بحران جانشيني در عربستان سعودي

بعد از ماهها پنهان كاري در خصوص سلامت امير سلطان بن عبدالعزيز برادر و جانشين ملك عبدالله، هم اينك مقامات سعودي بصورت روشن تر درخصوص بيماري وي اظهار نظر مي كنند. انتظار مي رود عربستان سعودي با دوره‌اي از تغييرات و تحولات در سطح رهبري اش مواجه شود.

به گزارش فارس ،بعد از ماهها پنهان كاري در خصوص سلامت امير سلطان بن عبدالعزيز برادر و جانشين ملك عبدالله، هم اينك مقامات سعودي بصورت روشن تر درخصوص بيماري وي اظهار نظر مي كنند. انتظار مي رود عربستان سعودي كه يكي از متحدان آمريكا در منطقه است و داعيه رهبري جهان اسلام را دارد، با دوره‌اي از تغييرات و تحولات در سطح رهبري اش مواجه شود.

امير سلطان بن عبدالعزيز كه هم اكنون وليعهد و وزير دفاع عربستان است بعد از گذراندن طول درمان شش هفته‌اي در نيويورك هم اكنون در مغرب بسر مي برد. فرزندش امير خالد بن سلطان كه معاونت وي در وزارت دفاع را برعهده دارد اظهار كرد كه اميرسلطان دوباره براي تكميل درمان به نيويورك باز خواهد گشت. با اين حال وي اضافه نمود كه حال عمومي و پزشكي پدرش روبه بهبودي است.

تحليلگران يادآوري مي‌كنند كه امير سلطان در سال 2005 كه يك عمل جراحي سرطان را پشت سر گذاشت، در آوريل 2008 براي انجام آزمايشهاي روتين به ژنو بازگشت.

اگر اين وليعهد 85 ساله قبل از پادشاه 86 ساله بميرد،‌ لازم است وليعهد جديد معين و منصوب شود. تعيين وليعهد از لحاظ رسمي بر عهده ملك عبدالله است. ملك عبدالله در سال 2006 هيات جديدي بنام «هيات بيعت» متشكل از فرزندان و احفاد ملك عبدالعزيز موسس سلسله سعودي را را براي تعيين وليعهد و رهبري ايجاد كرد. اين هيات مجموعه بزرگتر از مجموعه هيات مشاورين است كه قبلا ايجاد شده بود.

برخلاف ديگر كشورها، 50 سال است كه ارث بري برادر از برادر و نه پدر به پسر در عربستان سعودي ادامه دارد و بعد از وفات ملك عبدالعزيز در 1953 كه جانشيني اش به پسر 35 ساله وي رسيد، اين برادران بودند كه يكي پس از ديگري بر تخت پادشاهي سلطنت كردند.

5 پادشاه در 5 سال

يكي از عواقب ادامه اين مكانيزم بالا رفتن سن پادشاهان سعودي در هنگام سلطنت است. ملك عبدالله فعلي در حين وليعهدي برادرش ملك فهد 61 سال سن داشت و تنها در 82 سالگي بود كه به سلطنت رسيد.

رئيس «هيات بيعت» امير مشعل مي باشد كه معمولا در ديدارهاي مهم ملك عبدالله در كنار پادشاه است و برخلاف آنكه در دهه پنجاه وزير دفاع و در دهه 60 امير مكه بوده است اما بخاطر مسائل تجاري از امور حكومتي كناره گيري كرده است. انتظار مي رود وي در پيشرفت كار «هيات بيعت» نقش اساسي داشته باشد ولي چندان به تكيه زدن بر كرسي سلطنت مايل نباشد. جناح سديري ها يا هفت برادران سديري كه با مرگ فهد به شش نفر كاهش يافته اند و از همسر متنفذ ملك عبدالعزيز مي باشند، بيشترين مبارزه جوئي را براي در دست گرفتن قدرت خواهند داشت. در اين جناح افراد قدرتمندي مانند امير سلطان وليعهد فعلي،‌ امير نايف وزير قدرتمند كشور (گفته مي‌شود وي نيز مريض است) و امير سلمان امير منطقه رياض حضور دارند.

سناريوهاي در پيش رو در ماههاي آينده

جانشيني سلطنت در عربستان در ماههاي آينده مي تواند با بحران روبرو شود. برخي از سناريوها مي تواند به شرح زير باشد:

مرگ امير سلطان وليعهد كنوني: در صورت مرگ وليعهد انتظار مي رود اميرنايف وزير كشور كه از لحاظ سني بعد از امير سلطان قرار دارد و همچنين امير سلمان امير منطقه رياض نسبت به بدست گرفتن منصب ولايت عهدي اقدام كنند.

مرگ ملك عبد الله پادشاه عربستان: وي هم اكنون بزرگترين فرزند زنده عبدالعزيز مي باشد و عليرغم اينكه در محافل عمومي زياد ظاهر مي شود ولي گفته مي شود كه قوت و قدرت وي روز به روز به تحليل مي رود. اگر امير سلطان وليعهد فعلي در هنگام فوت اش زنده باشد خود بخود پادشاه خواهد شد. اينكه «هيات بيعت» پادشاه و وليعهد را بعد از تشخيص كميسيون پزشكي فاقد توانائي لازم براي اداره امور تشخيص دهند امري غيرقابل انتظار است. مضافا اينكه همانند پادشاه، سلطان نيز اختيار ابطال اين هيات را داراست و مي تواند خود براي تعيين وليعهد اقدام كند.

پيش رفتن امور در وضعيت فعلي: اگر وضعيت به همين منوال پيش رود فرزندان عبدالعزيز به چند دسته تقسيم شده اند. برخي از آنان به مرز هشتاد سالگي رسيده اند،‌ برخي واجد شرايط نيستند زيرا از مادران غير سعودي زاده شده اند. برخي نيز با انتقادات شان از خط رسمي پيروي نمي كنند. با اين حال كانديداهاي احتمالي عبارت اند از امير عبدالرحمن 78 ساله، اميرنايف 76 ساله، اميرعبدالاه لاله 74 ساله و امير سلمان 73 ساله كه همه آنها بجز عبدالاه كه بعنوان مشاور پادشاه فعلي مي باشد، از جناح سديري ها مي باشند.

تغيير در روش وراثت

سهل الوصول ترين راه به براي اجتناب از مشكل كهنسالي پادشاهان آينده سعودي، عدم انتخاب كانديداهاي كهنسال بجاي آن انتخاب از ميان فرزندان كوچكتر ملك عبدالعزيز مي باشد. در ين صورت شانس امير مقرن 66 ساله، رئيس فعلي سازمان امنيت سعودي بيش از همه مي باشد.

آسيبهاي سياسي آمريكا

ندانستن اينكه در آينده در عربستان سعودي چه كسي به حكومت خواهد رسيد بيانگر آن است كه بايد در اين خصوص تلاش كرد. هيات بيعت تنها به بيان خطوط كلي مي پردازد و كسي از اسرار اين هيات خبرندارد. در صورت فوت پادشاه و وليعهد، معلوم نيست اين امر تا چه حد بر وضعيت و جايگاه آمريكا تاثير بگذارد.

امير خالد بن سلطان در وزارت دفاع و امير محمد بن نايف در وزارت كشور پست معاونت را بر عهده دارند. معلوم نيست كه آيا اين فرزندان به جايگاه پدرانشان ارتقاء پيدا مي كنند يا خير؟

در بين سعودي هاي مشهور ، كسي كه براي آمريكا كانديداي پادشاهي مناسب باشد وجود ندارد. امير سعود الفيصل وزير خارجه به مرض پاركينسون مبتلا است. برادر وي تركي الفيصل كه زماني رياست امنيت عربستان و سفارت واشنگتن را برعهده داشت از كارش طرد شده و به كناري رفته است. امير بندر بن سلطان سفير اسبق عربستان در آمريكا و رئيس فعلي شوراي امنيت ملي كشور بدليل اينكه مادرش يك خادمه آفريقائي است در اين مبارزه جايگاهي ندارد. امير طلال بن عبدالعزيز پدر امير وليد بن طلال كه از سرمايه داران معروف جهان است بخاطر انتقادات زياد نسبت به سيستم سلطنتي از دايره رقابتها خارج است.

روابط آمريكا و سعودي در سالهاي اخير كش و قوس هاي زيادي داشته است. عليرغم همكاري رو به رشد دو كشور در مبارزه با تروريسم، سعوديها همكاري هاي زيادي در خصوص اسامه بن لادن قبل از يازده سپتامبر نكردند. 15 تن از 19 مهاجم اين عمليات از تبعه سعودي بودند. رياض در زمان افزايش قيمت نفت به بالاي 100 دلار همكار خوبي نبود هرچند روابط كاري ادامه پيدا كرد و بنظر مي رسد ادامه خواهد يافت.