رایانه‌ها چه مزایا و معایبی بر ساخت موسیقی دارند؟

یادداشت ـ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

پویا نیک‌پور ـ آهنگساز و نوازنده پیانو

«با ادامه پیشرفت تکنولوژی در همه وجوه زندگی بشر، هنرمندان از جمله آهنگسازان و تولیدکنندگان موسیقی به طور فزاینده‌ای به استفاده از رایانه‌ها در تهیه و تولید انواع موسیقی روی آورده‌اند. در حالی که روش‌های سنتی آهنگسازی و تنظیم هنوز جایگاه خود را دارند. اما استفاده از رایانه و نرم‌افزارهای مربوطه نیز مزایای زیادی را به همراه دارد که در ادامه برخی از این مزایا و معایب را به ویژه در تولید موسیقی متن فیلم بررسی خواهیم کرد.

مزایا

۱.آرشیوهای‌های نامحدود صدا و سمپل‌ها:

 یکی از بزرگترین مزایای استفاده از رایانه در آهنگسازی و تنظیم، در دسترس بودن آرشیوهای صوتی نامحدود و متنوع از جهت شرکت‌های سازنده است. تنها با چند کلیک ساده، یک آهنگساز می‌تواند به مجموعه وسیعی از صداها و سازهایی دسترسی پیدا کند که تولید و نمونه‌گیری دستی از  آنها در زمان کم تقریبا غیرممکن است. این به آهنگساز اجازه می‌دهد تا بافت‌های متنوع و گاهی پیچیده و همچنین لایه‌های نامحدودی از صدا ایجاد کند و در ژانرها و سبک‌های مختلف مورد استفاده قرار دهد.

۲.صرفه جویی در زمان:

آهنگسازی و تنظیم موسیقی بخصوص در گرایش فیلم می‌تواند فرآیندی زمان‌بر باشد و عموما در کشورمان ایران معمولا در واپسین لحظات، فیلم برای تولید موسیقی در اختیار آهنگساز قرار می‌گیرد؛ لذا استفاده از رایانه می‌تواند در تسریع این فرآیند کمک بسزایی داشته باشد. بسیاری از نرم‌افزارهای موسیقی دارای ابزارهای داخلی هستند که می‌توانند به خودکارسازی وظایف خاص مانند جابجایی نت‌ها یا تنظیم سرعت یک قطعه کمک کنند. علاوه بر این، هنگامی که یک آهنگساز یک الگو برای یک پروژه خاص ایجاد کرد، می‌تواند به راحتی از آن در پروژه‌های آتی خود استفاده کند و در زمان و تولید مجدد آنها صرفه‌جویی کند.

۳.همکاری:

با افزایش کار از راه دور بخصوص در دوره پاندمی (کرونا)، همکاری در پروژه‌های موسیقی آسان‌تر از همیشه شده است. استفاده از رایانه به آهنگسازان این امکان را می‌دهد تا با دیگر هنرمندان در هر نقطه از دنیا در ارتباط باشند و در آثارشان از نوازندگی یا خوانندگی سایر هنرمندان بهره‌مند شوند؛ لذا استفاده از این امکان، همکاری با سایر نوازندگان، تهیه‌کنندگان و مهندسین صدا را به مراتب از حالت سنتی، سهل‌تر می‌سازد.

۴. ویرایش، میکس و مسترینگ:

از دیگر مزایای نرم‌افزارهای استودیویی، سهولت در پروسه میکس و مسترینگ و استفاده از ابزارهایی است که در گذشته لزوما به‌صورت فیزیکی باید در اختیار یک مهندس صدا قرار می‌گرفت که هم جاگیر بود و هم بسیار گران و نایاب. این ابزارها شامل کامپرسور، اکلایزر، افکت‌های صدا مثل ریورب، کوراس، فلنجر و ... موجود است که به صورت نامحدود و با کیفیتی بسیار مطلوب برای پست پروداکشن و نهایی‌سازی انواع پروژه‌ها و در نهایت ارایه در فضای مجازی و یا استفاده برای متن فیلم با رعایت استانداردهای جهانی استفاده می‌گردد.

۵. کیفیت صدا:

هنگام ضبط موسیقی با استفاده از مبدل‌های مدرن و رایانه‌ای، کیفیت صدا می‌تواند به مراتب بالاتر و بهتر از روش‌های سنتی رکورد شود. این نرم‌افزارها و سخت افزارها به کمک یکدیگر اجازه می‌دهند تا ضبط صدا، در سطوح بالایی از دقت و کیفیت (فرکانس و بیت ریت) قرار داشته باشد و در نتیجه صدایی تمیزتر و کیفیتی مطلوب برای ارائه تولید کند.

۶. مقرون به صرفگی:

استفاده از رایانه شخصی برای آهنگسازان و تنظیم کنندگان می‌تواند گزینه‌ای مقرون به صرفه باشد؛ چراکه هزینه اجاره یک استودیو و ابزار کامل آن به همراه مهندس صدای استودیو در هر جای دنیا، بسیار زیاد است و اگر فرد آهنگساز تجربه و علم کافی را در این زمینه نداشته باشد به‌طور قطع خودش و در نهایت کل تیم تولید را متضرر خواهد کرد، به ویژه آنهایی که تازه شروع به کار کرده‌اند. ولی با یک کامپیوتر و نرم‌افزار موسیقی و چند پلاگین ساده، می‌توانند بعد از گذراندن یک دوره آکادمیک و گاهی خودآموز از طریق اینترنت، بدون پرداخت هزینه سنگین استودیو، شخصا تهیه و تولید آثارشان را به عهده بگیرند و زمان نامحدودی را برای صرف کردن در پروسه تولیدشان بدون اضطراب و نگرانی در اختیار داشته باشند.

۷. انعطاف پذیری:

با یک رایانه و مبدل صدا، آهنگساز می‌تواند هر زمان و هر کجا که مایل باشد مشغول به کار شود. این سیستم به او اجازه می‌دهد تا از نظر برنامه کاری انعطاف بیشتری داشته باشد و می‌تواند به ویژه هنگام کار بر روی ضرب الاجل‌های فشرده نیز مفید واقع شود.

معایب

۱.عدم وجود بعد احساسی و انسانی‌:

یکی از ایرادات استفاده تکنولوژیک از برنامه‌های رایانه‌ای در آهنگسازی فیلم، یکنواختی بافت و فقدان وجود حس انسانی در نوازندگی است. در حالی که رایانه‌ها را می‌توان برای ایجاد موسیقی تبلیغاتی یا سفارشی فوری مورد استفاده قرار داد، اما در نهایت نرم‌افزار فاقد عمق احساسی و تفاوت‌های ظریفی است که فقط از عهده یک نوازنده واقعی در ضبط و ماندگاری یک اثر موسیقیایی برمی‌آید.

۲. دینامیک محدود:

در حالی که رایانه‌ها می‌توانند امکان هرگونه تنوع ابزاری را به کاربر ارایه دهند، در عوض از نظر پویایی و سلایق در اجرا و پیانو فرته‌ها (نوانس) ضعیف هستند. به عنوان مثال، یک ارکستر غیرواقعی قطعا نمی‌تواند از پس نوانس‌های متنوع و متناسب با قطعه موسیقی زنده برآید.

۳. پیچیدگی و عدم توانایی تسلط مطلق:

در حالی که نرم‌افزارهای موسیقی از نظر ایجاد فضای مناسب و دوستانه برای کاربر راه‌های طولانی را طی کرده‌اند، اما هنوز هم تا حد زیادی امکانات آنها از دیدگاه کاربران موسیقی پنهان و غیرقابل دسترس مانده است. ممکن است لازم باشد آهنگسازان زمان زیادی را صرف یادگیری نحوه استفاده از نرم افزار و تسلط بر ویژگی‌ها و ابزارهای مختلف کنند. یک متخصص صدا معتقد بود ۸۰ درصد کاربران تنها به ۲۰ درصد از امکانات آن اشراف دارند و این بدان معناست که برای یادگیری تمام ریزه‌کاری‌ها، به زمان و تعلیم جداگانه نیاز دارند. 

۴. مسائل فنی:

انتخاب سیستم و ترکیب آن با ادوات مختلف ضبط، پخش صدا در فن تولید، آهنگسازی و تنظیم موسیقی، نیازمند دانش و تجربه کافی و تخصص ویژه در زمینه سخت‌افزار و رایانه است. همچنین مسائل فنی مانند خرابی یا اشکالات نرم‌افزاری یا سخت افزاری می‌تواند ناامیدکننده باشد و ممکن است منجر به از دست دادن کل پروژه‌های ارزشمند یا حتی تاخیر در تولید و در نهایت محو شدن سوژه‌ها و ایده‌های آنی شود.

۵. محدودیت‌های نرم‌افزار:

در حالی که قدرت و تنوع نرم‌افزارهای موسیقی می‌تواند فوق‌العاده گسترده باشد، اما همچنان به برنامه‌نویسی و عوامل زمانی و تکنولوژی محدود است. آهنگسازان ممکن است متوجه شوند که انجام برخی فرایندها با عملکرد نرم‌افزارها مغایر و یا بعضا دشوار و غیرممکن است!

۶. عدم خودانگیختگی

خیلی از مراحل تولید موسیقی نیاز به نوآوری و بدعت دارد که رفته رفته با بکارگیری رایانه در مدت طولانی، حس خستگی و رخوت از نشستن بیش از حد و بعضا میزان ارتباط چشمی طولانی با نمایشگرهای تصویری، این خلاقیت‌ها از بین رفته و به تدریج فرآیند تولید تبدیل به یک روتین و تکرار مکررات می‌شود که این امر بسیار در بین آهنگسازان و مهندسین صدا رایج است.

نتیجه

در حالی که استفاده از تکنولوژی و جدیدا هوش مصنوعی در ابعاد گسترده مزایا و معایب متعددی را داراست ولی همچنان سودمندی آن جهت امر تولید موسیقی متن فیلم‌ها و سریال‌ها، در جهان قابل توجه است. امکان دسترسی به کتابخانه‌های صوتی نامحدود، صرفه‌جویی در زمان، همکاری از راه دور و ویرایش آسان تنها برخی از مزایای استفاده از رایانه برای آهنگسازی و تنظیم موسیقی است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که رایانه‌ها ممکن است فاقد عمق احساسی و تفاوت‌های ظریف نوازندگان انسانی باشند و مسائل فنی می‌تواند ناامیدکننده باشد و ممکن است منجر به از دست دادن کار یا تاخیر در تولید شود.

با وجود این محدودیت‌ها، پیشرفت‌های فناوری، امکانات آهنگسازی و تنظیم موسیقی را بسیار گسترش داده است. با استفاده از نرم‌افزارهای متنوع موسیقی، آهنگسازان اکنون می‌توانند رنگ‌آمیزی‌های صوتی پیچیده و لایه لایه‌ی ایجاد کنند و ژانرها و سبک‌های مختلف را آزمایش کنند. این فرصت‌های جدیدی را برای آهنگسازان در زمینه تولید موسیقی متن باز کرده است و به آنها اجازه می‌دهد فراگیرتر و جذاب‌تر خلق کنند.

در اینجا چند نمونه از آهنگسازان معاصر وجود دارد که از تکنولوژی نوین و پیشرفته رایانه‌ای در موسیقی متن خود استفاده می‌کنند:

هانس زیمر: زیمر یک آهنگساز مشهور جهانی است که روی موسیقی‌های متعدد فیلم کار کرده است. او به استفاده از نرم‌افزار رایانه‌ای برای ایجاد و دستکاری مناظر صوتی و همچنین تنظیم و ویرایش آهنگ‌هایش مشهور است.

ترنت رزنور و آتیکوس راس: این دو تا به حال جوایز متعددی را برای موسیقی فیلم‌هایشان از جمله یک جایزه اسکار برای کارشان در «شبکه اجتماعی» دریافت کرده‌اند. آنها به استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری برای دستکاری و ایجاد صدا و همچنین برای ادغام عناصر الکترونیکی در ترکیبات خود شناخته شده‌اند.

مکس ریشتر: ریشتر آهنگسازی است که به خاطر موسیقی کلاسیک و موسیقی معاصرش شناخته شده است. او از نرم‌افزارهای کامپیوتری برای ایجاد مناظر صوتی پیچیده و دستکاری و ویرایش آهنگ‌های خود استفاده کرده است.

یوهان یوهانسون: یوهانسون آهنگسازی بود که به دلیل رویکرد تجربی خود به موسیقی شناخته شده بود. او به طور گسترده‌ای از رایانه در کار خود برای ایجاد و دستکاری صدا و همچنین آزمایش تکنیک‌ها و رویکردهای جدید در ترکیب‌بندی استفاده می‌کرد.

ریویچی ساکاموتو: ساکاموتو آهنگسازی است که به خاطر کارهایش روی موسیقی فیلم و همچنین مشارکت در موسیقی الکترونیک و تجربی شناخته شده است. او از رایانه برای ایجاد و دستکاری صدا و همچنین برای ادغام عناصر الکترونیکی در ساخته‌های خود استفاده کرده است.»