مظاهري؛مانع نقدينگي300هزارميلياردي

رئیس کل سابق بانک مرکزی با تاکید بر اینکه "رئیس جمهور سیاست های بانکی مرا پذیرفت و سپس مشغول کار شدم" به خبرگزاری مهر گفت: بانکها حافظ منافع سپرده گذاران و مردم هستند نه خزانه دولت یا صندوق توسعه.

بخش دوم گفتگوی مشروح خبرنگاران مهر با طهماسب مظاهری چنین است:

* با توجه به اینکه سیاستهای پولی شما و رئیس جمهوری با یکدیگر همخوانی نداشت، چه دلیلی باعث شد که پیشنهاد تصدی پست ریاست کل بانک مرکزی را بپذیرید؟

- زمانی که مسئولیت بانک مرکزی را پذیرفتم، سیاستهای مورد نظر خود را به صورت مکتوب به رئیس جمهوری پیشنهاد دادم و این پیشنهادات به عنوان برنامه ای که باید عملیاتی می کردم، مورد پذیرش ایشان قرار گرفت.

* پس به این امید این پست را قبول کردید که بتوانید تعدیلاتی را در سیاستهای پولی رئیس جمهوری ایجاد کنید؟

- بله قراربر این بود برنامه ای که برای سیاستهای پولی و بانکی کشور نوشته بودم و مورد قبول واقع شده بود، مورد عمل قرار گیرد و اجرایی شود.

* پیشنهادات شما در برنامه ای که به رئیس جمهوری ارائه داده بودید، چه بود؟

- پیشنهاداتی که ارائه دادم، متناسب با اولویتها بود، بنابراین قطعا با توجه به اینکه مورد قبول واقع شده بود به بانک مرکزی رفتم.

* چند درصد از این برنامه عملیاتی شد و چه بخشی اجرایی نشد و ناتمام باقی ماند؟

- نمی توان درصدی را برای تحقق آن تعیین کرد.

* اگر برنامه ها محقق نشده ، آیا از عملکرد خود در ریاست بانک مرکزی دفاع می کنید؟

روند سیاست های تورم زا با چاپ پول و تضعیف مدیریت بانکها و دخل و تصرف درسپرده های مردم در بانکها علاوه براینکه عامل رشد اعتبارات معوق شدند بلکه تحمیل تورم فزاینده ی سنگینی را به مردم و جامعه تحمیل نمود. این روند با تحمل دشواری های فراوان مهار شد.

- در همان زمان نیز از سیاستهای پیشنهادی دفاع کردم و گزارش اقدامات و کارهای انجام شده ارائه گردیده. در نهایت مردم هستند که باید در این خصوص قضاوت کنند. گزارش عملکرد یک ساله بانک مرکزی در مجمع عمومی اخیر بانک مرکزی مطرح شد، و به تفصیل توفیقاتی را که برای انضباط بخشی به سیستم مالی و پولی کشور انجام شده ، توضیح داده است. البته بخشی از اموری که جنبه حساس و کلیدی داشته، با مقاومت هائی روبرو بوده است ولی آنها نیز مشمول اصلاحات شد. از جمله روند سیاست های تورم زا با استفاده از خلق پول پرقدرت و به اصطلاح چاپ پول و تضعیف مدیریت بانکها و دخل و تصرف درسپرده های مردم در بانکها علاوه براینکه عامل رشد اعتبارات معوق شدند بلکه تحمیل تورم فزاینده ی سنگینی را به مردم و جامعه تحمیل نمود. این روند با تحمل دشواری های فراوان مهار شد. البته به دلیل حجم بزرگ هجمه ای که با آن روبرو بودیم تورم مهار شده آن در حال حاضر به حدود 25 در صد رسیده است. یقینا اگر آن اقدامات کنترلی انجام نشده بود نقدینگی بیش از 300 هزار میلیارد تومان و تورم بسیار بالائی را به کشور وارد می کرد.

* اگر قرار باشد به عملکرد خود در بانک مرکزی نمره بدهید، به این عملکرد چه نمره ای می دهید؟

- من هیچ زمانی به خود نمره نمی دهم و این کار را برای دیگران نیز توصیه نمی کنم.

* پشت پرده تعیین نرخ سود بانکی سال جاری هیچگاه گفته نشد چه دلایلی باعث تعویق در ابلاغ این نرخ از سوی شما با وجود امضای معاون اول رئیس جمهوری برای اعلام کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی شد؟

- مباحث اقتصادی دو وجه دارد، یک وجه آن مباحث واختلاف نظر های درون دولت است و یک وجه آن مسائل تکنیکی، فنی و علمی است.دولتها و اعضای آن باید این شان و منزلت را حفظ کنند که اختلافات شخصی، سلیقه ای و دعواهای روشی خود را به بیرون منعکس نکنند، این تیم باید این اختلافات را در بین خود بحث و حل کرده و وقتی به میدان عمل وارد می شوند، نمایشی از همبستگی و هماهنگی تیمی را ارائه دهند و هر فردی باید به فکر انجام کار محوله خود به بهترین وجه باشد و حداکثر کوشش خود را در این زمینه انجام دهد. بحثهای داخل دولت، اختلاف نظرها، ضعفها، کمبودها، کم اطلاعی ها، دلسوزی ها و غیره در داخل تیمی حدودا 30 نفره، قاعدتا زیاد است.

باید اعضا و مسئولین تیم دولت، شان خود را حفظ نمایند، به عبارت دیگر این اعضا در درون خود، بحثهای سخت، محکم و انتقادی را داشته باشند و در انعکاس بیرونی، جمع بندی تصمیمات را ارائه نمایند، تا نمادی از یکدلی، هماهنگی و همسانی را به نمایش بگذارند. به همین دلیل نیز من هیچگاه مسائل داخلی دولت یا به عبارتی پشت پرده را بیان نکرده ام. یک زمان ممکن است مطلب یا خاطره ای مربوط به سالها پیش باشد که هم اکنون موضوعیت خاصی ندارد و طرح آن مشکلی را ایجاد نمی کند، که می توان از این مطلب به عنوان تجربه استفاده کرد. اما تا زمانیکه این مطالب، موضوع روز است، طرح مطالب پشت پرده غیر از اینکه باعث کوچک شدن اعتبار دولت نزد مردم و در اذهان شود، خاصیت دیگری ندارد.

البته برخی از اعضای تیم این نکات را رعایت نمی کنند و این اشتباه را کردند که شاهد آن بودیم . البته مسئول آن رئیس دولت است و باید این مسائل را نظم ببخشد. بنابراین ترجیح می دهم که این اصل اصیل را رعایت کنم، زیرا صلاح کشور است. اگر اختلاف و بحثی هم بوده، برای صلاح کشور بوده . البته روشن است که نظرخواهی از مردم، کارشناسان، سوال درباره ی مطالبات مردم، سنجش افکار عمومی درخصوص سیاستها، مقوله ای جدا از طرح دعواهای داخلی دولت است. دولت در مرحله تصمیم گیری و مرحله پس از تصمیم گیری، برای توجیه کردن مردم نسبت به این تصمیمات در جهت جذب همکاری و همدلی مردم، باید اطلاعات و توضیحات کافی به مردم ارائه دهد و کارهای خود را برای مردم تشریح و تصمیمات خود را توجیه کند و از مردم و کارشناسان نیز در مورد آن تصمیمات نظر خواهی نماید.

اینکه نباید دعواهای داخلی را در سطح جامعه مطرح کرد، با کسب نظراز مردم مغایرتی ندارد و این دو موضوع با یکدیگر متفاوت است و مرزهای مشخصی دارد.

نظام تعیین نرخ سود بانکی در بانکداری بدون ربا، الا و لابد باید مبتنی بر مفاهیم وعقود اسلامی و غیر ربوی و همچنین اصول علم اقتصاد باشد.

در مورد نرخ سود بانکی، نکته کلیدی و قابل ذکر که در بانک مرکزی به آن ارجاع می کردیم و روی آن تاکید داشتیم، این است که اولا نظام تعیین نرخ سود بانکی در بانکداری بدون ربا، الا و لابد باید مبتنی بر مفاهیم وعقود اسلامی و غیر ربوی باشد. این موضوع جزو اصول جدی کار است و باید رعایت شود.

نکته دوم این است که، اصول اولیه و غیر قابل تردید، انکار و اجتناب ناپذیر اقتصادی در این محاسبات رعایت شود. ما نمی توانیم در موضوعی که جنبه علمی دارد، کار کنیم و اصولی که در آن علم وجود دارد را نادیده بگیریم.

بانکها حافظ منافع سپرده گذاران هستند و برای خدمت به آنها ایجاد می شوند، نمی توان گفت که در موردی خاص این نکته رعایت نشود. آن وقت دیگر آن بانک نیست، بلکه خزانه دولت یا صندوق توسعه است.

یکی از اصول اولیه علم هندسه ( اصل اقلیدس) این است که از یک نقطه خارج از خط نمی توان بیش از یک خط, موازی خط دیگر کشید و این اصل را باید در تمام مسائل هندسی در نظر گرفت. در بحث سود بانکی نیز اصل اولیه رعایت بانکداری بدون ربا است. در نظام بانکداری, بانکها حافظ منافع سپرده گذاران هستند و برای خدمت به سپرده گذاران ایجاد می شوند، نمی توان گفت که در موردی خاص این نکته رعایت نشود، آن وقت دیگر آن بانک نیست، بلکه خزانه دولت یا صندوق توسعه است.

در بانکداری بدون ربا، بانک باید به سپرده گذاران خدمات دهد، بانک باید از منافع سپرده گذاران در مقابل تصمیمات کلان اقتصادی و ریسکهای نوسانات اقتصادی از جمله تورم و تصمیمات مدیران وسهامداران بانک حتی اگر سهامدار آن دولت باشد، محافظت نماید. دولت به عنوان سهامدار برخی بانکها نباید به خود این اجازه را بدهد که خلاف این اصل در مورد منابعی که در آن بانک است، تصمیم گیری نماید. بانک مرکزی نیز مسئول رعایت و حفظ این اصل است. در هر کشوری هیچ بانکی ولو بانک دولتی نباید بدون در نظر گرفتن منافع سپرده گذاران به فکر بهره برداری از منابع موجود بانک باشد.

نکته سوم که جزو اصول کار است این است که افزایش نقدینگی و به تبع آن تزریق پول جدید و به تعبیر عمومی چاپ پول, بدون ملاحظه و بدون توجه به حجم فعالیت اقتصادی و ظرفیت جذب ، موجب ثروتمند شدن کشور نمی شود. هیچ دولتی در هیچ کجای دنیا نمی تواند با چاپ پول و افزایش نقدینگی کنترل نشده، آن کشور را ثروتمند کند. به نظر می رسد در سیاستهای پولی سه نکته فوق کلیدی و پایه ای است.

* برخی از افراد برای تعیین نرخ سود بانکی، منکر رابطه نرخ سود بانکی و نرخ تورم هستند، نظر شما در این خصوص چیست؟

ارتباط نرخ سود بانکی و تورم جزو واقعیات است و سخنرانی یک مسوول آن را قطع نمی کند.

- ارتباط دو سویه سود بانکی و نرخ تورم همواره محل بحث بوده، یکی اینکه سود بانکی چه اثری بر نرخ تورم دارد و دیگری اینکه تورم چه اثری بر نرخ سود بانکی می گذارد. اعلام این مطلب که رابطه ای بین این دو وجود ندارد، توسط یک مقام مسئول، آن رابطه را که نفی نمی کند. آن رابطه در عالم واقع، طبیعت و ذات آن پدیده ها وجود دارد و انکار آن توسط یک نفر ولو مسئول دولت, این رابطه را نفی نخواهد کرد، یکی از مباحثی که باید همیشه به آن توجه کنیم و همواره نیز محل بحث بوده، همین نکته است.

*اخیرا مطلبی از سوی رئیس کل بانک مرکزی ( آقای بهمنی) مطرح شده بود، مبنی بر اینکه اگر تزریق پول توسط بانک مرکزی به بانکها کاری اشتباه است، آمریکایی ها و اروپایی ها این کار را نمی کردند، نظر شما در این خصوص چیست؟ زیرا شما همیشه مخالف تزریق منابع بانک مرکزی به نظام بانکی بودید و آن را باعث افزایش نقدینگی در جامعه عنوان می کردید و سیاست سه قفله کردن خزانه بانک مرکزی را نیز بر همین اساس مطرح کردید.

- فرض اینکه اقدامات و سیاستهای پولی اروپایی ها و آمریکایی ها همیشه درست است، فرض صحیحی نیست. آنها نیز همانند همه مردم دنیا ، هم اشتباه دارند و هم کار درست می کنند. نکته بعدی این است که اقداماتی که توسط هر کشور یا دولت انجام می شود، مخصوص محیط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی همان کشور است و کپی کردن و تکرار آن برای یک کشور دیگر منطقی نیست و جواب نخواهد داد.

دانش بشری حاصل تجربیات و مطالعات افراد مختلف در طول قرون و اعصار است. درس گرفتن از خطاها و استفاده از ایده های مثبت دیگران ، رمز رشد دانش بشری و نظام جامعه مدنی است.

در بیان نکته سوم باید گفت، دانش بشری حاصل تجربیات و مطالعات افراد مختلف در طول قرون و اعصار است. درس گرفتن از خطاها و استفاده از ایده های مثبت دیگران ، رمز رشد دانش بشری و نظام جامعه مدنی است. با ملاحظه این سه نکته می توان از نقاط مثبت تجربیات دیگران استفاده کرد.

ما باید این تجربیات را با قوانین و قواعد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور خود انطباق دهیم. کما اینکه در بحث تک نرخی کردن نرخ ارز، تجربیات خود را در اختیار سایر کشورها قرارمی دادیم و البته به آنها توصیه میکردیم که این تجربه را عینا کپی نکنند؛ از آن ایده بگیرند و آن را با شرایط کشور خود تطبیق دهند ، سپس اجرا کنند.

صرف اینکه اروپایی ها و آمریکایی ها این کار را انجام دادند و خوب بوده، حرف کاملی نیست. باید به این موضوع توجه کرد که در تجربه اخیر, دولت این کشورها به طور مستقیم مسئولیت کمک به نظام بانکی و یا واحد های تولیدی خود را عهده دار شده اند. در تجربه ی آنان یک ایده ی صحیح و منطقی وجود دارد که ما می توانیم از آن استفاده کنیم و آن این است که جائیکه نیاز به تزریق منابع به نظام بانکی وجود داشته، دولت آن کشورها، این کار را از طریق بودجه و درآمدهای خود و با کسب اجازه از مجلس انجام داده است ، نه اینکه بانک مرکزی این کشورها از طریق چاپ پول جدید یا افزایش نقدینگی و افزایش پول پرقدرت این کار را انجام داده باشند. کما اینکه در آمریکا انجام این کار پس از دو بار مراجعه به مجلس مورد تائید قرار گرفت ومجوز پرداخت 700 میلیارد دلار توسط دولت این کشور به نظام بانکی و واحد های تولیدی اخذ شد. در اروپا نیزحدود دو هزار میلیارد دلار اجازه تزریق منابع به سیستم بانکی صادر شد. جالب توجه است که در زمانی که این مباحث در مجلس مطرح شده بود، مخالفتهایی از سوی برخی مردم این کشورها نسبت به انجام این کار مبنی بر اینکه چرا ما باید مالیات بپردازیم و دولت آن را به نهادهای مالی تزریق کند، صورت گرفت و دلیل اینکه درمرحله ی اول نیز مجلس آمریکا با این کار موافقت نکرد، همین موضوع بود.

بانک مرکزی در هیچ کشوری موظف به تزریق پول به نظام بانکی نیست و یا در بحث اوراق قرضه ای که منتشر می شود، بانک مرکزی مکلف به خرید آن اوراق نیست، زیرا بانک مرکزی حافظ منافع عمومی سپرده گذاران است. البته بانک در صورتی که خودش صلاح بداند میتواند وارد بازارخرید و فروش اوراق شود.

در حال حاضر نرخ تورم با وجود اینکه هم اکنون رقم بالایی را نشان می دهد، اما سرعت رشد فزاینده آن مهار شده، نباید با کپی برداری ناصحیح از رفتار دیگران، به سرعت رشد تورم بیفزائیم.

پس دولت این کشورها نیز برای مدیریت بحران مالی که هم اکنون به وجود آمده، پول را به نهادهای مالی خود تزریق کردند. توصیه می توان کرد که با یک برداشت ناصحیح و غیر کامل از کار آنها، دوباره تزریق بدون کنترل پول بانک مرکزی به بانکها شروع نشود و آتش تورم کشور را دوباره شعله ور نکنیم، زیرا در یکسال گذشته تلاش و کوششی بسیار زیاد برای مهار نرخ تورم، تنظیم رشد نقدینگی، و بالاخص اصلاح ترکیب نقدینگی و کاهش سهم پایه پولی در آن انجام شده است. در حال حاضر نرخ تورم با وجود اینکه هم اکنون رقم بالایی را نشان می دهد، اما سرعت رشد فزاینده آن مهار شده، نباید با کپی برداری ناصحیح از رفتار دیگران، به سرعت رشد تورم بیفزائیم.

* اگر مجددا در دولت آقای احمدی نژاد پست دیگری به شما پیشنهاد شود آن را می پذیرید؟

- این سوال دیگر موضوعیت ندارد.

مهر: به عنوان یک صاحبنظر مهمترین نیاز امروز جامعه را چه می دانید و بر این اساس معتقدید رئیس جمهور آینده باید چه اندیشه ای داشته باشد؟

مظاهری: بعدا می گویم.