مذاكره جلیلی با معاون هیلاری كلینتون

خبرنگار "آینده" از ویلای "اورنت " در شهر جنتود در شمال شرقی ژنو گزارش داد: مذاكرات امروز در جوی بسیار دوستانه و تفاهم انگیز انجام پذیرفت.

بنا بر این گزارش، در ابتدای جلسه، خاویر سولانا مذاكره كننده ارشد اتحادیه اروپا، شروع به سخن نمود و ضمن خوش آمد گویی، آرزوی داشتن مذاكراتی ثمر ساز را داشته است.

پس از سخنان كوتاه سولانا نوبت به آقای ویلیام برنز، معاون هیلاری كلینتون رسید تا او نیز مستقیما سه نماینده ایرانی حاضر در جلسه را كه روبروی او روی میز بیضی شكل نشسته بودند، مخاطب قرار دهد.

علی رغم تحركات هفته های اخیر در محافل سیاسی بین ایران و طرفهای غربی، مذاكرات امروز خارج از تنش بوده است.

پس از یك ساعت و نیم بحث و مذاكره، در وقت استراحت بیست دقیقه ای، نمایندگان آمریكایی حاضر در جلسه با سه همتای ایرانی خود به مذاكرات تك به تك پرداختند.

گفتگوهای تك به تك ایرانیها و آمریكاییها باعث تلطیف جو حاكم و همچنین حیرت دیگر نمایندگان كشورهای 1+5 قرار گرفت.

در زمان صرف ناهار هم گفتگوهای دو طرف ایرانی و آمریكایی در حالی جلب توجه می نمود كه نحوه چیدمان میز ناهار، گروه آمریكایی و گروه ایرانی را در كنار یكدیگر قرار داده بود.

هنوز از محتوای مباحث ردو بدل شده بین مقامات ایرانی و آمریكایی در مذاكرات تك به تك اطلاعی در دست نیست، اما آنچه مشخص است، این كه آنها با خیال راحت و با اشتیاق چه در جریان مذاكرات و چه در موقع صرف نهار از فرصتها برای گفتگوهای دوجانبه استقبال می كردند.

این در حالی است كه شب گذشته مقام های آمریكایی گفته بودند احتمال نشست دو جانبه مقام های واشینگتن و تهران در گفتگوهای امروز گروه پنج بعلاوه یك در ژنو سوئیس، دور از ذهن نخواهد بود و اگر موقعیت پیش آید، ویلیام برنز، رئیس هیات آمریكایی در مذاكرات ، دیدار رو در رو با سعید جلیلی، رئیس هیات ایرانی را رد نخواهد كرد.

مذاكره ایران و آمریكا، از تابو تا تحقق

پس از ابراهیم یزدی، بهزاد نبوی، محمدجواد ظریف و حسن كاظمی قمی، سعید جلیلی پنجمین نماینده جمهوری اسلامی است كه با نماینده دولت آمریكا به مذاكره مستقیم می پردازد.

مذاكره ابراهیم یزدی، وزیر خارجه وقت با طرف آمریكایی در سال قبل از تسخیر لانه جاسوسی و قطع روابط دو كشور بود، بهزاد نبوی در الجزایر به عنوان نماینده امام(ره) درباره پایان گروگانگیری با طرف آمریكایی مذاكره كرد، محمدجواد ظریف در دولت اصلاحات و با هماهنگی مقامات عالیرتبه نظام با دیپلماتهای آمریكایی مذاكره كرد، كمال خرازی در سال 2002 در كنفرانس 8+2 در بن درباره افغانستان با حضور آمریكا شركت كرد و كاظمی قمی در بغداد درباره امنیت این كشور 4 دور با سفیر آمریكا مذاكره كرده بود.

پس از پایان جنگ در سال 1369، عطاءالله مهاجرانی ایده مذاكره مستقیم با آمریكا را طی یادداشتی در روزنامه اطلاعات مطرح كرد كه مورد هجمه شدید قرار گرفت و سید محمد خاتمی نیز در سال 1377 در سازمان ملل برای رودررو نشدن با بیل كلینتون، رییس جمهور وقت آمریكا به دستشویی های سازمان ملل مراجعه كرد.



برخورد نزدیك از نوع سوم

در این حال تهران امروز در تحلیلی نوشت: امروز دور دوم مذاكرات ایران و 1+5 در ژنو انجام می شود حضور بیش از 20 دیپلمات 6 كشور صنعتی در برابر نمایندگان جمهوری اسلامی برای چندمین بار است كه رخ می دهد.

ویژگی این دور مذاكرات نسبت به مذاكرات قبل كه حدود هفت سال است در پرونده هسته ای جریان دارد و بارها با حضور نمایندگان سه كشور اروپایی و 1+5 در سطوح مختلف شامل وزرای خارجه و معاونین آن ها برگزار شده است اولین تجربه مذاكرات نمایندگان دولت های احمدی نژاد و اوباماست.

نخستین رئیس جمهور سیاه پوست كه نماد تغییر در سیاست های خارجی ایالات متحده محسوب می شود، انجام مذاكره مستقیم با ایران را به عنوان شعار اصلی در سیاست خارجی و نشانه تفاوت دیدگاهش با دولت بوش اعلام كرد.

هر چند دولت جرج بوش در چارچوب پرونده امنیتی عراق، چند دور مذاكره سه جانبه را میان ایران و آمریكا و عراق طراحی و اجرا كرد و سال گذشته نیز برنز، معاون وزارت خارجه آمریكا و مسئول پرونده ایران در گفتگوی 1+5 با جمهوری اسلامی شركت كرد، اما سیاست های تهاجمی بوش نسبت به ایران موجب شده بود تا این مذاكرات پیش از آن كه جنبه معامله و تعامل داشته باشد، به محلی برای اتمام حجت میان ایران و شورای امنیت تبدیل شود.

البته اگر دور جدید مذاكره ایران و 1+5 چند ماه قبل و پیش از انتخابات برگزار شده بود، این تفاوت بیشتر به چشم می آمد. اما به اجلاس امروز نیز می توان به عنوان آخرین امید برای جلوگیری از صدور پنجمین قطعنامه شورای امنیت نگاه كرد.

در آن طرف میز كه می توان 2+4 نام نهاد، چهار كشور غربی آمریكا، انگلیس، فرانسه و آلمان در كنار دو كشور شرقی چین و روسیه قرار دارند كه دارای مواضع متفاوتی نسبت به ایران هستند. هر چند با امتیازات مهم اقتصادی، سیاسی و امنیتی كه اوباما طی شش ماه گذشته به طرف روسی هدیه كرده است و لغو پروژه سپر موشكی در اروپا آخرین و مهمترین آنها محسوب می شود، دیگر نمی توان بر روی مواضع روسیه نیز حساب زیادی باز كرد و طرف چینی نیز شاید در حد یك رأی ممتنع نسبت به سخاوت ایران در روابط بازرگانی و چشم پوشی نسبت به كشتار مسلمانان سین كیانگ ادای دین كند. انتظار اصلی آن طرف میز این است كه ایرانفعالیت های هسته ای خود را به ویژه در بخش گازدهی حدود 6 هزار سانتریفیوژ فعال در نطنز تعلیق كند.

این انتظار اگرچه كه مغایر با حقوق روشن ایران در معاهده NPT می باشد، اما از پشتوانه ای به نام چهار قطعنامه شورای امنیت كه در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل كه در آن استفاده از زور در برخی موارد مجاز دانسته شده برخوردار است.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی نیز بارها و به صراحت توسط رهبر انقلاب، دكتر احمدی نژاد و سایر مسئولان بر عدم تعلیق فعالیت های هسته ای خود تأكید كرده است. هر چند خبرگزاریهای غربی در هفته های اخیر شایعه معامله جمهوری اسلامی بر سر دریافت حدود 200 كیلوگرم اورانیوم غنی شده بیست درصد در ازای تعلیق گازدهی را مطرح كرده اند، اما به نظر نمی رسد این شایعه رنگ واقعیت به خود بگیرد.

طرح موضوع ساخت كارخانه جدیدی غنی سازی در زمینهای روستای «فردو» كه منطقه ای ییلاقی و خوش آب و هوا در جنوب قم می باشد نیز به موضوع حاشیه ای این مذاكرات تبدیل شده است و دو طرف سعی می كنند از آن به عنوان اهرم فشاری در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده كنند.

1+5، سعی دارند با استناد به آغاز مخفیانه احداث كارخانه جدید، اثبات كنند كه به دلیل عدم نیاز فعلی ایران به اورانیوم غنی شده برای مصارف صلح آمیز كه موجب شده است محصولات كارخانه نطنز نیز در حال حاضر انبار شود، احداث سایت دیگر تنها می تواند اهداف نظامی داشته باشد و رسمی كردن آن، تنها پس از اطلاع ایران از لورفتن پروژه صورت گرفته است.

در مقابل جمهوری اسلامی نیز استدلال می كند كه نیاز به 20 هزار مگاوات برق هسته ای در افق 20 ساله نیاز به سوختی 20 برابر توان كارخانه نطنز در حداكثر ظرفیت اسمی خود دارد و بنابراین با توجه به زمان كامل 5 ساله رسیدن كارخانه جدید به ظرفیت اسمی، احداث این كارخانه از یك سو دیرهنگام بوده و از سوی دیگر بسیار زودتر از موقع به آژانس اطلاع داده شده است.

در مجموع می توان گفت كه برای مذاكرات ایران و 1+5 سه سناریو وجود دارد.

سناریوی نخست كه عقب نشینی جمهوری اسلامی از مواضع قبلی و تعلیق غنی سازی در مقابل امتیازاتی چون خرید مقداری اورانیوم غنی شده 20 درصد برای ادامه فعالیت راكتور تهران و بسته پیشنهادی غرب است.

سناریوی دوم، عقب نشینی غرب از موضع فعلی و صرف نظر كردن از خواسته تعلیق غنی سازی است كه شرط توقف پروژه تشدید تحریم ها عنوان شده بود.

سناریوی سوم، پافشاری طرفین بر مواضع قبلی خود یعنی ایستادگی ایران در برابر خواسته فراقانونی شورای امنیت و اصرار غرب بر تشدید تحریم های ایران است كه به صورت طبیعی به صدور قطعنامه پنجم شورای امنیت تا ابتدای سال جدید میلادی و پیشبرد پروژه فشارهای اقتصادی و سیاسی خارج از شورای امنیت توسط آمریكا و اروپا می انجامد.

اگرچه به عنوان یك ایرانی امیدواریم سناریوی دوم به وقوع بپیوندد، اما شواهد و قرائن حكایت از عملی شدن برخورد نزدیك میان ایران و 1+5 از نوع سوم حكایت دارد.