وعده‌های پولی برای نگه‌داشتن پزشک در کشور

بحث کمبود پزشک و مهاجرت پزشکان برای بار دیگر به موضوع داغ رسانه‌ها تبدیل شد. این بهانه را در ابتدا نامه رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به رهبری و سپس اطلاعیه دیروز وزارت بهداشت در خصوص نبود کمبود کادر درمان به رسانه‌ها داده است

روزنامه همدلی: بحث کمبود پزشک و مهاجرت پزشکان برای بار دیگر به موضوع داغ رسانه‌ها تبدیل شد. این بهانه را در ابتدا نامه رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به رهبری و سپس اطلاعیه دیروز وزارت بهداشت در خصوص نبود کمبود کادر درمان به رسانه‌ها داده است. در اولی، رئیس کمیسیون بهداشت از عواقب افزایش مهاجرت پزشکان سخن می‌گوید و در دومی، وزارت بهداشت می‌گوید وضعیت کمبود پزشک در ایران وجود ندارد. در این میان اما هم رئیس کمیسیون بهداشت مجلس و هم وزیر بهداشت به دنبال آن هستند که با دادن پول بیشتر به پزشکان آن‌ها را در کشور نگه دارند؛ اما سؤال آنجاست که مگر نه آنکه ساختار و مناسبات وزارت بهداشت خود به مهاجرت پزشکان دامن می‌زند؟

تهدیدهای مهاجرت برای نظام سلامت

طی روزهای گذشته نامه حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به رهبری برای بار دیگر موضوع مهاجرت پزشکان را پیش روی رسانه‌ها قرار داد؛ موضوعی که شهریاری آن را جبران‌ناپذیر دانسته است.

رئیس کمیسیون بهداشت مجلس می‌نویسد: «آنچه سبب تصدیع حاضر گردید، وقوع پدیده‌ای است که در چند سال اخیر به‌طور نگران‌کننده‌ای نظام سلامت کشور را مورد تهدید جدی قرار داده است و آن تهدید روند کاهشی تعداد نیروهای کادر تخصصی درمان در ساختار سلامت کشور است.

متأسفانه در سال‌های اخیر تمایل به ادامه تحصیل در مقطع دستیاری تخصصی و فوق تخصصی در رشته‌های مختلف پزشکی با کاهش قابل‌توجه روبرو شده و این کاهش اقبال پزشکان عمومی برای تصاحب صندلی‌های رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی به‌شدت بر کمیت، کیفیت، سرعت و دقت خدمات بهداشتی درمانی و تداوم و توسعه آن تأثیری سویی گذاشته و خواهد گذاشت به‌طوری‌که از سال ۱۳۹۶ زنگ خطر این حادثه با خالی ماندن صندلی‌های تخصص در برخی از رشته‌های مادر همچون بیهوشی، طب اورژانس، جراحی عمومی، داخلی، اطفال، عفونی، جراحی قلب، جراحی اطفال، فوق تخصصی کلیه، خون و سرطان با سرعت بسیار نگران‌کننده‌ای به صدا درآمده است.»

سخنگوی کمیسیون اصل 90: کمبود پزشک داریم

پس از انتشار این نامه علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل 90 نیز کمبود پزشک در کشور را محسوس خواند و گفت: علاوه بر شواهد آماری، بسیاری از مناطق کشور با مشکل کمبود پزشک مواجه هستند و پزشک عمومی یا متخصص به‌اندازه کافی در بسیاری از نقاط کشور وجود ندارد و مردم مجبور هستند برای درمان به مراکز استان یا پایتخت بیایند و این موضوع، چیزی نیست که بتوان آن را پنهان کرد. در تهران هم که تعداد پزشک بیشتری وجود دارد، اما برای برخی تخصص‌ها، بیماران باید چند ماه در صف بمانند که این موضوع روند درمان بیماران را با مشکل مواجه کرده است.

خضریان تأکید کرد: با توجه به روند پیری جمعیت، نیاز کشور به پزشکان عمومی و متخصص در سال‌های آینده به‌صورت فزاینده رشد خواهد کرد و از این نظر باید ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی افزایش یابد. متأسفانه وزارت بهداشت با کاهش غیر کارشناسانه ظرفیت پذیرش از اوایل دهه ۷۰ مقدمات بحران کمبود پزشک را در کشور فراهم ساخت، هرچند طی سال‌های اخیر ظرفیت‌ها کمی افزایش یافته است اما این مقدار با توجه به رشد جمعیت کشور و هرم سنی آن‌که در حال پیشروی به سمت سالمندی است، به‌هیچ‌وجه همخوانی ندارد.

چقدر خوبیم ما!

دیروز اما وزارت بهداشت در اطلاعیه‌ای به موضوع کمبود پزشک در ایران در نسبت با سایر کشورها واکنش نشان داد. در این اطلاعیه آمده است: به استناد گزارش سازمان بهداشت جهانی که رؤیت آن برای عموم مردم امکان‌پذیر بوده، سرانه پزشک در ازای هر ده هزار نفر جمعیت در عراق ۷ نفر، پاکستان ۱۲ نفر، سوریه ۱۳ نفر، ایران ۱۶ نفر و ترکیه ۱۸ نفر اعلام شده است.

البته استناد به آمارهای سازمان جهانی بهداشت، به علت خوداظهاری داده‌ها توسط کشورها، نمی‌تواند قیاس خوبی برای کشورمان باشد؛ بسیاری از آمارها اشتباه است. بسیاری از کشورها آمار بهورزان، اینترنها و … را جزو آمار پزشکان خود می‌آورند؛ در مقایسه، باید عواملی همچون GDP کشورها را نیز در نظر گرفت و مقایسه‌ وضعیت ایران باید با کشورهای هم‌تراز، آن‌هم با در دسترس بودن داده‌های صحیح صورت گیرد.

اگر قرار باشد به داده‌های سازمان جهانی بهداشت استناد کنیم، باز هم وضعیت ما خوب است، چون طبق اعلام WHO، اگر به ازای هر ۱۰ هزار نفر، ۱۰ پزشک در کشور وجود داشته باشد، شرایط مطلوب است که ما قطعاً بالای ۱۰ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر در کشور داریم. بااین‌وجود و با توجه به افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی از ۵۵۰۰ نفر در سال ۹۳ به ۸۵۰۰ نفر در سال ۱۴۰۰ یعنی رشد پذیرش حدود ۵۵ درصدی طی ۷ سال، باید منتظر ماند تا این دانشجویان به‌تدریج فارغ‌التحصیل شوند که این خود باعث افزایش چشمگیر سرانه پزشک در ایران خواهد شد.

ما در حال حاضر ۵۰ هزار دانشجوی پزشکی در سطح کشور داریم، درحالی‌که طبق آمار نظام پزشکی اکنون ۱۵۰ هزار نظام پزشکی مختص پزشکان داریم که برآوردها نشان می‌دهد حدود ۱۱۰-۱۰۰ هزار نفر از این پزشکان در کشور حضور دارند؛ یعنی تا ۶-۷ سال آینده، به میزان نصف پزشکان موجود در کشور به تعداد پزشکان کنونی اضافه خواهد شد.

هزار مهاجرت فقط در سه ماه!

این اظهارات در حالی مطرح شده که محمدرضا ظفرقندی، رئیس سابق سازمان نظام پزشکی درباره آمار مهاجرت پزشکان در یک سال گذشته گفته بود: «در یک سال گذشته، دست‌کم سه‌هزار درخواست برای مهاجرت از سوی پزشکان به این سازمان ارسال شده است.»

چندی پیش نیز امیر صدری، سرپرست روابط عمومی سازمان نظام پزشکی گفت: «در سه‌ماهه تابستان امسال بیش از هزار پزشک برای مهاجرت از ایران و فعالیت در حوزه پزشکی در کشورهای دیگر، از این سازمان درخواست صدور گواهی «گود استندینگ» کرده‌اند. این آمار از افزایش محسوس مهاجرت پزشکان در سال ۱۴۰۰ حکایت دارد.»

پیش از او نیز، بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت دولت سیزدهم هم در نامه‌ای به محسن رضایی معاون اقتصادی رئیس‌جمهور خواستار افزایش حقوق اعضای هیات علمی وزارت بهداشت از 15 برابر حداقل حقوق به 21 برابر شده بود و همین واکنش‌هایی را به دنبال داشت.

همه این‌ها نشان‌دهنده آن است که راهکارهای تصمیم‌گیرندگان حوزه بهداشت و درمان فقط به پول دادن ختم می‌شود؛ پنداری آنکه آن‌ها روش دیگری نمی‌شناسند یا فکر می‌کنند پزشکان فقط به خاطر پول مهاجرت می‌کنند؛ آن‌هم در شرایطی که این قشر نسبت به سایر اقشار جامعه از رفاه بیشتری برخوردار است! حال‌آنکه هر ناظر بیرونی که گزارش‌هایی از وضعیت کادر درمان مثل بیگاری کشیدن از رزیدنت‌ها، خودکشی رزیدنت و پرستارها، نصب نکردن کارت‌خوان در مطب‌های پزشکی، خطاهای فاحش پزشکی یا دیگر آسیب‌های شدیدی را که در این حوزه وجود دارد بخواند می‌تواند استنباط کند که مشکل تنها پول نیست بلکه از جای دیگری آب می‌خورد و برای فهمیدن آن باید نظام سلامت در کشور را از نو چکاپ و جراحی کرد.