آیا ایران برای متاورس آماده است؟

در حالی‌ که برخی متاورس را نسل بعدی اینترنت می‌دانند، گروهی هم درباره این فناوری جدید و ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن نگران هستند.

همشهری: در حالی‌ که برخی متاورس را نسل بعدی اینترنت می‌دانند، گروهی هم درباره این فناوری جدید و ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن نگران هستند.

اولین همایش ملی «متاورس؛ دنیایی دیگر» چندی پیش در حالی برگزار شد که برخی کارشناسان از متاورس به‌عنوان یک زیرساخت و یک دنیای جدید نام بردند. درواقع متاورس را می‌توان نسل بعدی وب یا همان وب3 دانست که مبتنی بر تکنولوژی بلاکچین است. مهم‌ترین ویژگی بلاکچین هم احتمالا غیرمتمرکز‌بودن است. بنابراین، با ظهور و فراگیری این تکنولوژی احتمالا بسیاری از تعاملات کنونی با تغییر همراه خواهند بود. هر یک از بازیگران حوزه اینترنت و دنیای دیجیتال به متاورس نگاه خاص خود را دارد. به‌عنوان مثال، متاورس از دید شرکت‌های مخابراتی، جبران‌کننده سرمایه‌گذاری مخابرات برای توسعه 5G است. با این حال، متاورس در عین حال که فرصت‌های بسیاری برای مردم ایجاد می‌کند، با چالش‌هایی همراه است.

شکل جدید ارتباطات

حمید فروزنده، کارشناس فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه متاورس یک سخت‌افزار نیست که نیاز به واردات داشته باشد، متاورس را یک فرصت می‌داند و از پلتفرم Microsoft Teams به‌عنوان نمونه‌ای موفق نام می‌برد که از آن استفاده کرده است.

فروزنده به استفاده از این تکنولوژی از سوی مایکروسافت برای برگزاری جلسات خود اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «متاورس شرایطی را فراهم می‌کند که گفت‌وگوها بسیار محسوس‌تر از یک مکالمه تلفنی باشد. یعنی 2نفر می‌توانند در حالی گفت‌وگو کنند که علاوه بر مشاهده یکدیگر، باهم دست بدهند و این دست‌دادن را حس کنند و به این ترتیب یک ارتباط چهره به چهره شکل می‌گیرد.» او معتقد است این تکنولوژی در مقایسه با ویدئوکال و ویدئوکنفرانس خروجی باکیفیت‌تری دارد و تأثیرگذاری گفت‌وگوهای درون جلسه به‌مراتب بیشتر خواهد بود.

برجسته‌شدن گیم و واقعیت مجازی

کارشناس فناوری اطلاعات مفهوم متاورس را مربوط به سال‌1992 می‌داند که درواقع با واژه «متایونیورس» معرفی شد و اکنون با عنوان «متاورس» شناخته می‌شود.

او متاورس را در حالت کلی یک دنیای سه‌بعدی مجازی توصیف می‌کند که شرکت‌های مختلف برای فعالیت در آن تلاش می‌کنند.

به‌گفته فروزنده، با این حال، «2حوزه گیم و واقعیت مجازی(VR) برجسته‌تر از سایر حوزه‌هاست، به‌طوری که به‌عنوان مثال، فیسبوک و مایکروسافت فعالیت گسترده‌ای در این زمینه دارند و حتی اقدام به خرید شرکت‌های دیگری کرده‌اند که در این حوزه فعال هستند.»

او به اقدام زیرکانه زاکربرگ در تغییر نام شرکت فیسبوک به «متا» اشاره می‌کند و می‌گوید: «با متاورس شرایط به سمتی می‌رود که شرکت‌ها از این به بعد نیاز به اسکایپ، خط تلفن و پیام‌رسان نخواهند داشت و با این محصول همه نیازهای کسب‌وکارها با بالاترین کیفیت برآورده می‌شود.»

سخت‌افزار و نرم‌افزار متاورس

این کارشناس فناوری اطلاعات همچنین از حوزه سخت‌افزار برای بهره‌بردن از این دنیای جدید یاد می‌‌کند و می‌گوید: «ابتدا نیاز به یک کامپیوتر یا گوشی هوشمند است. همچنین به ابزار واقعیت مجازی و واقعیت افزوده(AR) نیاز داریم که همان عینک‌های مخصوص است.»

فروزنده همچنین به تولید دستکش‌های سنسوردار برای درک حواس در این دنیا اشاره می‌کند و معتقد است: «از آنجا که این ابزارها فراگیر نشده، اکنون رقابتی برای قیمت و قابلیت‌های آنها شکل گرفته است.»

او درباره حوزه نرم‌افزار هم می‌گوید: «اکنون هیچ مشخصات فنی استاندارد‌شده‌ای برای متاورس وجود ندارد و شرکت‌های بزرگ با استفاده از روش‌های خاص خود، آن را پیاده‌سازی‌ کرده‌اند. این در حالی است که برای تکنولوژی‌های تماس یا VoIP، تکنولوژی پیام‌رسانی، برنامه‌های حسابداری و بسیاری از تکنولوژی‌های دیگر، مستندات، استانداردها و پروتکل‌های متعددی وجود دارد.»

نگرانی‌های متاورس در ایران و جهان

فروزنده، رئیس هیأت مدیره یکی از شرکت‌های مهندسی ارائه‌دهنده سرویس‌های ارتباطی نوین است که تنها ارائه‌دهنده سیستم ارتباطی یکپارچه برای کسب‌وکارها(UCASS) در کشور به شمار می‌آید. به همین‌خاطر، تلاش این شرکت ایرانی برای استفاده از این تکنولوژی را یادآوری می‌کند، اگرچه هنوز در این زمینه موفقیتی به‌دست نیاورده‌اند. این کارشناس فناوری اطلاعات در پاسخ به این پرسش که آیا در کشور ما متاورس مانند کشورهای دیگر توسعه خواهد یافت، به برخی نگرانی‌ها اشاره می‌کند که هم ما و هم سایر کشورها با آن دست و پنجه نرم‌ می‌کنند.

فروزنده می‌گوید: «مسئله این است که متاورس باوجود جذابیت‌ها و کارکردهایی که دارد، با چه سرعتی فراگیر خواهد شد.»

او فراگیری خودروهای هیبریدی را نمونه‌ای از این موضوع می‌داند و ادامه می‌دهد: «این خودروها که تولید آن از حدود 2دهه پیش در دنیا آغاز شده، جذابیت زیادی دارند، زندگی را تسهیل می‌کنند و برای محیط‌زیست هم مفید هستند، اما شاهدیم که هنوز این خودروها نه‌تنها در کشور ما که در بسیاری از کشورهای دیگر فراگیر نشده است، چراکه نیاز به ورود سخت‌افزارهای لازم برای تولید دارد.»

کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به فرایند طولانی قانونگذاری در کشور می‌گوید: «اکنون در حال قانونگذاری و تنظیم‌گری برای پیام‌رسان‌ها هستیم، درحالی‌که زمان زیادی از ظهور آنها می‌گذرد. این در حالی است که حوزه پیام‌رسان‌ها، تکنولوژی بسیار شناخته‌شده‌تری نسبت به تکنولوژی متاورس است. همچنین به این نکته باید توجه کرد که متاورس، بسیار پیچیده‌تر و دور از دسترس‌تر برای کنترل و قانونگذاری است.»

فروزنده به موضوع «حریم خصوصی» به‌عنوان نگرانی دوم اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی یک کاربر تعداد زیادی سنسور به‌خود وصل می‌کند و درواقع در دنیای دیگری زندگی می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت که در آینده نزدیک توسعه‌دهندگان متاورس در ایران ظهور کنند.»

او تأکید می‌کند که «حجم اطلاعاتی که از افراد به وسیله شرکت‌های فعال در این حوزه جمع‌آوری می‌شود، بسیار بالاست» و درحالی‌که به بهره‌بردن از این اطلاعات برای کسب‌وکارها و تجارت اشاره می‌کند، این موضوع را مسئله‌ای جهانی می‌داند.

تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

کارشناس فناوری اطلاعات نگرانی دیگر را مسئله اعتیاد به دنیای متاورس می‌داند و می‌گوید: «متاورس حرکات فیزیکی مردم را کم می‌کند و انواع بیماری‌ها مانند دیابت و چاقی را برای مردم به همراه دارد.» فروزنده همچنین به امنیت افراد در متاورس در دنیا اشاره می‌کند و می‌گوید: «از آنجا که با یک فضای مجازی گسترده و در عین حال ملموس روبه‌رو هستیم، امکان سوءاستفاده و هتک‌حرمت افراد وجود دارد.»

او در نهایت به این موارد تغییر خلق و خوی مردم را هم اضافه می‌کند و معتقد است: «متاورس می‌تواند از ویژگی اجتماعی‌بودن افراد کم و آنها را درونگرا کند و همچنین مهارت‌های اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار دهد.»