تخمها ‌‌قبل ‌‌از ‌مرغ‌ها ‌‌‌بوده‌اند!

جام جم آنلاين: ديرين شناسان با كشف فسيل نادري از آشيانه دايناسور از حل معماي پيچيده و پرسش معروف انسان مبني براين كه اول مرغ بوده يا تخم مرغ، خبر مي‌دهند. حدود 77 ميليون سال پيش، دايناسور گوشتخوار كوچكي درون لانه‌اش در امتداد ساحل شني رودخانه و روي تخم‌هايش نشسته و زماني كه سطح آب بالا آمده بود، به‌نظر مي‌رسد مادر، فرزندان از تخم درآمده‌اش را گذاشته و فرار كرده است.

يافته محققان حاكي از كشف فسيل لانه‌اي با حداقل بخش‌هايي از 5 تخم است. فسيل اين آشيانه نادر، پشته‌اي از شن به پهناي حدود نيم متر و وزني تقريبا معادل 50 كيلوگرم است.

به اعتقاد ديرين شناسان برخي از مشخصه‌هاي اين لانه منحصربه‌فرد با لانه پرندگان مشترك است و بررسي و تحليل اين ويژگي‌ها براي دانشمندان مشخص خواهد كرد كه به چه زماني تعلق دارند.

به اظهار محققان بخش ديرين‌شناسي دايناسورها در موزه رويال تيرل كانادا كه روي اين فسيل نادر تحقيق مي‌كنند، مشخصه‌هايي از قبيل نحوه نشستن روي تخم ها، ساختمان لانه و تخم‌هايي با نوكي تيز، پاسخي به اين پرسش كهن و بي جواب مانده است كه اول مرغ بوده يا تخم‌مرغ.

به اعتقاد زلنيتسكي، ديرين شناس دانشگاه كالگاري كانادا و نخستين دانشمندي كه تحليل دقيقي از اين آشيانه دايناسور صورت داده، شايد جواب خود اين معماي بغرنج و ضرب المثل قديمي مبهم باشد، ولي با اين يافته جديد مي‌توان گفت تفسير اين عبارت ديگر تغيير كرده است.

بر اساس شواهد موجود، دايناسورها شكل دهنده لانه‌هايي شبيه به لانه پرندگان بوده‌اند و خيلي پيشتر از آن كه پرندگان و از جمله مرغان از دايناسورها تكامل يابند، اين دايناسورها بوده‌اند كه مبادرت به گذاشتن تخم‌هايي مشابه تخم پرندگان در آشيانه مي‌كردند. بر اين اساس تخم (دايناسور) قبل از مرغ بوده و مرغ‌ها پس از دايناسورهاي گوشتخواري كه اين تخم‌ها را گذاشته‌اند تكامل يافته‌اند.

به‌نظر دانشمندان جدا از اين كه از اين پس بگويند اول دايناسور بوده يا تخم دايناسور، اين لانه جديد برخي از محكم‌ترين شواهد در حمايت از سير تكاملي تخم شبه پرنده به سمت مرغ را در آمريكاي شمالي به‌دست مي‌دهد.

فسيل لانه دايناسور پيش از اين در دهه 1990 جمع آوري و در موزه فسيل كانادا نگهداري مي‌شد. دانشمندان ديرين‌شناس با بررسي و معاينه بقاياي موجود فسيل لانه، در ابتدا آن را متعلق به دايناسوري گياهخوار با نوك اردك مانند تشخيص دادند. پس از آن در سال 2007 زلنيتسكي تشخيص داد اين لانه و تخم‌ها متعلق به دايناسور گوشتخوار كوچكي موسوم به تروپود و بخصوص پوسته تخم به احتمال زياد متعلق به يك مانيراپتورن از دسته تروپودها بود كه به اعتقاد ديرين شناسان در حدود 150 ميليون سال قبل در طي دوره ژوراسيك، پرندگان از اين گروه سير تكاملي خود را يافته بودند.

لانه‌هاي تروپودهاي كوچك در آمريكاي شمالي كمياب هستند و تنها لانه‌هايي مربوط به دايناسورهاي ترودون پيش از اين شناسايي شده‌اند.

گروه تحقيقات ديرين شناسي معتقد است بر اساس مشخصه‌هاي تخم‌ها و لانه، مي‌دانيم كه اين لانه يا به يك سناگناتيد(خانواده‌اي از مانيراپتورن ها) يا به جانور كوچكي از تيره شكاريان متعلق است كه هر دو مورد دايناسورهاي گوشتخوار كوچكي هستند كه خويشاوند نزديك پرندگان به‌شمار مي‌روند. البته هر كدام را كه در نظر بگيريم، باز هم نخستين لانه شناخته شده براي دايناسورهاي كوچك محسوب مي‌شود.

جزئيات بررسي و تحليل اين لانه كه در آخرين شماره ژورنال ديرين‌شناسي تشريح شده است، اطلاعات ارزشمندي پيش روي ديرين شناسان درباره رفتار تخمگذاري اين دايناسور بخصوص و ساير دايناسورها قرار مي‌دهد كه با سير تكاملي رفتارهاي تخمگذاري مختلف جانوران نيز همراه است.

به گفته دانشمندان، پژوهش حاضر اطلاعات زيادي درباره دايناسوري كه اين تخم‌ها را گذاشته و نيز چگونگي ساخت اين لانه به ما مي‌دهد: به عنوان مثال، نحوه قرارگيري و فاصله‌گذاري تخم‌ها در لانه حاكي از اين است كه تخم‌هاي همدوره اصلي شامل حداقل 12 تخم بوده كه در آرايشي حلقوي به‌دور سطح پشته‌اي شني قرار گرفته‌اند و بالاي برآمدگي جايي بوده كه دايناسور روي تخم‌هاي همزادش نشسته بوده است.

اين تخم‌ها حدود 12 سانتي‌متر درازا و مثل تخم پرندگان و مرغان نوك قوسي شكل تيزي دارند. علاوه بر اين، يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد دايناسور مورد نظر تخم‌هايش را به نوبت هر بار 2عدد روي سطوح شيبدار پشته گذاشته است.

در حالي كه اين رويه بر خلاف كروكوديل هاست آنها تخم هايشان را در يك نوبت مي‌گذارند و شباهت بسياري به پرندگان و مرغان دارند كه هر نوبت يك تخم مي‌گذارند. (اجداد كروكوديل‌ها موجب پيدايش دايناسورها و پس از آن پرندگان و مرغان شده‌اند.)

دانشمندان معتقدند همچنان كه قطعات لازم براي تكميل پازل ‌تخم - مرغ كافي نيست، اهداف ديگري نيز وجود دارد و آن يافتن لانه‌هايي از اين دست همراه با جوجه‌هاي درونش است. خانم زلنيتسكي، از پيشگامان تحقيقات ديرين‌شناسي روي لانه‌هاي دايناسورها در اين خصوص معتقد است: تخم‌هايي متعلق به دايناسور به‌دست آمده از آمريكاي شمالي وجود دارند كه استخوان‌هاي نوزاد جانور درون آن حفظ شده است و كشف چنين آشيانه‌هايي امكان دارد ولي از طرف ديگر اگر منصفانه بخواهيم بگوييم، اين نوع از آشيانه‌هاي دايناسورهاي گوشتخوار كوچك بسيار نادر هستند.