه بر داشته‌هاي بومي خود و تقويت و تبليغ فرهنگ اصيل كشورشان، در مقابل تهاجم فرهنگ تحميلي غرب بايستند.»
دنياي غريبي است، مي‌گويند عصري كه ما در آن زندگي مي‌كنيم ارتباطات نام دارد. تنوع و توسعه رسانه‌هاي ماهواره‌اي و ديجيتال فرصت دل سپردن به نواي جعبه كوچك جادويي را از انسان امروز گرفته است، حالا ديگر آدم‌ها بر حسب شرايط در موقعيت‌هاي خاص و براساس ضرورت و نيازشان سراغ راديو مي‌روند و مدام كارشناسان حوزه رسانه از ريزش مخاطبان راديو دم مي‌زنند، اما در اين هياهو هنوز هم مردم وقتي به بلندگويي نياز دارند كه حرفشان را بزنند، سراغ راديو مي‌روند، صراحت و صداقت را ويژگي منحصر به فرد راديو مي‌دانند و هنوز هم مولفه‌هاي فرهنگي خود را از راديو جستجو مي‌كنند.
شايد مضمون شعار «راديو صداي فرهنگ‌ها» همين باشد گرچه كمي ايده‌آل به نظر مي‌آيد اما عليرضا نوري دبير جشنواره اين شعار را در واقع چشم‌اندازي ميداند براي اين كه راديو در آينده به نقطه مطلوبي برسد و وسيله‌اي باشد براي انتقال پيام ملت‌ها و كشورها به هم.
***
حدود 700 برنامه راديويي در بخش‌هاي اصلي و ويژه در جشنواره راديو شركت كردند و در نهايت حدود 130 برنامه توسط هيات انتخاب آثار به مرحله نهايي راه يافتند. مرحله نهايي را 5 داور ايراني و 5 داور غيرايراني قضاوت كردند. شايد براي شما هم جالب باشد كه بدانيد 5 داور خارجي، آثار ايراني راه‌يافته به بخش‌نهايي را چه‌طور ديده‌اند.
نوري مي‌گويد: «در اين باره با 4 داوري كه مهمان ما در جشنواره بودند صحبت كردم و هر 4 نفر بر اين نكته تاكيد داشتند كه برنامه‌هاي راديويي ايران در حوزه محتوا حرف بسيار براي گفتن دارند. ضمن اين كه نمراتي كه داوران خارجي به برنامه‌ها دادند با نمراتي كه داوران ايراني داده‌اند به طور تقريبي فاصله 5 نمره‌ا‌ي دارد. اين‌طور نيست كه برنامه‌اي توسط داور ايراني نمره 80 گرفته باشد و توسط داور خارجي 10. فاصله بين يك تا پنج نمره است كه يا بالاتر يا پايين‌تر مي‌آيد و اين نشان‌دهنده درك و دريافت مشابه داوران خارجي با داوران ايراني است.»
***
جالب است بدانيد كشور تركيه كه داعيه دارد مولانا متعلق به اين كشور است، برنامه‌اي با موضوع مولانا در جشنواره نداشت. از نوري 2 سوال مي‌پرسم؛ چرا جشنواره در شهري مثل شيراز كه نماد فرهنگ و تمدن باستاني و اسلامي ماست برگزار نشد و دوم اين كه چرا دبير جشنواره هر سال تغيير مي‌كند؟ او مي‌گويد: «شيراز يكي از گزينه‌هاي اصلي ما براي برگزاري جشنواره بود و خود من آرزو داشتم اختتاميه در حافظيه اين شهر برگزار شود، اما محدوديت بودجه اين امكان را به ما نداد، ضمن اين كه اصفهان هم يكي از شهرهاي تاريخي ايران با دنيايي از جلوه‌هاي بصري و تاريخي زيباست. به عنوان مثال ديدار از كليساي وانك در اصفهان كه نشان‌دهنده زيست مسالمت‌آميز اديان مختلف در ايران است، براي دوستان خارجي خيلي جالب بود.»
***
گفتگويم با نوري كه تمام مي‌شود، سراغ برخي از برگزيدگان جشنواره و مديران كميته علمي و اجرايي مي‌روم. جواد پيشگر كه سال‌هاي گذشته به عنوان داور همراه جشنواره بود و امسال نيز جايزه بهترين كارگرداني نمايش را از آن خود كرده است به تفاوت‌هاي اساسي دوره نهم با سال‌هاي قبل اشاره مي‌كند و حضور بچه‌هاي راديويي ايران را در عرصه رقابت جهاني مغتنم ميداند. چرا كه به‌طور مستقيم مورد قضاوت بين‌المللي قرار گرفته‌اند.
هوشنگ آذر دشتي كه در يكي از بخش‌هاي اولين اجلاس جهاني راديو سخنراني كرد، برگزاري اين اجلاس را براي راديوي ايران از چند جهت حائز اهميت ميداند. آشنايي و تعامل مديران و برنامه‌سازان راديويي كشورهاي مختلف به منظور تبادل دانش و تجربيات در جهت ارتقاي فرآيند برنامه‌سازي از آن جمله است.
آذر دشتي به اين نكته موارد زير را نيز اضافه مي‌كند:« شناساندن توان علمي و عملي برنامه‌سازان هر كشور به جهانيان و نمايش جلوه‌هاي توانايي رسانه ملي در عرصه‌هاي نظري و برنامه‌سازي و همچنين پيشرفت‌هاي فناوري شناخت و كشف فرصت‌ها و تهديدهاي رسانه‌اي بويژه در حوزه راديو و در سطح جهاني براي پيشگيري يا مقابله با تهديد‌ها و استفاده از فرصت‌ها و تلاش همگاني و عمومي براي ارتقاي سطح راديو در مواجهه با چالش‌هاي پيش‌رو و حفظ جايگاه راديو».
واقعيت اين است كه در اولين اجلاس جهاني راديو 28 مقاله علمي در موضوعات مختلف راديو ارائه شد و طبيعي است كه حوزه‌هاي نظري با چرخه‌هاي عملي برنامه‌سازي در راديو فاصله دارند، اما نكته مهم در برگزاري اين اجلاس اين بود كه در كنار و همزمان با جشن ارديبهشتي راديو برگزار مي‌شد و برنامه‌سازان در روزهاي برگزاري فستيوال جهاني و رقابتي فرصتي براي شنيدن حرف‌هاي جدي حوزه كاري خود پيدا كردند و ديگر اين‌كه به قول نورالله مرادي دبير كميته علمي جشنواره و اجلاس؛ تاثير چنين نشست‌هايي را بايد در درازمدت در روند برنامه‌سازي راديو جستجو كرد.
مرادي بهترين دستاورد اجلاس جهاني راديو را براي رسانه ملي فراهم آمدن زمينه و بستري ميداند كه باعث مي‌شود ميان برنامه‌سازان راديو تعامل ايجاد شود و آنها ميل به دانستن مباحث نظري كاري را در برنامه‌هاي آينده خود بگنجانند. او به استقبال برنامه‌سازان راديو از بخش‌هاي مختلف اجلاس اشاره و سپس اضافه مي‌كند كه بخصوص خارجي‌ها از موضوعات بسيار استفاده كردند.
***
پادكست و برنامه‌هاي تعاملي 2 قالب جديدي بودند كه در دوره نهم در جشنواره به رقابت گذاشته شدند. علي منافي گوينده راديو ايران موفق شد جايزه بهترين پادكست را از آن خود كند. از او نيز مي‌خواهم جشنواره را ارزيابي كند و او به معيارهاي داوري اشاره مي‌كند: «معتقدم كه حتي بهترين داوران هم برخي مواقع سليقه‌هاي شخصي خود را اعمال مي‌كنند بنابراين بهترين راه شناخت برترين‌ها، شنوندگان راديو است كه بهترين داوران هستند. متاسفانه بسياري از داوران هنوز با معيارها و متدهاي قديمي به برنامه‌ها نگاه مي‌كنند در صورتي‌كه راديو به لحظه و به روز تغيير مي‌كند.»
علي منافي از نزديك شاهد تلاش‌هاي دوستان و همكارانش در برگزاري جشنواره و اجلاس بوده است و به همين دليل مي‌گويد:«دلم نمي‌آيد جشنواره را نقد كنم. چون ما اهالي راديو كارمان با احساساتمان عجين شده است، اما فكر مي‌كنم جشنواره چون محلي است كه راديويي‌هاي جهان اطلاعات و دانسته‌هايشان را با هم تبادل مي‌كنند، خوب است، بخصوص كه از سال‌هاي گذشته تاكنون به تجربيات برگزاركنندگان افزوده شده و به اين ترتيب اشكالات كمرنگ‌تر شده‌اند» او نيز نفس برگزاري جشنواره را براي بدنه راديوي ايران حائز اهميت ميداند.
مهدي شاهرضايي براي برنامه «كات»تنديس زرين صدا و جايزه بهترين سردبيري را گرفت. او جايزه خودش را متعلق به همه سردبيران راديويي ايران ميداند، چرا كه اين موفقيت بيشتر از آن‌كه مربوط به يك شخص باشد، به راديو در ايران تعلق دارد. چون صحنه رقابت جهاني بوده است. كات برنامه‌اي 30 دقيقه‌اي است كه از 5 بخش يا 5 سكانس تشكيل شده و موضوع آن سينما است.
شاهرضايي حذف بخش مسابقه داخلي را كه تا سال گذشته يكي از بخش‌هاي جشنواره بود، يكي از موارد قابل انتقاد دوره نهم ميداند و مي‌گويد: «در فستيوال‌هاي مختلف و از آن جمله جشنواره فيلم فجر يك بخش داخلي و يك بخش بين‌الملل داريم و شركت كنندگان به انتخاب خود در اين بخش‌ها شركت مي‌كنند. در بخش مسابقه جشنواره راديو برنامه‌سازان شبكه‌هاي مختلف راديو فرصت داشتند در رقابتي با حضور همكاران ايراني خود شركت كنند و به ارزيابي مناسبي از خود دست يابند. فكر مي‌كنم اين بخش در جشنواره بايد وجود داشته باشد و در كنار آن بخش بين‌الملل هم كه خوشبختانه هر سال كامل‌تر هم مي‌شود، فعاليت خود را ادامه دهد.»
نيره مرادحاصلي، برنامه‌ساز جواني كه توانست جايزه و تنديس زرين صدا را براي بهترين برنامه گفتگومحور بگيرد، داوري‌هاي دوره نهم را منصفانه و همراه با رعايت اصول داوري ميداند. «زمين تب‌دار» عنوان برنامه نيره مرادحاصلي است كه در آن كارشناسان مختلف درباره موضوع گرم شدن زمين با هم گفتگو كرده‌اند و او توانسته با اين برنامه جزو برگزيدگان جشنواره شود.
مرادحاصلي درباره بخش‌هاي اجلاس راديو هم معتقد است: «موضوعات خوبي مطرح شد كه مورد استفاده دوستان برنامه‌ساز قرار گرفت، اما فكر مي‌كنم بهتر است در نشست‌هايي هم برنامه‌هاي موفق و برنده سال‌هاي گذشته پخش شوند و مورد ارزيابي قرار بگيرند. چرا كه در اين شيوه نتيجه عملي و آني‌تري را در روند برنامه‌سازي راديو مشاهده خواهيم كرد.»
با اين جمله مهدي شاهرضايي كه گفت ساماندهي و برگزاري جشنواره و اجلاس‌هايي مثل راديو كار ساده‌اي نيست و تيم منسجم و كارآمدي را مي‌خواهد، به محسن ابراهيم، قائم‌مقام اجرايي اين دو گردهمايي زنگ مي‌زنم.
او مي‌گويد: «فعاليت جشنواره در دوره نهم از اوايل پاييز و با انتشار شيوه‌نامه به 4 زبان شروع شد و پس از آن براساس برنامه‌ريزي و زمان‌بندي مشخصي پيش رفتيم. اقدام ديگر راه‌اندازي سايت جشنواره بود كه آن هم در 4 زبان در اختيار كاربران قرار گرفت.
مدال طلاي يونسكو با
جشنواره راديو در 9 دوره‌اي كه برگزار شده فراز و فرودهاي بسياري را طي كرده و در هر دوره نيز با آزمون و خطاهايي همراه بوده است، اما هر سال به خاطر اين‌كه تجربه برگزاركنندگان بيشتر شده و نقاط ضعف جشنواره آسيب‌شناسي شده‌اند، نتايج مطلوب‌تر و رضايت‌بخش‌تري نسبت به دوره‌هاي پيشين داشته است و اين مساله‌اي است كه همه اهالي راديو به آن اذعان دارند.
اصلا بعيد نيست كه جشنواره صدا در دوره دهم به مراتب بهتر از امسال برگزار شود. مهم اين است كه جشنواره‌اي كه امسال برگزار شد، نقطه اوج گردهمايي‌هاي راديويي بود. تمايز اين دوره به گفته عليرضا نوري، دبير جشنواره به روزهاي آغازين پاييز بازمي‌گردد كه جشنواره كار اجرايي خود را شروع كرده است و كميته علمي كار مطالعاتي دقيقي را براي شناسايي جشنواره‌هاي معتبر جهاني در حوزه راديو انجام داده و
مرحله بعد انتشار شيوه‌نامه جشنواره به 4 زبان و ارسال آن براي اتحاديه‌هاي راديو تلويزيوني بزرگ دنيا مثل اتحاديه‌هاي اروپا، آمريكاي لاتين، آمريكاي شمالي، كشورهاي عربي و كشورهاي حوزه كارائيب بود. علاوه بر اين در اجلاس چهل و چهارم اتحاديه راديو تلويزيون‌هاي آسيا و اقيانوسيه (ABU) كه ديماه در تهران برگزار
به اين ترتيب سايت اتحاديه ABU و نيز اتحاديه راديو تلويزيون‌هاي كشورهاي اروپايي (EBU) به طور كامل جشنواره و اجلاس ايران را معرفي كردند.
همراهي فرهنگستان هنر و مركز راديو تلويزيون‌هاي كشورهاي اسلامي (آسيسكو) با جشنواره راديو كه نشان‌دهنده اهميت اين رويداد بزرگ فرهنگي بود نيز يكي از وجوه تمايز جشنواره دوره نهم به شمار مي‌آمد.»
عليرضا نوري از تنديس زرين صدا به عنوان ديگر ويژگي دوره نهم صحبت مي‌كند: «در سال‌هاي گذشته تنديس‌هاي مختلفي ساخته مي‌شدند و جشنواره تنديس ثابتي نداشت. براي اين‌كه بعد از اين گردهمايي راديو تنديس ثابتي با عنوان ثابت داشته باشد، طرحي را كه توسط استاد حسين خسروجردي ارائه شده بود به آقاي شيخ‌الحكمايي براي ساخت سپرديم كه اين طرح مورد موافقت رئيس سازمان و معاون صدا قرار گرفت و عنوان آن هم شد تنديس زرين صدا كه شكل آن انساني است كه سر به آسمان گرفته و سرنا مي‌زند.
عليرضا نوري همين‌طور كه ويژگي‌هاي دوره نهم جشنواره را برمي‌شمارد، سراغ بخش اصلي جشنواره مي‌رود كه دو بخش برنامه‌هاي تعاملي و پادكست‌ها امسال براي نخستين‌بار به آن افزوده شده بود و مي‌گويد: «همه مي‌دانيم اين دو قالب جديد دريچه‌اي هستند براي ورود راديو به دنياي ديجيتال و استفاده از فرصت‌هاي نوين. نكته ديگر حضور داوران خارجي در جشنواره نهم است كه البته سال‌هاي گذشته هم بودند ولي تعدادشان كمتر بود، اما امسال 5 داور خارجي از 5 مليت مختلف كه همگي از اساتيد برجسته راديو و رسانه بودند ما را همراهي كردند و مورد ديگر استقبال 88 ايستگاه راديويي جهان از جشنواره بين‌المللي ايران بود. در اين چند روز 64 مهمان رسانه‌اي و راديويي از 5 قاره جهان داشتيم و اسامي برگزيدگان جشنواره نيز در سايت رسمي ABU قرار گرفت.
همراهي شبكه‌هاي بين‌المللي پرس تي وي، العالم، خبر، سحر، جام‌جم و شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني كه اخبار اجلاس و جشنواره را به طور مستمر پوشش دادند اتفاق بديع دوره نهم بود.»
نوري مي‌گويد: «همه آنچه اتفاق افتاد، حاصل تلاش دوستان رسانه‌اي من در مطبوعات، خبرگزاري‌ها، شبكه‌هاي داخلي راديو و تلويزيون بود و من مي‌خواهم از همه بخصوص دبير كميته علمي، قائم‌مقام اجرايي، مسوول تبليغات و روابط عمومي، دوستان كميته امنيت، مهمانان خارجي، مديران راديو و تلويزيون و همه همكارانم تشكر كنم كه با برنامه‌ريزي دقيق و منسجم كشتي جشنواره را به مقصد رساندند تا آنجا كه مورد عنايت و تقدير رئيس محترم رسانه ملي قرار گيرد.»
