کمال غفاریان؛ رقیب ایلان ماسک و جف بزوس

کودک ۱۱ ساله‌ای که در اصفهان به فضا خیره شده بود و ستاره‌ها را تماشا می‌کرد، رویای پیمودن کیهان را در سر داشت اما شاید هیچ‌کس فکر نمی‌کرد او روزی به یک میلیاردر بزرگ تبدیل شود و با بزرگترین غول‌های فناوری رقابت کند.

به گزارش ایسنا و به نقل از فوربس، کمتر از ۲۴ ساعت پیش از سفر کردن به خاورمیانه و کره جنوبی برای دیدار با سرمایه‌گذاران، «کمال غفاریان» معروف به «کم غفاریان»(Kam Ghaffarian) چند ساعت خالی را در برنامه خود پیدا کرد تا به پرسش‌های خبرنگار فوربس پاسخ دهد. او کتش را درآورد و روی صندلی دفترش نشست که یک ساختمان چهارطبقه غیرقابل توصیف در حومه مریلند است. غفاریان گفت: شنیده‌ای که مردم به من «کم دیوانه» می‌گویند؟

این پرسش منصفانه‌ای محسوب می‌شود زیرا فهرست شرکت‌هایی که غفاریان تأسیس کرده، مانند صفحات یک رمان علمی-تخیلی است.

• شرکت «آکسیوم اسپیس»(Axiom Space) در حال ساخت اولین ایستگاه فضایی تجاری جهان با مشارکت ناساست و نسل بعدی لباس‌های فضایی فضانوردان را نیز طراحی می‌کند. غفاریان گفت: دفعه بعد که فضانوردان را در حال راه رفتن روی سطح ماه ببینید، آنها لباس فضایی آکسیوم اسپیس را به تن خواهند داشت.
• شرکت «اینتوئتیو ماشینز»(Intuitive Machines) فرودگرهای ماه را می‌سازد و در صورت خوب بودن شرایط آب و هوا، یکی از آنها را در ماه ژانویه به قطب جنوب ماه می‌فرستد. این یکی از چندین پرتابی محسوب می‌شود که قرار است راه مأموریت‌های تجاری را به ماه باز کند.
• شرکت «کوانتوم اسپیس»(Quantum Space) در حال ساخت یک اَبَرشاهراه فضایی است که به فضاپیماها کمک می‌کند تا سوخت‌گیری کنند و به سفر کردن در منطقه بین زمین و ماه بپردازند.
• شرکت «ایکس-انرژی»(X-Energy) در حال ساخت رآکتورهای هسته‌ای کوچک، پیشرفته و ضد ذوب است که می‌توانند انرژی همه چیز را از یک پایگاه نظامی دور افتاده گرفته تا کارخانه ۴۷۰۰ هکتاری مواد شیمیایی «داو»(Dow) در ساحل خلیج تگزاس تامین کنند.

شاید واقعا دیوانگی به نظر برسد اما به گفته غفاریان، همه کسب و کارها یک هدف مشترک دارند. وی افزود: ما باید یک گونه چندسیاره‌ای باشیم و بتوانیم به ستاره‌های دیگر برویم اما تا آن زمان، ما فقط یک خانه داریم. درست است؟ اگر بخواهم خلاصه بگویم، ما باید از خانه کنونی خود مراقبت کنیم و خانه جدیدی را نیز بیابیم.

صنعت فضایی تحت تسلط غول‌های بزرگ‌تری است که سرمایه خود را برای ساخت موشک‌ها، ماه‌نوردها، مریخ‌نوردها و وسایل نقلیه در مدار ریخته‌اند اما برخلاف «ایلان ماسک»(Elon Musk)، «جف بزوس»(Jeff Bezos) و «ریچارد برانسون»(Richard Branson)، غفاریان یک نمونه نادر از شخصی است که عمدتا به دلیل فعالیت‌های فضایی خود میلیاردر شده، نه شخصی که پس از به دست آوردن ثروت خود به این حوزه وارد شده است.

کلید این موفقیت چیست؟ غفاریان گفت: «فرهنگ، فرهنگ و فرهنگ» اما به گفته سازمان غیرانتفاعی «بنیاد فضا»(Space Foundation)، در یک تجارت ۵۴۶ میلیارد دلاری که هنوز توسط دولت آمریکا هدایت می‌شود، در واقع باید گفت قراردادها، قراردادها و قراردادها. «جی کلی سل»(J. Clay Sell) مدیرعامل ایکس-انرژی و معاون سابق «وزارت انرژی آمریکا» گفت: در به دست آوردن دلارهای دولت آمریکا براساس رقابت، هیچ‌کس بهتر از کم غفاریان نیست.

دولت آمریکا تنها بازیگر این صحنه نیست. غفاریان در حال حاضر فهرستی از مشتریان تجاری دارد؛ از جمله سیستم سلامت «سیدرز-ساینای»(Cedars-Sinai) برای پژوهش در مورد سلول‌های بنیادی در شرایط ریزگرانش، شرکت «جی.اچ.مام»(G.H. Mumm) برای طراحی حباب طعم‌دهنده مخصوص فضا و شرکت ژاپنی «میتسویی»(Mitsui) که با آکسیوم اسپیس نیز مشارکت دارد. دولت‌های خارجی مانند کانادا و عربستان سعودی نیز برای دسترسی به فضا هزینه پرداخت می‌کنند. آکسیوم اسپیس قبلا دو مأموریت موفق و کاملا خصوصی سرنشین‌دار به «ایستگاه فضایی بین‌المللی»(ISS) را با شرکت «اسپیس‌ایکس»(SpaceX) در آوریل ۲۰۲۲ و مه سال گذشته انجام داده است که ماموریت اول، سه فضانورد تجاری و ماموریت دوم، دو فضانورد سعودی را به ایستگاه فضایی فرستاد. این شرکت ادعا دارد که از ماه اوت، بیش از ۲.۲ میلیارد دلار را در قراردادهای مشتریان تضمین کرده است.

سرنوشت نهایی ما این است که نسل بشر، میان‌ستاره‌ای شود.این سابقه به غفاریان کمک کرده است تا سرمایه‌گذاران را جذب کند. آکسیوم اسپیس در ماه اوت، ۳۵۰ میلیون دلار دیگر را در یک برنامه تامین مالی به رهبری شرکت «الجزیره کپیتال»(Aljazira Capital) عربستان سعودی و شرکت داروسازی «بوریونگ»(Boryung) کره جنوبی جمع‌آوری کرد. در همان ماه، اینتوئتیو ماشینز از یک سرمایه‌گذاری خصوصی ۲۰ میلیون دلاری برخوردار شد و پس از اولین حضور دشوار خود به عنوان یک شرکت سهامی عام، منابع مالی خود را تقویت کرد. ایکس-انرژی که شرکت داو و شرکت سهامی خاص «ارس منیجمنت»(Ares Management) از سرمایه‌گذاران آن هستند، در ماه سپتامبر تقریبا ۱.۱ میلیارد دلار ارزش داشت. جدیدترین و کوچک‌ترین بخش از ثروت غفاریان، کوانتوم اسپیس است که در ماه دسامبر ۱۵ میلیون دلار جمع‌آوری کرد.

فوربس در مجموع، ثروت غفاریان را ۲.۲ میلیارد دلار تخمین می‌زند که بیشتر به لطف سهام او در استارت‌آپ‌های فضایی و هسته‌ای است. این مبلغ برای یک مهاجر ایرانی که در سال ۱۹۷۶ با گرفتن یک قرض ۲۰۰۰ دلاری از عمویش برای تحصیل در کالج واشنگتن دی‌سی به آمریکا رفت، بد نیست.

«کریس استات»(Chris Stott) بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت «لانستار دیتا هولدینگز»(Lonestar Data Holdings) که با اینتوئتیو ماشینز برای ذخیره داده‌های سطح ماه همکاری می‌کند، گفت: مردم در مورد بزوس، ماسک و برانسون فکر می‌کنند. آنها باید کم غفاریان را هم در این فهرست قرار دهند زیرا او به همان اندازه کار انجام می‌دهد. همچنین، او بسیار باهوش است زیرا از هر کاری که بزوس و ماسک انجام می‌دهند، استفاده می‌کند.

غفاریان در مقایسه با امثال ماسک و بزوس که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است مانند یک سیارک در یک کهکشان بزرگ باشد اما او آنها را نه به عنوان رقیب، بلکه به عنوان شریک می‌بیند. غفاریان گفت: من برای ایلان و «گوئین شاتول»(Gwynne Shotwell) رئیس اسپیس‌ایکس، احترام زیادی قائل هستم. آنها دوستان فوق‌العاده‌ای هستند. جف بزوس هم همین طور.

غفاریان نیز مانند دیگر کارآفرینان فضایی شناخته‌شده، برنامه‌های بسیار جسورانه‌تری دارد. هدف او از ساخت فوری اولین ایستگاه فضایی تجاری و فرودگرهای ماه، کاهش دادن هزینه‌های ورود به فضا دقیقا به همان روشی است که موشک‌های قابل استفاده مجدد اسپیس‌ایکس، پرتاب مأموریت‌ها را ارزان‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر کردند. به ایده ساخت فیلم «تام کروز»(Tom Cruise) در یک ایستگاه فضایی واقعی یا توسعه دارو در گرانش صفر فکر کنید که شرکت‌های غفاریان در تبدیل کردن هر دوی آنها به واقعیت کمک می‌کنند.

این تازه آغاز ماجراست. غفاریان در مورد هدف بلندمدت خود گفت: سرنوشت نهایی ما این است که نسل بشر، میان‌ستاره‌ای شود.

اولین گام در مدار پایین زمین، ساخت ایستگاه فضایی است. هدف بعدی، فرستادن فرودگرها به ماه و ساخت یک پایگاه انسانی روی آن خواهد بود. مرحله بعد، ساخت فناوری‌هایی است که می‌توانند به سیاراتی فراتر از منظومه شمسی ما بروند.

از اصفهان تا آمریکا

رویاهای غفاریان برای رفتن به بیرون از این دنیا، به دوران کودکی او در شهر باستانی اصفهان برمی‌گردند که دوست داشت در آنجا به ستاره‌ها خیره شود. شب ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، غفاریان ۱۱ ساله در تلویزیون سیاه و سفید خانه همسایه، «نیل آرمسترانگ»(Neil Armstrong) و «باز آلدرین»(Buzz Aldrin) را تماشا کرد که به عنوان اولین انسان‌ها روی ماه قدم گذاشتند. غفاریان با یادآوری این خاطره گفت: واقعا یک لحظه دگرگون‌کننده بود و مرا ترغیب کرد که این همان کاری است که می‌خواهم انجام دهم.

آخرین ماموریت آمریکا به ماه در سال ۱۹۷۲ بود. چهار سال بعد، غفاریان با یک قرض ۲۰۰۰ دلاری از عمویش به واشنگتن دی‌سی رفت تا در «دانشگاه کاتولیک آمریکا»(CUA) تحصیل کند. او شب‌ها خودروها را در مرکز شهر پارک می‌کرد تا این بدهی را پرداخت کند و در عین حال، در رشته‌های علوم و مهندسی رایانه درس می‌خواند. غفاریان در سال ۱۹۸۰ فارغ‌التحصیل شد.

اولین شغل او در شرکت فناوری اطلاعات «کامپیوکر»(Compucare) مستقر در ویرجینیا بود و هم‌زمان تحصیلات خود را در رشته مهندسی الکترونیک و کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات ادامه می‌داد. اولین تلاش غفاریان در صنعت فضایی، در سال ۱۹۸۳ بود که در غول هوافضای «لاکهید»(Lockheed) کار کرد و پس از آن به شرکت «فورد ارواسپیس»(Ford Aerospace) وارد شد. او در آنجا به کار کردن روی قراردادهای ناسا و دولت فدرال آمریکا پرداخت.

در سال ۱۹۹۴ غفاریان به «هارولد استینگر»(Harold Stinger) که او را در لاکهید ملاقات کرده بود، برخورد کرد. این دو نفر، شرکتی به نام «استینگر غفاریان تکنولوژیز»(Stinger Ghaffarian Technologies) را با کمک یک برنامه فدرال تأسیس کردند که به کسب و کارهای متعلق به اقلیت‌ها کمک می‌کرد. اولین دفتر این شرکت، زیرزمین خانه غفاریان بود.

غفاریان گفت: ما تصمیم گرفتیم که شرکت خودمان را با همین کار تاسیس کنیم که اساسا تجارت پیمانکاری دولتی بود. من خانه را گرو گذاشتم و ۲۵۰ هزار دلار گرفتم و این گونه کار را آغاز کردیم.

تا سال ۲۰۰۶، استینگر غفاریان تکنولوژیز با قراردادهای ۱۰۰ میلیون دلاری برای ارائه خدمات مهندسی و پشتیبانی ماموریت، به بیستمین پیمانکار بزرگ ناسا تبدیل شد. غفاریان سه سال بعد، سهام استینگر را خرید. «کریس کویلتی»(Chris Quilty) موسس و یکی از مدیران شرکت «کویلتی اسپیس»(Quilty Space) که به تحقیقات در بازار فضایی می‌پردازد، گفت: او مهارت‌هایی را برای بستن قراردادهای دولتی دارد و از آنجا که این بازار ذاتا یک بازار دولتی است، این مهارت بسیار مهمی به شمار می‌رود.

مهارت دیگر غفاریان، توانایی او در ترغیب کردن نیروهای سابق ناسا برای پیوستن به او در بخش خصوصی است. شرکت‌های غفاریان، حداقل ۱۸ ستاره سابق ناسا را در خود جای داده‌اند که تجربه زیادی را به ارمغان می‌آورند و سرمایه‌گذاران را نیز متقاعد می‌کنند که می‌توانند در بازاری موفق شوند که در حال شلوغ شدن است. در سال ۲۰۱۳، غفاریان با «استفن آلتموس»(Stephen Altemus) معاون سابق «مرکز فضایی جانسون» ناسا که فرود آپولو روی ماه را هدایت کرده بود، برای راه‌اندازی اینتوئتیو ماشینز همکاری کرد. سه سال بعد، غفاریان «مایکل سافردینی»(Michael Suffredini) که به مدت یک دهه مدیریت برنامه ایستگاه فضایی بین‌المللی را بر عهده داشت، متقاعد کرد تا در تأسیس کردن آکسیوم اسپیس به او بپیوندد.

سافردینی درباره تماس تلفنی خود با غفاریان بلافاصله پس از خروج از ناسا گفت: با او تماس گرفتم و گفتم: «کم، تنها کاری که می‌دانم این است که یک ایستگاه فضایی را بسازم و راه‌اندازی کنم.» او پاسخ داد: «بسیار خوب، اجازه بده در مورد آن فکر کنم.» روز بعد تماس گرفت و گفت: «بیا یک ایستگاه فضایی بسازیم.»

«کرت شرر»(Kurt Scherer) شریک مدیریتی در شرکت سرمایه‌گذاری «سی۵ کپیتال»(C۵ Capital) مستقر در واشنگتن که هم در آکسیوم اسپیس و هم در ایکس-انرژی سرمایه‌گذاری کرده است، گفت: این مهم‌ترین مؤلفه است و به وضوح یک مزیت رقابتی به شمار می‌رود.

سابقه غفاریان در برنده شدن قراردادها از ناسا که ادعا می‌کند استینگر غفاریان تکنولوژیز نسبت برد ۸۰ درصد را در مقایسه با میانگین زیر ۵۰ درصد داشته است، به آکسیوم اسپیس و اینتوئتیو ماشینز کمک کرد تا در مناقصه‌های اصلی حوزه‌های گوناگون از لباس‌های فضایی گرفته تا برنامه تجاری ماه موفق شوند. وی افزود: این توانایی در مناقصه قراردادها و موفقیت در آنها، سلاح مخفی ماست.

حتی ایکس-انرژی نیز در فضا فعال است. این شرکت سال گذشته به طور مشترک با اینتوئتیو ماشینز، قراردادی به ارزش پنج میلیون دلار برنده شد که به منظور سرمایه‌گذاری از سوی ناسا و وزارت انرژی آمریکا در طراحی یک رآکتور هسته‌ای قابل حمل برای سطح ماه بود.

همه این پروژه‌ها به سرمایه‌گذاری نیاز دارند. به همین دلیل است که غفاریان، شرکت استینگر غفاریان تکنولوژیز را در سال ۲۰۱۸ به قیمت ۳۵۵ میلیون دلار به شرکت «کی‌بی‌آر»(KBR) فروخت و پول آن را نقدا گرفت تا سایر سرمایه‌گذاری‌هایش را جلو ببرد. او با اشاره به شرکت‌های آکسیوم اسپیس، اینتوئتیو ماشینز و ایکس-انرژی گفت: مواقعی وجود دارد که فکر می‌کنم شاید نباید آن را می‌فروختم زیرا استینگر غفاریان تکنولوژیز یک تجارت باورنکردنی جریان نقدی بود اما این‌ها شرکت‌های فناوری هستند و باید پول زیادی در آنها ریخته شود.

سرمایه‌گذاری در فضا رو به افزایش است و غفاریان موفق شد سرمایه‌گذاران را تحت تأثیر قرار دهد تا سرمایه‌های مورد نیاز او را برای راه‌اندازی این مشاغل تامین کنند. «داکین اسلوس»(Dakin Sloss) موسس و شریک عمومی شرکت «پرایم موورز لب»(Prime Movers Lab) که هم در آکسیوم اسپیس و هم در کوانتوم اسپیس سرمایه‌گذاری کرده است، گفت: کم یکی از معدود افرادی است که توانایی دیدن آینده‌ای بزرگ، جسورانه و بلندپروازانه را دارد و می‌تواند افراد زیادی را ترغیب کند تا به این چشم‌انداز باور داشته باشند.

غفاریان می‌گوید، وقتی از ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده صحبت می‌کنید، امید من این است که ما یک شهر فضایی داشته باشیم.بازارهای عمومی به اندازه حامیان خصوصی مهربان نبوده‌اند. ایکس-انرژی یک ماه پس از بازنگری ارزش خود، به قرارداد ترکیب تجاری با ارس منیجمنت خاتمه داد. سهام شرکت اینتوئتیو ماشینز از زمان آغاز کار در بازار سهام، ۷۰ درصد کاهش یافته است زیرا سرمایه‌گذاران به تاخیر این شرکت در اولین پرتاب قمری پی بردند. این پرتاب که ابتدا برای نوامبر برنامه‌ریزی شده بود، به دلیل ازدحام سکوپ پرتاب در «پایگاه فضایی کیپ کاناورال» تا ژانویه به تعویق افتاد. یک شرکت آمریکایی دیگر به نام «استروبوتیک»(Astrobotic)، کاوشگر مخصوص به خود را دارد که انتظار می‌رود در شب کریسمس به فضا پرتاب شود و غفاریان را شکست دهد.

رقابت در سراسر جهان شدید است. در صنعت هسته‌ای، شرکت «تراپاور»(TerraPower) بیل گیتس که در حال ساخت یک رآکتور آزمایشی بزرگ‌تر از رآکتور ایکس-انرژی است، هم‌زمان با شرکت غفاریان در سال ۲۰۲۰ برنده قرارداد وزارت انرژی آمریکا شد. در قلمرو ایستگاه‌های فضایی، آکسیوم اسپیس باید با شرکت‌های «بلو اوریجین»(Blue Origin) و «سیرا اسپیس»(Sierra Space) جف بزوس و غول‌های صنعت شامل «لاکهید مارتین»(Lockheed Martin) و «نورثروپ گرومن»(Northrop Grumman) رقابت کند که با هلدینگ «وویجر اسپیس»(Voyager Space) مستقر در دنور و استارت‌آپ‌هایی مانند «وست»(Vast) متعلق به «جد مک‌کالب»(Jed McCaleb) میلیاردر ارز دیجیتال همکاری دارند. علاوه بر استروبوتیک و بلو اوریجین، استارت‌آپ ژاپنی «آی‌اسپیس»(iSpace) در حال برنامه‌ریزی کردن برای دومین ماموریت به ماه در سال ۲۰۲۴ است که اولین فرودگر آن در آوریل گذشته به دلیل نقص نرم‌افزاری به سطح ماه برخورد کرد.

غفاریان نگران نیست و آینده‌ای را تصور می‌کند که در آن کسب‌وکار کافی برای ساخت چندین رآکتور هسته‌ای کوچک، ایستگاه‌های فضایی و شرکت‌هایی که محموله‌ها را به ماه می‌برند، وجود داشته باشد. غفاریان گفت: «رقابت سالم است و شما را خلاق‌تر و نوآورتر می‌کند.» سرمایه‌گذاران او موافق هستند. شرر گفت: «ما می‌خواهیم رقبا را تشویق کنیم زیرا این یک بازار رو به رشد خواهد بود.»

بلندپروازانه‌ترین پروژه غفاریان، «موسسه لیمیتد اسپیس»(Limitless Space Institute) است؛ یک موسسه غیرانتفاعی که غفاریان گفت زمانی که در خانه و در حال مدیتیشن و فکر کردن در مورد کیهان بوده، به آن دست یافته است. وی افزود: «آنچه من را به حرکت در می‌آورد، معنویت و اعتماد به خداست.» این مؤسسه مستقر در هیوستون که توسط نیروهای سابق ناسا اداره می‌شود، با مدارس و دانشگاه‌ها همکاری می‌کند و به تامین مالی پژوهش‌ها در زمینه فناوری‌هایی می‌پردازد که روزی می‌توانند سفرهای میان‌ستاره‌ای را محقق سازند. از جمله این فناوری‌ها می‌توان فضاپیمای مبتنی بر نیروی هم‌جوشی را نام برد که از لحاظ نظری امکان‌پذیر است اما دور از واقعیت به نظر می‌رسد و همچنین تارهای فضایی که هنوز کاملا مفهومی هستند.

اگر این موارد روزی محقق شوند، غفاریان در آن زمان احتمالا زنده نخواهد بود اما او یک آینده کوتاه‌مدت را تصور می‌کند که در آن انسان‌ها به طور تمام‌وقت در ایستگاه‌های فضایی و قمری ساکن هستند. گام بعدی در این چشم‌انداز، پرتاب ماموریت شرکت اینتوئتیو ماشینز به ماه در ژانویه است. ماموریت سرنشین‌دار بعدی متعلق به شرکت آکسیوم اسپیس خواهد بود که برای اوایل سال آینده برنامه‌ریزی شده است. انتظار می‌رود اولین بخش از ایستگاه فضایی جدید در سال ۲۰۲۶ به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شود و آکسیوم اسپیس تنها شرکتی خواهد بود که می‌تواند ماژول‌های خود را به آن متصل کند. کل ساختار ایستگاه فضایی جدید تا سال ۲۰۳۱ و زمانی که ایستگاه فضایی بین‌المللی بازنشسته شود، آماده و راه‌اندازی خواهد شد.

غفاریان گفت: وقتی از ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده صحبت می‌کنید، امید من این است که ما یک شهر فضایی داشته باشیم؛ جایی که مردم در واقع بتوانند به آن بروند و در آن زندگی کنند. شهر فضایی یک محیط بسیار خوب برای اکتشافات فضایی بیشتر انسان خواهد بود.

از نظر غفاریان، انگیزه او از ساخت ایستگاه فضایی و فرودگرهای قمری هرگز فقط ثروتمند شدن نبود؛ حتی اگر سرمایه‌گذاری در آنها به ثروتمند شدن او کمک کرده باشد. او با تأمل در مورد زمانی که اولین تجارت خود را فروخت، گفت: من نمی‌خواستم ثروتمندترین مرد گورستان باشم و در زندگی فقط به دنبال کسب درآمد بیشتر باشم، بلکه می‌خواستم زندگی‌ام بیشتر پیرامون ایجاد تغییر در جهان به سمت بهتر شدن باشد.