جنجال بر سر قرائت تازه از شعر حافظ

به گزارش خبرنگار فارس، اين اعتراض عصر روز گذشته در مراسم رونمايي «نخستين نسخه يافته شده از زمان حيات شاعر» كه در سالن خليج فارس فرهنگسراي نياوران برگزار شد، صورت گرفت.

حسن انوري، پژوهشگر زبان و ادبيات فارسي براي معرفي اين نسخه يافته شده ناچار به مقايسه برخي ابيات ضبط شده در اين نسخه با ابيات ضبط شده در تصحيحات ديگر شد.

وي اين بيت را خواند كه «با مدعي بگوئيد اسرار عشق و مستي ـ تا بي‌خبر بميرد در درد خودپرستي».

وقتي انوري از كلمه «بگوئيد» در اين بيت استفاده كرد فردي ميانسال در سالن با صداي بلند گفت «شعر را درست بخوانيد آقا!»

انوري به او گفت «اجازه بدهيد.» فرد ميانسال بار ديگر گفت «يعني چي؟ شما سخنراني مي‌كنيد بايد شعر را درست بخوانيد!»

وي اجازه نداد انوري از قرائت تازه اين بيت در نسخه تازه از غزل‌هاي حافظ كه در زمان حيات شاعر كتابت شده است، دفاع كند.

علي‌اصغر مهر‌آيين، مدير فرهنگسراي نياوران براي ساكت كردن اين فرد ميانسال پيش او رفت و انوري هم در همين هنگام بيت را اينطور خواند كه «با مدعي مگوئيد اسرار عشق و مستي ـ تا بي‌خبر بميرد در درد خودپرستي

نسخه‌اي كه روز گذشته رونمايي شد 49 غزل از حافظ را در بر دارد كه در سال‌هاي 791 و محرم 792 كتابت شده‌ است.

علي فردوسي، رئيس بخش تاريخ دانشگاه نوتردام اين نسخه را در يك مجموعه با مشخصات MS. E. D. Clarke Or. 24 يافته كه در كتابخانه بادليان دانشگاه آكسفورد نگهداري مي‌شده است.

فردوسي در مقدمه كتابش نوشته است اين مجموعه سال 1809 ميلادي همراه ساير آثار اي. دي. كلارك به كتابخانه بادليان راه يافته است.

به نوشته وي، اين مجموعه بيش از 200 سال در «محلي امن و به دور از تعرض نسخه‌سازان و نسخه‌برداران نگهداري مي‌شده است.»

فردوسي مي‌گويد يكي از دلايل ناشناخته ماندن اين نسخه از ديد حافظ‌پژوهان اين بوده كه بخش حافظ آن در دل يك جنگ قرار داشته و مسئولان كتابخانه بادليان به آن توجه نكرده‌اند.

ديوان حافظ حدود 500 غزل، چند قصيده، دو مثنوي، چندين قطعه و تعدادي رباعي دارد كه تاكنون بيش از 400 بار به اشكال مختلف به زبان فارسي و ديگر زبان‌ها چاپ شده است.

807 هجري قمري قديمي‌ترين تاريخي بوده است كه در انجامه نسخه‌هاي خطي ديوان حافظ ضبط شده است.

اما تاريخي كه «نخستين نسخه يافته شده از زمان حيات شاعر» بر خود دارد نشان مي‌دهد كه غزل‌هاي مندرج در آن در سال‌هاي 791 و 792 كتابت شده‌اند.

محمدرضا شفيعي كدكني، ايرج افشار و سليم نيساري اصيل بودن اين نسخه خطي و تاريخ آن را تأييد كرده‌اند.

حسن انوري، پژوهشگر زبان و ادبيات فارسي نيز مي‌گويد عناويني در اين نسخه به كار رفته است كه نشان مي‌دهد اشعار در زمان حافظ و اوج روزهاي شاعري وي كتابت شده‌اند.

به گفته وي، كاتب در جاي جاي اين نسخه از دعاهايي مانند «دامت توفيقه»، «طيب‌الله وحده»، «طاب وحده» و «ادام‌الله فضله» استفاده كرده است.

انوري همچنين مي‌گويد كاتب براي كتابت شش غزل از دعاهايي براي آمرزش و طلب مغفرت شاعر شيرازي استفاده كرده و اين نشان مي‌دهد اين غزل‌ها بعد از وفات حافظ كتابت شده‌اند.

كاتب جُنگي كه در كتابخانه بادليان دانشگاه آكسفورد نگهداري مي‌شود شخصي است به نام «علا مرندي» كه به نوشته علي فردوسي در مقدمه اين نسخه اصلش از شهر مرند در نزديكي تبريز بوده است.

علا مرندي در زمان كتابت اين جُنگ در غربت بوده و ظاهراً قصد داشته است آن را به دوست و يا حامي‌اي تقديم كند.

علي فردوسي روز گذشته در پيامي كه به صورت ويدئويي پخش شد گفت اهميت اين مجموعه بيشتر به خاطر آن است كه شعرهاي آن در روزهاي آخر حيات حافظ شيرازي كتابت شده‌اند.

در 90 سال اخير كه تصحيح غزل‌هاي حافظ در ايران شيوع پيدا كرد مصححان تلاش كرده‌اند به نسخه‌اي دست يابند كه در زمان شاعر كتابت شده باشد.

يكي از هدف‌هاي آن‌ها اطلاع از آخرين دست‌كاري‌هاي حافظ شيرازي در اشعار خود بوده است.

حافظ طبق اظهارات مجمل فصيحي در كتاب «مجمل فصيحي» و جامي در «نفحات الانس» سال 792 درگذشته است.

علي فردوسي همچنين در پيام خود گفت: 600 سال مي‌شود كه زندگي ما بي حافظ به سر نشده است و از ديد روانشناسي تاريخي مي‌توانم بگويم حافظ، حافظ و نگهدارنده ماست.

سيد محمد خاتمي، رئيس بنياد باران نيز براي رونمايي از «نخستين نسخه يافته شده از زمان حيات شاعر» پيامي فرستاده بود.

خاتمي در پيام خود نوشته بود «حافظ نماد انديشه و ايمان ژرف نگري و بلندنظري و خدابيني ملت و جامعه‌اي است كه در طول تاريخ با وجود مشكلات فراوان همواره سرافراز مانده است.»

در مراسم رونمايي از اين نسخه آيدين آغداشلو، محمد احصايي، فرهاد فخرالديني، مهدي محقق، نوش‌آفرين انصاري و شهرام ناظري حضور داشتند.

علي هاشمي، مجري برنامه بعد از غزل‌خواني يك دختربچه از روي صندلي خود بلند شد و گفت «عده‌اي مي‌گويند چرا به مجلس آتش نمي‌زني؟! اين كار من نيست. شهرام ناظري بايد به مجلس آتش بزند.»

شهرام ناظري هم به روي سن رفت و گفت «ما شرايط قبلي را نداريم. بايد كلي به خودمان برسيم تا بتوانيم يك بيت را با آواز بخوانيم.»

يكي از حاضران گفت «شهرام جان كردي بخوان.» ناظري هم در پاسخ او گفت «محفل حافظ چه ربطي به كردي دارد.»

ناظري بعد از چند لحظه تأمل دو بيت از غزل «در كارگه كون و مكان اين همه نيست ـ باده پيش آر كه اسباب جهان اين همه نيست» را با آواز خواند.

برگزاركنندگان اين مراسم همچنين محمد حاتمي، بازيگر سينما را گريم كرده بودند و لباسي شبيه حافظ به او پوشانده بودند تا نقش شاعر قرن هشتمي شيراز را بازي كند.

تعداي دختر و پسر نيز پيش از شروع مراسم در سالن خليج فارس و در بين حاضران راه مي‌رفتند و فال حافظ بين آن‌ها پخش مي‌كردند و ابياتي از حافظ را مي‌خواندند.