سرنوشت نامعلوم سيستم عامل ملي

طي سالهاي گذشته و با آغاز پروژه لينوكس ملي همواره اين اظهار اميدواري وجود داشت كه با اجراي اين پروژه‌ بتوانيم در چند سال آينده سيستم عاملي ملي مطابق با نيازهايمان ايجاد كنيم و انحصاري كه اكنون درباره‌ سيستم عامل ويندوز وجود دارد را از ميان برداريم اما از نقاط قوت و ضعف اين طرح، هزينه‌ها و يا وقتي كه براي اجراي آن به درست يا غلط صرف شده كه بگذريم اين سوال وجود دارد كه تا چه ميزان در اين راستا موفق عمل شده و چرا تاكنون خبر موثقي درباره آخرين وضعيت، موفقيت يا شكست پروژه اعلام نشده است؟

به گزارش ايسنا فن‌آوري اطلاعات امروزه به عنوان ابزاري زيرساختي براي قلمروهاي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي بوده و رويكرد اصلي برنامه‌ي مصوب دولت، توسعه‌ي كاربردي فن‌آوري اطلاعات است. در اين ميان سيستم عامل مانند روح در ميان مجموعه‌هاي سخت افزاري و نرم‌افزاري به شمار مي‌رود كه در صورت فقدان آن، كاركرد تك تك اين مجموعه‌ها، منظور اصلي ما را جواب نخواهد داد.

اينكه ايران هنوز عضو پروتكل رعايت كپي‌رايت نيست و بخشي از خريدها و استفاده‌ها در حوزه نرم‌افزاري به طور غيرمجاز كپي مي‌شود و اينكه رعايت نشدن كپي رايت باعث شده كه بعضا نرم‌افزارهاي داخلي به طور جدي توليد نشده و به فروش نروند جاي بحث مجزا دارد اما به عقيده كارشناسان در صورتي كه روند استفاده‌ي بين‌المللي را دنبال كنيم و به دنبال نرم‌افزارهاي سيستم عامل شبكه پيش برويم، عضو يك ساختار پيكربندي شده‌ي واحد خواهيم شد.

افزايش توليد دانش مربوط به سيستم عامل مقوله مهمي است چراكه توسعه‌ي سيستم عامل در اندازه‌هاي ملي و بين‌المللي كمك بسيار موثري در زمينه‌ي حفظ منافع و ارتقاي سطح ملي خواهد بود.

بسياري از كشورهاي جهان از قبيل آلمان، انگلستان، چين، كره و ژاپن، سيستم‌هاي عامل‌ خود را به‌سمت لينوكس انتقال داده ‌و به بومي‌سازي آن پرداخته‌اند و حتي استفاده از اين سيستم‌ عامل در مدرسه‌هاي اين كشورها در حال گسترش بوده و با برنامه‌يي مشخص به تربيت افراد آشنا با اين سيستم عامل مشغولند

در ايران نيز بنا به اين ضرورت‌ها بود كه طرح ملي لينوكس فارسي يا طرح ملي نرم‌افزارهاي‌آزاد/متن‌باز تعريف و گام‌هايي در اين جهت برداشته شد اما متاسفانه با گذشت زمان، گويا اهميت و هدف‌هاي متعالي‌مانند امنيت، استقلال و خوداتكايي در حوزه‌ي فن‌آوري اطلاعات، ايجاد تنوع نرم‌افزاري و جلوگيري از مونوپولي و بومي‌سازي مطابق با نيازهاي محلي، انتقال فن‌آوري و توسعه‌ي صنعت داخلي و درنهايت، منافع مالي بلندمدت به‌دليل مسائل رعايت قانون كپي رايت و عضويت در سازمان تجارت جهاني (WTO) و رفع مشكلات پايه‌اي زبان فارسي در نرم‌افزارهاي متن باز پركاربرد، به‌ويژه در سيستم عامل لينوكس كه در به سرانجام رساندن اين طرح انديشيده شده بود به فراموشي سپرده شده است.

مقوله سيستم عامل در فضاي مجازي در اين ميان دو موضوع سيستم عامل بومي و آموزش سيستم عامل در ايران موضوعات پر اهميتي هستند و تا كنون با اجراي پروژه‌هايي كه در زمينه‌ي ايجاد سيستم عامل ملي كشور ارائه شده و اين اميدواري وجود داشته كه انحصار سيستم عامل‌هايي مانند ويندوز كه از خارج از اختيار كشورمان است، شكسته شود. اما ظاهرا هنوز نتيجه قابل قبولي در اين بخش از سوي مسوولان امر اعلام نشده است.

از مدت‌ها قبل شوراي عالي انفورماتيك، براي تدوين يك سيستم عامل ملي در محيط فارسي برنامه‌ريزي كرده بود. "سيستم عامل ملّى" نامى بود كه درست يا غلط از سوي اين شورا بر روى سيستم عامل «لينوکس» گذاشته شد و پروژه به رهبرى ICT پيشرفته دانشگاه صنعتى شريف در سال 1379 کليد زده شد و قرار شد تا با بودجه ميليارد توماني در نظر گرفته شده تا پايان سال 1384 جايگزين سيستم عامل «ويندوز» شود!!!

پس از بررسي‌هاي به عمل آمده اعلام شد سيستم عامل Linux كه سيستم عاملي باز محسوب مي‌شود، اين قابليت را دارد كه با فارسي سازي به صورت يك سيستم عامل‌ملي مطرح شود، كه همراه با آن بايد برنامه‌هايي كاربردي هم‌چنين ابزاري براي برنامه‌نويسي در محيط فارسي آماده مي‌شد .

دست‌اندركاران معتقد بودند كه خوشبختانه در سيستم عامل لينوكس عده‌اي زيادي كار كرده‌اند و به جهت خاصيت باز بودن اين سيستم عامل، كليه‌ي اطلاعات در اختيار همگان نيز قرار مي‌گيرد.

در اين پروژه مديريت نظارت فعاليت‌هاي عمومي به موسسه‌ي فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته‌ي شريف واگذار شد و آنها نيز تمامي فعاليت‌هايي كه بايد در اين قالب انجام شود را استخراج و ارزيابي كرده‌اند و پروژه‌هايي كه بايد در اجراي اين هدف انجام شود را به تدريج عنوان كردند اما اكنون دست‌اندركاران بايد پاسخ بدهند كه چرا هدف طرح كه جايگزيني سيستم عامل ملي به جاي ويندوز و شكست انحصار در اين حوزه بوده محقق نشده است.