جلا‌دها نيز مي‌ميرند

برگزاري اولين جلسه رسيدگي به اتهامات رادوان كارادزيچ، رهبر صرب‌هاي بوسني در حالي در دادگاه بين‌المللي جنايي براي يوگسلاوي سابق (ICTY) در لاهه برگزار شد كه تبليغات گسترده غربي‌ها براي توجيه مداخله نظامي ناتو ايالات‌متحده در يوگسلاوي هم نتوانست از تاثير رواني اظهارات كارادزيچ در اين نشست بكاهد.

كارادزيچ كه رهبر جمهوري صرب‌بوسني، رئيس حزب دمكراتيك صربستان و فرمانده كل ارتش صرب‌هاي بوسني بود در اين دادگاه به وضوح اعلام كرد آمريكايي‌ها به او وعده داده بودند در صورت كناره‌گيري از سمتش مصونيت قضايي‌اش پس از پايان جنگ را تضمين مي‌كنند.

او در سال 1995 ميلادي از سوي ICTY با 13 اتهام از جمله نسل‌كشي و ساير جنايات جنگي در ضمن منازعه نظامي 3 ساله 1992 تا 1995 ميلادي بوسني‌هرزگوين مواجه شده بود. از ديگر اتهامات او گلوله‌باران 44 ماهه سارايوو، پايتخت بوسني‌هرزگوين و قتل‌عام 8 هزار مسلمان بوسنيايي در صربرنيسا بود.

كارادزيچ رهبر تحت تعقيب صرب‌هاي بوسني پس از امضاي موافقتنامه صلح ديتون در نوامبر سال 1995 كه به جنگ بوسني پايان داد و جمهوري يوگسلاوي را به دو بخش كه حول ‌خطوط قومي دسته‌بندي شده بود، تقسيم كرد به ناگاه ناپديد شد.

او روز 21 ژوئيه در بلگراد، پايتخت صربستان در حالي كه تغيير چهره و هويت داده بود و با نام جعلي دراگاه داييك، متخصص طب جايگزين مشغول كار بود، بازداشت شد.

با گذشت نزديك به دو هفته هنوز هم چگونگي بازداشت كارادزيچ در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. وكلاي كارادزيچ مي‌گويند او را 2 روز قبل از اعلام دستگيري‌اش در حالي كه با اتوبوس راهي بلگراد بوده در يكي از ورودي‌هاي شهر شناسايي و بازداشت كرده بودند.

براساس پاره‌اي گزارش‌ها دستگاه‌هاي جاسوسي چند كشور غربي در شناسايي و دستگيري كارادزيچ مشاركت داشته‌اند و استوان زاپليانين ، رئيس پليس صرب‌هاي بوسني كه ماه ژوئن دستگير شد اطلاعاتي را در اختيار بازجوهايش گذاشته كه به شناسايي محل اختفاي كارادزيچ كمك كرده است.

دستگيري و استرداد افرادي كه از سوي ICTY مجرم شناخته شده‌اند يكي از پيش‌شرط‌هاي اتحاديه‌اروپايي براي به جريان افتادن روند عملي الحاق جمهوري صربستان به اين اتحاديه است.

پس از آن كه ICTY در ضمن محاكمه اسلوبودان ميلوشويچ، رهبر پيشين صرب‌هاي بوسني نتوانست ادله كافي براي اثبات دست داشتن او در نسل‌كشي مسلمانان بوسني را فراهم آورد همه نگاه‌ها به كارادزيچ دوخته شد.

رياكاري به سبك امريكايي‌

ريچارد هالبروك، از ديپلمات‌هاي پيشين وزارت امور خارجه ايالات‌متحده كه ناظر بر امضاي توافقنامه ديتون به نيابت از دولت آمريكا بود مقارن با اعلام خبر دستگيري كارادزيچ از او به عنوان يكي از عوامل اصلي پاكسازي قومي مسلمانان بوسني ياد كرد.

با اين حال وقتي كارادزيچ هفته گذشته در برابر قضات رسيدگي‌كننده به اتهاماتش در لاهه قرار گرفت با تاكيد از وعده و وعيده‌هاي آمريكايي‌ها براي جلوگيري از محاكمه شدن او پس از پايان جنگ گفت.

شكي وجود ندارد كه كارادزيچ يكي از عوامل اصلي دامن زدن به تنش‌هاي قومي در يوگسلاوي سابق بوده كه به آغاز درگيري‌هاي مسلحانه در بوسني‌هرزگوين منجر شد اما اقدام هماهنگ رسانه‌هاي غرب در معرفي كردن او به عنوان قصاب بوسني و طراح اصلي پروژه برهم زدن موازنه قومي در يوگسلاوي سابق چيزي جز تلاش براي مخفي كردن حقايق جنگ داخلي يوگسلاوي سابق نيست.

هدف از اجراي اين سناريو پاك كردن آن بخش از تاريخ يوگسلاوي است كه به نقش قدرت‌هاي بزرگ از جمله ايالات‌متحده و آلمان در بروز خشونت‌هاي قومي دلالت دارد.

واشنگتن و برلين نقش غيرقابل انكاري در تحولاتي ايفا كردند كه يوگسلاوي را به سوي فروپاشي سوق داد. اگرچه غربي‌ها به‌خوبي مي‌دانستند حركت يوگسلاوي در اين مسير چه تبعات فاجعه‌آميزي خواهد داشت ولي با خونسردي تمام پروژه خود را به مرحله اجرا درآوردند.

نقبي به گذشته

يوگسلاوي‌اي كه پس از جنگ دوم جهاني سربرآورد محصول جنبش مسلحانه مردمي به رهبري ژويف بروز(تيتو)‌ و حزب كمونيست عليه اشغالگري نازي‌ها بود. تيتو پس از پايان جنگ توانست با ايجاد نوعي موازنه، گروه‌هاي قومي متعدد و متخاصم كشور را در قالب فدراسيون يوگسلاوي كنار هم قرار دهد.

حال و هواي خاص دوران جنگ سرد به تيتو اجازه داد بين ايالات‌متحده و اتحاد جماهير شوروي بندبازي كند و در عين حال با اتكا به قانون اساسي‌اي كه حقوق پايه همه اقليت‌هاي قومي يعني صرب‌ها، كروات‌ها، مسلمانان بوسني و آلبانيايي‌تبارهاي كوزوو را تضمين مي‌كرد اتحاد فدراسيون را حفظ كنند.

كارادزيچ در ژوئن سال 1945 در مونته‌نگرو متولد شد. او كه هيچ‌گاه نتوانست پدرش را كه به دليل مبارزه عليه نيروهاي تيتو به زندان افتاده بود، ببيند در سال 1960 ميلادي به دانشكده طب دانشگاه سارايوو راه يافت. در سال 1974 ميلادي به دانشگاه كلمبيا در نيويورك رفت تا يك‌دوره پيشرفته روانشناسي را پشت سر بگذارد.

در سال 1985 به اتهام سوءاستفاده از بودجه دولتي براي ساخت منازل شخصي به همراه دوست نزديكش مامسيلو كراژسينك كه بعدها رئيس پارلمان صرب‌هاي‌بوسني شد به زندان افتاد.

بعدها به جمع مريدان دوبريكا كوزيچ، از نويسندگان صرب پيوست كه در دوران زمامداري تيتو بله‌قربان‌گوي او بود و بعدها پرچمدار جنبش احياي هويت صرب‌ها شد تا آنجا كه پدر ملت صرب نام گرفت. اگرچه كارادزيچ در دنياي سياست چهره چنداني مطرح نبود اما در عمل به نوعي مجري ديدگاه‌هاي كوزيچ و همقطاري‌هايش تلقي مي‌شد.

خاستگاه فروپاشي‌

روند فروپاشي يوگسلاوي در واقع از اواخر دهه 80 ميلادي با اعمال سياست‌هاي بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول در اين كشور آغاز شد كه التهاب‌ها اقتصادي و اجتماعي در اين كشور را به نقطه اوج رساند.

اعمال فشار به يوگسلاوي براي اصلاح ساختار اقتصادي‌اش و پايان دادن به سيستم اقتصاد دولتي به افزايش لجام‌گسيخته تورم و اشاعه بيكاري منجر شد. اين تحولات شكل‌‌گيري اعتصاب‌هاي شهري و اعتراض‌هاي گسترده را به دنبال داشت.

رهبران وقت يوگسلاوي كه سعي داشتند با دامن زدن به احساسات ملي‌گرايانه مانع از منازعه طبقات اجتماعي شوند در عمل كشور به سوي تنش‌هاي قومي سوق دادند.

قبل از آن كه انتخابات چند حزبي بوسني در نوامبر سال 1990 ميلادي از راه برسد 3 حزب با گرايش‌هاي قومي در يوگسلاوي سر برآورده بود كه يكي از آن‌ها حزب دموكراتيك صربستان به رهبري كارادزيچ بود. فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در همان‌سال و اتحاد دوباره آلمان در سال بعد تاثيري عميق بر تحولات داخلي يوگسلاوي گذاشت.

با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و شكل‌گيري جمهوري‌هاي نوظهوري در غرب روسيه بود كه يوگسلاوي جايگاه ژئوپولتيك خود به عنوان ديواري در برابر يورش احتمالي شوروي به اروپاي غربي و تلاش‌هاي مسكو براي دسترسي پيدا كردن به آب‌هاي مديترانه را از دست داد.

هيچكس ترديد نداشت با توجه به وجود خصومت‌هاي قومي ديرينه بين اقوامي كه تحت لواي فدراسيون يوگسلاوي گردهم آمده بودند حركت در جهت تقسيم يوگسلاوي به منزله آغاز ناآرامي يا حتي جنگ‌هاي داخلي خونباري خواهد بود.

دولت وقت ايالات‌متحده كه در ابتدا مخالف تقسيم يوگسلاوي بود در ماه‌هاي منتهي به جنگ بوسني ديدگاه و مشي خود را تغيير داد تا شرايط را براي بحران داخلي يوگسلاوي و فروپاشي اين كشور به قيمت از دست رفتن جان هزاران تن با هدف تقويت سلطه آمريكا بر منطقه هموار كند.