افزایش کودکان کار زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی

تهران - ایرنا - روانشناس و مدرس دانشگاه با بیان اینکه افزایش کودکان کار در جامعه زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی است، گفت: ساماندهی این جمعیت نیازمند یک بانک اطلاعاتی جامع برای شناخت تمامی ابعاد زندگی این کودکان است.

مهدی عسکری پور در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا افزود: تعاریف متعددی درباره "کودکان کار" وابسته به سن، موقعیت جغرافیایی و ارتباطات اجتماعی ارائه می‌شود، اما به طور کل کودک زیر ۱۸ سال که محل اشتغال و زندگی او در خیابان باشد؛ به "کودک کار" تعبیر می‌شود.

وی با اشاره به برخی از گزارش‌های میدانی تصریح کرد: کودکان کار عمدتاً در شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی به سر می‌برند؛ بخش قابل‌توجهی از این جمعیت با خانواده زندگی می‌کنند، اما به دلیل احتیاجات اقتصادی به کار خیابانی روی می‌آورند. بر اساس برخی از آمار و گزارش‌های میدانی هم ۱۵ تا ۲۰ درصد از این قشر بی‌خانمان و بی‌سرپرست هستند.

وی ادامه داد: حضور این جمعیت که به طور معمول با پرسه‌زدن در کوچه و خیابان اقدام به فروش اجناس ارزان قیمت نظیر فال، تمیزکردن ماشین‌ها، واکس زدن کفش‌ها و... می‌کنند، گاه دچار برخی از آسیب‌های اجتماعی همچون حمل‌ونقل و جابه‌جایی مواد مخدر، دزدی و تکدی‌گری شده و مورد تجاوز و آزارهای جنسی قرار می‌گیرند.

عسکری پور توضیح داد: در حال حاضر یکی از مهم‌ترین خطراتی که کودکان کار به‌ویژه دختران را تهدید می‌کند تجاوز و روسپی‌گری است. بر اساس برخی از آمار و گزارش‌ها، سن روسپی‌گری به ۱۶ سال کاهش یافته است. تبعاتی که با ساماندهی کودکان کار به طور حتم کاهش یافته و مرتفع خواهد شد.

این استاد دانشگاه افزود: کودکان کار از هرگونه بهداشت، آموزش و تغذیه سالم محروم بوده و از لحاظ آسیب‌های روحی - روانی و جسمی نیز با مشکل مواجه می‌شوند.

کودک کار زاده اقتصاد ناقص خانواده است

وی ادامه داد: درباره علل پیدایش این کودکان باید گفت، نخستین علت پیدایش این جمعیت مشکلات اقتصادی است. کودک کار زاده اقتصاد ناقص خانواده است.

عسکری پور با اشاره به بررسی‌های میدانی خاطرنشان کرد: اغلب این کودکان یکی از والدین (سرپرست خانواده) را از دست داده و گاه درگیر اعتیاد یا ناتوانی (مشکلات جسمی) یکی از سرپرستان خانوار بوده و بر این اساس با مشکلات مالی مواجه شده و به عنوان کمک خرج خانواده، تحت عنوان کودکان کار اقدام به کسب درآمد می‌کنند.

وی تاکید کرد: یکی دیگر از علل اصلی پیدایش کودکان کار فقر فرهنگی است. خانواده اولین محیط اجتماعی برای رشد کودک است که هنجارهای قابل‌قبول اجتماعی را به فرزندان آموزش داده و در حقیقت دروازه ورود به جامعه است.

عسکری پور افزود: بنابراین برخی از تفکرات غلط، اعتقادات و باورهای اشتباه درباره فواید ادامه تحصیل و به عبارت دیگر، ضعف فرهنگی خانواده نیز می‌تواند از عوامل مهم پیدایش کودکان کار باشد.

این پژوهشگر اجتماعی یادآور شد: به باور برخی از والدین کار کودک یک مسئله به هنجار بوده و کودکان به‌منظور افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری و همچنین کسب درآمد باید کار کنند.

وی خاطرنشان کرد: اغلب کودکان کار جزو اتباع بوده و به دلیل نداشتن شناسنامه با مشکلات هویتی و بازماندن از ادامه تحصیل نیز روبه‌رو می‌شوند؛ بنابراین به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی، اجتماعی و تحصیلی علاوه بر تخریب چهره شهر به یک مؤلفه آسیب‌زا نیز بدل می‌شوند.

وی افزود: این کودکان اغلب از لحاظ خشونت خانوادگی و جنسی هم دچار صدمه بوده و به کوچه و خیابان پناه می‌آورند، جامعه‌ستیز و جامعه گریز شده و به رفتارهای پرخطر روی می‌آورند. هر یک از این مسائل هم می‌تواند مسبب آسیب‌های اجتماعی متعدد اعم از بزهکاری، دزدی و رواج اعتیاد باشد.

عسکری پور همچنین با اشاره به گفت‌وگو با برخی مجرمان و زندانیان توضیح داد: تأثیر مشکلات دوران کودکی در بزرگسالی متجلی می‌شود. بررسی و مطالعه برخی زندگی شخصی برخی از مجرمین نیز روایت کودکان کار است؛ بنابراین حضور این جمعیت علاوه بر تخریب چهره شهر، تشدید ناامنی و بزهکاری، زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی است.

به گفته وی، برخورد جامعه با کودکان کار به دو دسته تقسیم می‌شود؛ برخی از شهروندان با ترحم، محبت‌ و دلسوزی افراط‌گونه، شخصیت این کودکان را زیر سؤال برده و برخی شهروندان نیز با توهین و تحقیر و پرخاشگری اعتماد و عزت نفس این گروه را تخریب می‌کنند.

وی همچنین در مورد چگونگی ساماندهی این کودکان اظهار داشت: یکی از معضلات جهان صنعتی امروز پیدایش کودکان کار است. به‌منظور کاهش و رفع این آسیب باید علل پیدایش این جمعیت را مرتفع کرد؛ برای نمونه، فقر اقتصادی و فرهنگی خانوارها باید برطرف شده و تأمین نیازهای اولیه و امکان ادامه تحصیل برای همگان به‌عنوان یک حق همگانی فراهم شود.

این روان‌درمانگر یادآور شد: برخی از کودکان کار با باندهای فساد مرتبط بوده و برای ساماندهی این جمعیت باید به طور جد این ارتباطات و سرمنشأ بزهکاران شناسایی شود. همچنین خانواده‌های محروم و نیازمند کودکان کار باید تحت حمایت قرار گرفته و بانک اطلاعاتی جامعی از این جمعیت جهت شناخت موقعیت اجتماعی و خانوادگی، ارتباطات اجتماعی و چگونگی کمک به این قشر و دسترسی به سرگروه بزهکاران و... فراهم شود.

وی همچنین با اشاره به گفت‌وگو با برخی از کودکان کار تصریح کرد: اعتبارات پیشنهادی در برخی از طرح‌ها برای پرداخت به کودکان به اعتقاد این قشر از مبالغ دریافتی روزانه کار در خیابان نیز کمتر است.

عسکری پور گفت: برخی از ان‌جی‌اوها و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز اقداماتی حمایتی نظیر ارائه خدمات آموزشی و... را فراهم می‌کنند، اما ساماندهی واقعی کودکان کار نیازمند شناسایی این جمعیت و بررسی تمامی ابعاد زندگی این کودکان است