ایران با رتبه سوم جهانی گرفتار در جذام فرسایش خاک

سازمان ملل از فرسایش خاک با عنوان «جذام زمین» یاد می‌کند و ایران در این شاخص رتبه اول در منطقه و سوم در دنیا است.

به گزارش ایسنا دکتر احمد خلیلی عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه خوارزمی در سمینار تغییر اقلیم در ایران از نگاه زمین شناختی که به صورت وبینار در فرهنگستان علوم برگزار شد، با بیان اینکه ما علاوه بر بحران آب با بحران خاک نیز مواجه هستیم، گفت: مهمترین عامل توسعه کشاورزی، امنیت خاک کشاورزی است و خوشبختانه خاک‌های کشور از تنوع زیادی برخوردار است به گونه‌ای که می‌تواند کلیه کمبودهای منطقه‌ای خویش را برطرف کند ولی از سوی دیگر ما با بحران فرسایش خاک مواجه هستیم و ایران از این نظر در جایگاه بسیار بدی قرار دارد.

به گفته وی به اعتقاد برخی محققان و کارشناسان ایران جایگاه سوم در خاورمیانه و جایگاه اول در دنیا از نظر فرسایش خاک دارد.

خلیلی با بیان اینکه خاک‌های صنعتی ایران حاوی عناصر بسیار با ارزش استراتژیک و کمیاب است، خاطرنشان کرد: ولی هم اکنون استفاده‌های نادرستی از آنها می‌شود و در آینده‌ای نه چندان دور این منابع معدنی تعیین کننده نقش آفرین‌های مهم سیاست‌های جهان به شمار می‌رود. از سوی دیگر بر خلاف آب، تا حدود زیادی حکمرانی خاک می‌تواند فارغ از مناسبات بین‌المللی و محدود به داخل مرزهای کشور باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به روند صعودی جمعیتی کشور از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰، خاطرنشان کرد: سازمان ملل متحد هشدار داده است که اگر جهان به میزان فعلی به مصرف آب ادامه دهد تا سال ۲۰۲۵ بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد همچنین اعلام شده که تا سال ۲۰۲۳ حدود ۳۱ کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و نام ایران به عنوان یکی از بحرانی‌ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده برده می‌شود.

خلیلی ادامه داد: بر اساس آمارها در دنیا ۷۰ درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود ولی این میزان در ایران بنا به گفته‌ای این میزان در ایران ۷۵ درصد و بنا بر آمار دیگری ۹۳ درصد است. این آمار به معنای آن است که کل آب شرب کشور مصرف بخش کشاورزی می‌شود.

وی با بیان اینکه از سوی دیگر ۴۱ درصد از آب‌های ورودی به کشور تبخیر می‌شوند، اظهار کرد: طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی ۳۰ درصد از آب مصرفی در بخش کشاورزی پرت می‌شود. این اعداد نشان می‌دهد که ما به روش‌های مختلفی در حال از دست دادن آب‌ها هستیم.

به گفته وی در سال ۲۰۲۵ نیاز به برداشت از آب‌های زیر زمینی در کشورهای صنعتی ۱۸ درصد و در کشورهای در حال توسعه ۵۰ درصد رشد خواهد داشت.

این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی به وضعیت فرسایش خاک در کشور اشاره کرد و یادآور شد: در مدت ۳۰ ، فرسایش خاک در ایران ۴۰۰ درصد افزایش یافته و این در حالی است که میانگین مستقیم فرسایش خاک به حدود ۱۵ تن در هکتار رسیده که سه برابر متوسط قاره آسیا است.

وی هزینه‌های مستقیم فرسایش خاک در کشور را در سال ۱۳۷۹ بالغ بر ۲۲۵۹۰ میلیارد ریال ذکر کرد و ادامه داد: مقایسه این رقم با ارزش افزوده بخش کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی در همان سال۷۳ هزار و ۱۷۰ میلیارد ریال است که تقریبا ۳۱ درصد این ارزش افزوده به نابودی کشیده شده است.

به گفته این محقق حوزه خاک شناسی به طور متوسط در هر سال و از هر هکتار اراضی کشور حدود ۷۵ کیلوگرم نیتروژن، ۲۴ کیلوگرم فسفر و هشت کیلوگرم پتاسیم از دست می‌رود و این رقم معادل ۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی در هکتار است.

خلیلی، افت کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی، تخریب مراتع، کاهش تولید زمین‌های جنگلی، نابودی تالاب‌ها،‌ ناپایداری دامنه‌ها، سیل‌های مخرب،‌ افت منابع آب‌های زیر زمینی، آسیب‌های جبران ناپذیر زیست محیطی و عدم ثبات اجتماعی جوامع را از علایم مشخص فرسایش خاک در واحدهای تولیدی طبیعت یعنی حوزه‌های آبخیز دانست.

این استاد دانشگاه خوارزمی تاکید کرد: ایران در زمینه مبتلا شدن به جذام زمین رتبه اول در خاورمیانه است.

خلیلی با اشاره به پدیده فرونشست در کشور، اظهار کرد: بر اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی شاهد وقوع پدیده فرونشست زمین در کشور هستیم به گونه‌ای که در منطقه اشتهارد که به سمت بوئین زهرا می‌رویم در منطقه‌ای که کارخانه فولاد سازی مستقر شده است، فرونشستی رخ داد که یک خودرو ۲۰۶ در آن فرو رفته است.

وی با بیان اینکه فرونشست زمین، فرسایش خاک را به همراه دارد، افزود: بر این اساس زمین شناسی کشاورزی حائز اهمیت است در صورتی که رشته‌ای در دانشگاه‌ها با این عنوان گرایش وجود ندارد.