بررسی میزان ولع به نوعی ماده محرک توسط محققان دانشگاهی

محققان دانشگاه صنعتی امیرکبیر در پروژه‌ای با تحلیل ارتباط توزیع مکانی جریان tDCS در مغز با تغییر ارتباطات کارکردی بر اساس fMRI در افراد وابسته به آمفتامین میزان ولع افراد به این ماده محرک را بررسی کردند.

به گزارش ایسنا،غزاله سلیمانی، دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مجری طرح «تحلیل ارتباط توزیع مکانی جریان tDCS در مغز با تغییر ارتباطات کارکردی بر اساس fMRI در افراد وابسته به آمفتامین» که آن را با راهنماییدکتر فرزاد توحیدخواه، دکتر مهرداد ساویز و دکتر عباس نصیرایی مقدم از اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دکتر حامد اختیاری عضو هیات علمی موسسه LIBR امریکاانجام داده است، گفت: بر اساس اعلام دفتر مبارزه با مواد محرک و جرم سازمان ملل آمفتامین‌ها شامل مت آمفتامین (معروف به شیشه) دومین ماده محرک پرمصرف در کل دنیاست که نرخ مرگ و میر ناشی از این ماده محرک روز به روز در حال افزایش است.

وی افزود: بعلاوه مت آمفتامین در رأس مواد محرکی قرار دارد که مصرف آن‌ها با جرائم خشونت آمیز در جامعه همراه است. اما هنوز یک روش درمانی معتبر که اثربخشی کاملی بر روی مصرف این ماده محرک وجود داشته باشد، ارائه نشده است و یک نیاز اساسی و فوری به ارائه روش‌های درمانی جدید در این حوزه احساس می‌شود.

سلیمانی افزود: از جمله روش‌هایی که اخیرا در حوزه درمان‌های اعتیاد مورد توجه قرار گرفته است، حوزه علوم اعصاب شناختی و روش‌های تحریک مغزی غیر تهاجمی است. اما هنوز درک صحیح و دقیقی از مکانیسم اثر این مداخلات در حوزه اعتیاد وجود ندارد.

این محقق خاطر نشان کرد: در این تحقیق استفاده از تحریک الکتریکی جریان مستقیم (tDCS) برای گروهی از افراد وابسته به مت آمفتامین نشان داده است که این مداخلات با توزیع جریان الکتریکی در سر قادر است عملکردهای مغزی و خروجی‌های رفتاری مانند میزان ولع ناشی از نشانه‌های مواد محرک را تحت تاثیر خود تغییر دهد.

در این تحقیق از ابزارهای مهندسی شامل مدل‌سازی و آنالیز داده‌های تشدید مغناطیسی ساختاری و عملکردی (تصاویر sMRI و fMRI) استفاده شده است تا مکانیسم اثر tDCS بر افراد وابسته به مت آمفتامین در برخورد با نشانه‌های مواد مشخص شود. در این راستا از مجموعه داده‌ای استفاده شده است که ۶۰ فرد وابسته به مت آمفتامین در دو گروه مجزا tDCS را به مدت ۲۰ دقیقه به صورت تحریک واقعی و یا تحریک نما دریافت کرده‌اند و تصاویر MRI ساختاری و عملکردی قبل و بعد از تحریک از افراد ثبت شده است. سه هدف اصلی مورد بررسی قرار گرفته است؛ «ساخت مدل‌های محاسباتی سر برای تعیین چگونگی توزیع جریان و تحلیل ارتباط توزیع جریان با تغییر در عملکردهای مغزی افراد به‌هنگام مواجهه با نشانه‌های مواد»، «ارائه مدلی از چگونگی مکانیسم اثرتحریک در سطح شبکه‌های مقیاس بزرگ» و «ارائه یک مونتاژ جدید برای بهبود اثربخشی این مداخله برای افراد وابسته به مواد محرک بر اساس عملکردهای مغزی».

سلیمانی با بیان اینکه نتایج به دست آمده از این تحقیق از یک سو، به توصیف مکانیسم اثر و ارتباط بین جریان الکتریکی، عملکرد عصبی مغز و خروجی رفتاری کمک می‌کند و می‌تواند در حوزه مهندسی به شخصی‌سازی طراحی تجهیزات تحریک مغزی کمک کند، گفت: از سوی دیگر می‌تواند به طور مستقیم در کاربردهای کلینیکی در حوزه ترک اعتیاد مورد استفاده قرار بگیرد.

این محقق خاطر نشان کرد: با توجه به تنوعات بین فردی و درون فردی که در پاسخ به روش‌های تحریک مغزی وجود دارد، نتایج تحقیق ما تایید کرد که استفاده از مونتاژهای تحریک یکسان برای همه افراد نمی‌تواند اثربخشی قابل توجهی را به همراه داشته باشد.

وی ادامه داد: برای بهبود اثربخشی این مداخلات لازم است به جای استفاده از سیستم‌های حلقه باز به سمت سیستم‌های تحریک حلقه بسته حرکت کرد؛ به همین دلیل گام بعدی این است که با ترکیب داده‌های fMRI با روش‌های تحریک در سیستم‌های حلقه بسته، پارامترهای تحریک بر اساس آنالیز برخط داده fMRI بهینه‌سازی شود.

دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: بر اساس مطالعه مروری نظام‌مند انجام شده تا پایان آگوست ۲۰۲۱ فقط ۵ مطالعه در دنیا انجام شده است که در حوزه اعتیاد از تصاویر fMRI برای مطالعه اثر tDCS استفاده کرده است که یک مطالعه قبلا در داخل کشور انجام شده است. این مطالعه اولین مطالعه‌ای بوده است که اثر tDCS را به هنگام مواجهه با نشانه‌های مواد برای افراد وابسته به مت آمفتامین مدل‌سازی کرده و مونتاژ تحریک جدیدی نیز در این حوزه ارائه داده است.

به نقل از روابط عمومی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، وی با اشاره به مزیت‌های این طرح، گفت: مونتاژ تحریک جدیدی که در این تحقیق ارائه شده است می‌تواند با در نظر گرفتن ساختار و عملکرد مغز در مقایسه با مونتاژهای موجود که به طور متداول در حوزه اعتیاد استفاده می‌شود، کارایی بهتری داشته باشد.

سلیمانی ادامه داد: نتایج به دست آمده از این پروژه به طور مستقیم در کاربردهای کلینیکال برای ارائه روش‌های درمانی جدید در حوزه اعتیاد قابل استفاده است. بعلاوه بر اساس درک بهتر به دست آمده از عملکردهای مغزی به بهینه‌سازی پارامترهای تحریک در مطالعات آینده کمک خواهد کرد.