وام اربعین چقدر از هزینه‌های سفر را پوشش می‌دهد؟

مهر نوشت: امسال برای اولین بار دولت اقدام به اعطای وام سفر اربعین کرده است،اگر چه این کار قابل تقدیر است اما ظاهر امر نشان می دهد وضعیت پرداخت این وام عادلانه نیست.

هنوز چند هفته‌ای به شروع سفرهای اربعین باقی است. امسال برآوردها حاکی از آن است که برای سفر زمینی اربعین باید حداقل بین ۷ تا ۸ میلیون تومان کنار گذاشت. به همین دلیل دولت سعی داشته است علاوه بر تأمین ارز با نرخ پایین‌تر از طریق دادن وام اربعین سفر کسانی را که مشتاق زیارت عتبات هستند را به عراق راهی کند.

همیشه نحوه اعطای ارز اربعین یکی از مشکلات در دولت‌های مختلف بوده است هنوز به خاطر داریم که در همین چندسال قبل دولت چگونه ارز را در خاک عراق به مردم ایران تحویل می‌داد اما دولت سیزدهم تصمیم گرفته است با دادن وام ۱۰ میلیون تومانی به هر زائر شرایطی را فراهم کند تا زوار بیشتری برای زیارت اربعین راهی عراق شوند.

طبق گفته مدیران بانکی که این وام را می‌پردازد برای پرداخت این وام باید مبلغ ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را در حساب بلوکه کنید تا بتوانید ۱۰ میلیون تومان وام بگیرید، نکته مثبت این طرح اما نیاز نداشتن به ضامن بوده و فرد تنها با خواباندن ۲ و نیم میلیون تومان در حساب این وام را دریافت می‌کند.

نکته منفی اما سود بالای وام است که برخی معتقدند این سود برای سفر زیارتی اربعین مناسب نبوده و نوعی ربا است، اما شورای فقهی بانک مرکزی معتقد است این وام مشکل شرعی ندارد.

حسین میثمی سخنگوی شورای فقهی بانک مرکزی در این باره گفته است: «درباره برخی مسائل و ابهامات مطرح شده پیرامون چگونگی پرداخت تسهیلات اربعین ۱۴۰۲ اظهار داشت: شبکه بانکی در تأمین مالی سفر اربعین وارد شده که اقدامی ارزشمند و قابل توجه است و باید مورد تقدیر قرار گیرد. برخی مسائل و ابهاماتی مطرح کردند درباره اینکه این تسهیلات قرض است، یعنی بانک‌ها ۱۰ میلیون تومان به متقاضیان قرض می‌دهند به شرط اینکه ۲.۵ میلیون تومان قرض اتفاق بیفتد و اگر قرض به شرط قرض باشد با شبهه ربا همراه است. اما اساساً چنین چیزی نیست و این تسهیلات در قالب حقوقی مرابحه پرداخت می‌شود که جزو عقودی است که در بانکداری بدون ربا مورد تأیید است و در فقه اسلامی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. لذا اساساً شبهه قرض به شرط قرض و ربا وجود ندارد، چون عقد پایه مورد استفاده مرابحه است.»

اخیراً برخی از روحانیون نسبت به اعطای این وام تشکیک کرده و در فضای مجازی گفته اند: برای سفر اربعین ۱۰ میلیون تومان وام می‌دهند، که باید ۲ و نیم میلیون تومان هم مسدودی داشته باشد و به عبارتی بالای ۲۷ درصد سود دریافت می‌کنند، این کار درستی نیست که مردم را با پول حرام و با پول ربوی به زیارت فرستاد، درست نیست که با پول حرام مردم را به زیارت مستحبی فرستاد. این واگذاری نه در قالب مزارعه، مشارکت، فروش اقساطی می گنجد، نمی دانم بر چه اساسی می‌خواهند آن را در قالب مرابحه به مردم پرداخت کنند، اگر واقعاً می‌خواهند از اربعین حمایت کنند تسهیلات نهایت ۴ درصدی را اعمال کنند و اگر هم نمی‌توانند مردم را آلوده به این پول نکنند.

وام اربعین به استفتا از مراجع نیز رسیده است، در همین باره یکی از مقلدان آیت الله مکارم شیرازی از نحوه شرعی بودن وام اربعین سوال کرده است، آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به وام اربعین، آورده است: «در صورتی که بانک مبلغی وام به زائر بدهد که زائر به وکالت از بانک جنسی مثل ارز به صورت نقد بخرد سپس همان جنس را به وکالت از بانک به صورت اقساط و با قیمت بیشتر به خودش بفروشد و این کار به صورت جدی باشد اشکالی ندارد ولی به یقین سود ۲۳ درصد عادلانه نیست.»

از گفته آیت الله مکارم شیرازی بر می‌آید که این وام به علت قرارداد مرابحه، ربوی نیست اما سود بالای آن عادلانه نیست به نحوی که به بانک سود خیلی خوب در مدت کوتاه پرداخت می‌شود.

یکی از نکات مثبت امسال ارائه ارز اربعین به دینار است درصورتیکه در سال‌های گذشته این ارز به صورت دلار تخصیص پیدا می‌کرد در سال‌های گذشته بعد از دریافت دلار از بانک‌های عامل دغدغه اصلی زائری که این ارز را دریافت کرده بود تبدیل به دینار و تفاوت نرخ‌های دینار در بازار آزاد بود که برخی از مردم متحمل ضرر می‌شدند. اما امسال مبلغ ۲۰۰ هزار دینار را به هر زائر پرداخت کرده و این مبلغ کفاف مسافرت به عراق در ایام اربعین را می‌دهد.

یکی از خاطرات منفی در سفر اربعین سال‌های نه چندان دور و در دولت روحانی این بود که پرداخت ارز در دقیقه ۹۰ انجام شده و در برخی از موارد این پرداخت ارز به سختی و در محل‌های نامناسب در کشور عراق انجام می‌شد که باعث رنجیده خاطر شدن مسافران اربعین شده بود.

هم اکنون براساس گفته مسئولان سازمان هواپیمایی بلیت رفت و برگشت هواپیما از مبدا تهران به نجف در ایام اربعین ۸ میلیون تومان است و همچنین قیمت بلیت اتوبوس از تهران به پایانه مرزی مهران ۶۸۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است براین اساس اگر یک نفر بخواهد چند روزی را در عراق بگذراند باید انتخاب کند که با چه وسیله‌ای به عراق عزیمت کند اگر هواپیما است که حد اقل ۸ میلیون تومان و اگر با اتوبوس سفر می‌کند حد اقل باید یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را کنار بگذارند.

هزینه رفت از مرز مهران تا نجف حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار دینار و هزینه نجف تا کربلا بین ۵ تا ۶ هزار دینار است. همچنین نرخ هتل‌های عراق از ۱۰ دلار به بالا است هرچند معمولاً زوار فقط هزینه حمل ونقل را می‌پردازند و در ایام اربعین نیازی به استفاده از هتل در عراق نیست.

به نظر می‌رسد دولت براساس حساب و کتاب بجایی که داشته است وام مناسبی را برای این سفر در نظر گرفته است اما می‌شد این پول را با سود کمتر و با شرایط راحت تر پرداخت کرد در کل پرداخت کمک هزینه برای اربعین آن هم بدون دریافت ضامن اقدام پسندیده‌ای است آغاز ارائه وام و تسهیلات برای سفر زیارتی اقدام خوبی بوده که انتظار می‌رود این روند ادامه یابد و تنها محدود به ایام اربعین نباشد.