پیشنهاد؛ ضرورت پیگیری حقابه هیرمند در سطحی بالاتر

عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی در تشریح وضعیت آب استان سیستان و بلوچستان با اشاره به موضوع حقابه ایران از هیرمند و خودداری مقامات افغانستان نسبت به پرداخت این حقابه گفت: موضوع حقابه ایران از هیرمند باید در سطحی بالاتر و از سوی شورای عالی امنیت ملی پیگیری شود.

به گزارش ایسنا، حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه هیرمند بر اساس توافقنامه سال ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان سالانه معادل ۸۵۰ میلیون متر مکعب است. در سنواتی که کشور افغانستان تحت نفوذ کشورهای معاند جمهوری اسلامی ایران بوده موفق شده‌اند با ایجاد بند کمال‌خان مسیر آب را منحرف کنند به گونه‌ای که جمهوری اسلامی ایران از حق خود محروم شود. 

در ماه‌های اول امسال رایزنی‌هایی بین وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و هیات حاکمه افغانستان با ارسال یادداشت‌ها و برگزاری نشست‌هایی انجام شد و طرف مقابل به صورت شفاهی قول همکاری داد اما با وجود این‌ مقدار آب رهاسازی شده به یک هزار سهم ایران از هیرمند نرسید؛ بنابراین موضوع با استفاده از اهرم‌های در اختیار در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی، سیاسی پیگیری شد. 

برای نخستین بار از زمان معاهده سال ۱۳۵۱ رودخانه هیرمند و تشکیل کمیساریای آب این رودخانه، هیأت فنی جمهوری اسلامی ایران مرداد ماه ۱۴۰۲ از محل ایستگاه آبسنجی دهراود در بالادست سد کجکی روی رودخانه هیرمند بازدید کرد. براساس معاهده، در مواقعی که تأمین حقابه کشورمان از سوی افغانستان صورت نمی‌پذیرد، با درخواست طرف ایرانی، از ایستگاه دهراود بازدید می‌شود. هیئت کارشناسی ایران پس از مشاهده میزان آب رودخانه در ایستگاه آب سنجی دهراود، خواستار تحویل حقابه جمهوری اسلامی ایران شد و توافق شد در نشست های کمیته فنی در آینده نزدیک درخصوص نحوه تحویل حقابه تصمیم گیری شود.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم اخیرا در تماس تلفنی با امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه افغانستان با اکید مجدد بر حقابه ایران از هیرمند و با توجه به بازدید اخیر هیات فنی ایران از افغانستان خاطرنشان کرد که این بازدیدها بر مبنای عهدنامه ۱۳۵۱ هیرمند کمک می‌کند که شفافیت بیشتری را شاهد باشیم. 

پیش از این عبداللطیف منصور سرپرست وزارت انرژی ‌و آب طالبان نیز بر حل مساله‌ حقابه ایران از راه گفت‌وگو و طبق معاهده سال ۱۳۵۱ تاکید کرده بود.

ایران در پیگیری موضوع حقابه هیرمند جدی است؛ شورای عالی امنیت ملی و کمیسیون امنیت ملی مجلس هم موضوع حقابه هیرمند را با حساسیت دنبال می‌کنند. کمیسیون اصل نود مجلس وزارت خانه‌های نیرو و خارجه را مکلف کرده است تا برنامه‌ها و سیاست‌های عملیاتی خود برای تثبیت، استمرار و افزایش حقابه ایران از رودخانه هیرمند را ارائه کنند.

تابستان امسال در جلسه‌ای به ریاست معاون اول رئیس جمهور راهکارهای تامین آب شرب مورد نیاز برای مناطقی از استان سیستان و بلوچستان که تحت تاثیر عدم پرداخت حقابه هیرمند قرار گرفته‌اند، مورد بررسی قرار گرفت و تصمیمات لازم جهت تسریع در راه اندازی سیستم جدید تامین آب مصرفی روزانه جهت رفع دغدغه های مردم این مناطق اتخاذ شد.

در این خصوص وزارت خارجه و سفیر ایران در افغانستان را مکلف شدند تا با انجام مذاکرات و پیگیری‌های حقوقی در مسیر استیفای حقوق مردم ایران در آن مناطق تمام تلاش خود را بکار گیرند؛ چرا که حتی درصورت تامین آب شرب برای مردم، مصرف آب برای کشاورزی و صنعت همچنان وابسته به تامین حقابه هیرمند است.

در این جلسه قرار شد اعتبارات لازم برای تکمیل شبکه آبرسانی جدید از جمله حفر ۱۱۵ حلقه چاه و سیستم انتقال و شیرین سازی آب به سرعت تامین و فاز نخست پروژه مذکور در پاییز امسال به بهره‌برداری برسد.

معین‌الدین سعیدی عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت تامین آب در مناطق جنوب شرقی کشور گفت: مسائل مربوط به حوزه آب سیستان و بلوچستان دارای دو سناریوی متفاوت است؛ سناریوی اول مربوط به شمال این استان است؛ چراکه منابع آبی این مناطق متاثر از حقابه هیرمند است که تحت مدیریت افغانستان قرار دارد. بر مبنای معاهده سال ۱۳۵۱ طرف مقابل در افغانستان ملزم به تامین حقابه ایران است اما طالبان به هیچ کدام از مناصبات حقوق بین الملل پایبند نیست و شاهدیم که هیچ جدیتی در این راستا وجود ندارد.

وی با بیان این‌که «با وجود قول‌های متعددی که طالبان درباره حقابه ایران از هیرمند می‌دهند اما در عمل اتفاقی نمی‌افتد»، اظهار کرد: علی رغم اینکه اضلاع دیپلماسی آب یعنی وزارت نیرو در قالب کمیساریای عالی آب ایران، وزارت امور خارجه و همچنین سازمان حفاظت از محیط زیست تلاش‌های لازم را در جهت احقاق حقابه اسیران از هیرمند انجام داده‌اند، متاسفانه این موضوع به نتیجه‌ای‌ نرسیده است.

نماینده چابهار در مجلس با تاکید بر این‌که «موضوع حقابه ایران از هیرمند باید در سطحی بالاتر و از سوی شورای عالی امنیت ملی پیگیری شود»، عنوان کرد: البته وزارت نیرو در حال انجام اقدامات خوبی در منطقه سیستان و بلوچستان است اما مشکلات این منطقه همچنان به قوت خود باقیست و شاهد مهاجرت‌های گسترده‌ای از این مناطق هستیم.

سعیدی عنوان کرد: دومین سناریوی مربوط به آب استان سیستان و بلچستان مربوط به جنوب این استان است؛ در جنوب استان منابع خوبی آبی نظیر سدها را داریم که با توجه به فصل پر بارشی که داشتیم، الان پر از آب هستند. همچنین در این مناطق ظرفیت آب اقیانوسی وجود دارد که با شیرین سازی آب دریا می‌توان بسیاری از چالش‌های موجود را برطرف کرد.

وی ادامه داد: در ابتدای دولت سیزدهم اقدامات خوبی در این زمینه آغاز شد اما متاسفانه مدتی است که پروژه‌های آب رسانی به دلیل عدم تامین منابع مالی متوقف شدند؛ امیدواریم رویه خوبی که در ابتدای دولت آقای رئیسی با محوریت وزیر نیرو آغاز شد و سرعت خیلی خوبی نیز داشت، دوباره از سر گرفته شود تا چالش‌های آبی موجود در منطقه سیستان و بلوچستان مرتفع شود.