درس‌های بحران اوکراین برای ایران

یکی از پیشران‌‌‌ها و محرک‌های سیاست خارجی ‎روسیه تلاش برای دسترسی به آب‌‌‌های گرم و آزاد از جمله در دریای سیاه و ‎خلیج فارس بوده که بر تاریخ و امنیت ملی کشورهایی مانند ‎ایران، ‎ترکیه عثمانی و در زمانه کنونی بر ‎اوکراین تاثیر گذاشته است.

روزنامه دنیای اقتصاد در گزارش تیتر اصلی خود نوشت: یکی از پیشران‌‌‌ها و محرک‌های سیاست خارجی ‎روسیه تلاش برای دسترسی به آب‌‌‌های گرم و آزاد از جمله در دریای سیاه و ‎خلیج فارس بوده که بر تاریخ و امنیت ملی کشورهایی مانند ‎ایران، ‎ترکیه عثمانی و در زمانه کنونی بر ‎اوکراین تاثیر گذاشته است.

تقریبا تمامی بنادر روسیه در اقیانوس منجمد شمالی در ۶ ماه سال در یخبندان کامل اند. تاریخ و جغرافیا باعث شکل‌گیری فرهنگ روس شده است به‌گونه‌‌‌ای که ریشه بیگانه هراسی روسی و عدم‌تمایل به انعطاف‌‌‌پذیری در مذاکرات بین‌المللی را باید درهم‌‌‌تنیده با چنین عدم‌امنیت تاریخی دید.

‏تاریخ به روس‌‌‌ها آموخته که هر قدرت بزرگی در اروپا و غرب تهدیدی علیه ‎روسیه است و دیر یازود به این کشور می‌‌‌تازد. دوستون سیاست خارجی ‎روسیه که بنیان ژئوپلیتیکی مداوم آن را نشان می‌دهد، یکی تلاش برای دستیابی به آب‌‌‌ها آزاد ودیگری کوشش برای مهار خطر یک نیروی قدرتمند در اروپاست.

‏پیشران‌‌‌های ژئوپلیتیکی روسیه به عنوان قدرتی هارتلندی، برسازنده بنیان‌‌‌های دو ستونی سیاست خارجی این کشور است: چیرگی بر ریملند (سرزمین‌‌‌های حاشیه‌‌‌ای) در خاورمیانه، شرق آسیا و اروپا. مهمترین سرزمین حائل اما ‎اوکراین است.

‏اوکراین به معنای سرزمین کناری است. مفهومی که حائل بودن جغرافیایی و هویتی آن را نشان می‌دهد. ‎اوکراین بدون موانع طبیعی دفاعی در طول تاریخ همواره بخشی از دیگر امپراتوری‌‌‌ها مانند ‎روسیه، عثمانی و لهستان بوده که نشان از فقدان درون‌‌‌زایی بنیان‌‌‌های استقلال و هویت منسجم ملی دارد.

‏در کشوری دوپاره همچون ‎اوکراین که بخشی از نخبگان و جامعه، طرفدار ‎روسیه و بخشی هم طرفدار غرب هستند، به نظر می‌رسد که امکان مسالمت وجود ندارد. ناامکانی بنیادینی که در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ و هم‌‌‌اکنون دیده می‌شود و وضعیت تراژیکی برای این کشور به وجود آورده است.

‏فروپاشی ‎شوروی و برآمدن روسیه عاجز ، موجد برآمدن «سردرد ژئوپلیتیکی» شدیدی برای کشوری با «احساس عظمت» ریشه‌دار شد. قرار بود هر کاری که آمریکا در عراق انجام می‌دهد با اطلاع شوروی باشد ولی آمریکا توجهی نکرد و به عراق حمله کرد: لحظه نابودی غرور و تکمیل سردرد ژئوپلیتیک روسیه!