متن گزارش نهايي درباره برنج آلوده

از سوي كميسيون كشاورزي در جلسه علني صحن مجلس، متن گزارش نهايي كميسيون كشاورزي مجلس در خصوص برنج‌هاي آلوده وارداتي منتشر شد.

به گزارش فارس، متن كامل اين گزارش كه به گفته محمد علي دلاور عضو كميسيون كشاورزي مجلس، هفته پيش با امضاي عباس رجايي رييس كميسيون كشاورزي،آب و منابع طبيعي خطاب به علي لاريجاني رييس مجلس نوشته شده، در جلسه صحن مجلس به شرح زير ارائه شد:

در اين گزارش خطاب به رييس مجلس آمده است: در پي اعلام آلودگي برنجهاي وارداتي به كشور و پيگيري موضوع توسط حضرتعالي و همچنين حساسيت اعضاي كميسيون و پيرو جلسة مورخ 88.5.21، كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجدداً در روز دوشنبه مورخ 88.7.6 و با حضور مسئولان دستگاههاي اجرايي ذي‌ربط، جلسه رسيدگي به موضوع تشكيل داده و به بررسي كليه جوانب آن پرداخت.

اينك ضمن شرح مختصري از روند بررسيهاي به عمل آمده، نتايج حاصله را به شرح زير اعلام مي دارد:

1- پس از اعلام خبر آلودگي برنجهاي وارداتي به فلزات سنگين از جمله "آرسنيك "، " سرب "، " جيوه " و "كادميوم " از سوي اداره كل استاندارد استان تهران، بلافاصله و با فوريت جلسه‌اي با حضور مسئولان و نمايندگان تام الاختيار وزارتخانه هاي بازرگاني، جهاد كشاورزي، بهداشت- درمان و آموزش پزشكي، سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران و سازمان گمرك ايران و همچنين نمايندگان مركز پژوهشها و اعضاي كميسيون تشكيل و به بررسي موضوع و ابعاد آن پرداخته شد.

مباحث مطروحه در اين جلسه ضبط و كلية مستندات مباحث اين گزارش در كميسيون و برخي از مستندات نيز ضميمة اين گزارش مي باشد.

2- در جلسه از مسئولان حاضر سؤالاتي پيرامون موضوع واردات برنج و موضوع آلودگيهاي ادعا شده و روش اجرايي ترخيص برنجها سؤال شد كه مسئولان دستگاهها به شرح زير پاسخ دادند:

الف- رئيس كل گمرك ايران (اردشيرمحمدي) معتقد است كه هيچ‌گونه دخل و تصرفي در مشخصات كالاهاي وارداتي نداشته و فقط بررسي اسناد را به انجام مي رساند تا كالاها مطابق اسناد ثبت سفارش باشد و سپس در خصوص اقلام خوراكي و غذايي با دريافت سه فقره گواهي سلامت از وزارت جهاد كشاورزي(سازمان حفظ نباتات يا سازمان دامپزشكي حسب مورد)، ادارات كل استاندارد و تحقيقات صنعتي محل در خصوص استاندارد بودن كالاها و دانشگاههاي علوم پزشكي محل در خصوص سلامت مواد غذايي از جمله در بحث فلزات سنگين، اقدام به ترخيص كالا و دريافت حقوق دولتي مي نمايد.

اين سازمان اعلام نمود كه از ابتداي سال 88 تا تاريخ 88.6.31 و بر اساس همين روال، به ميزان 803 هزار و 211 تن برنج خارجي ترخيص شده و گواهي‌هاي مربوطه را نيز اخذ نموده است. حتي پس از اعلام موضوع آلودگي فلزات سنگين، هيچيك از مراجع سه گانه فوق الاشاره اقدامي در زمينة ممنوعيت ورود برنج ننموده و تا روز گذشته نيز طبق روال قبل، ترخيص برنجهاي خارجي وارده به گمركات ايران ادامه داشته است.

ب- معاون وزير بازرگاني (شجاع الدين بازرگاني) اعلام كرد كه در شش ماه اول سال 1388 اقدام به ثبت سفارش واردات برنج خارجي به ميزان يك ميليون و 100هزارتن نموده‌ايم كه در فرآيند اجرايي اين اقدام، هيچ‌گونه شرطي در خصوص كيفيت سلامت برنجهاي وارداتي از جهت عاري بودن از آلودگي به فلزات سنگين در اسناد منضم به ثبت سفارش ننموده و علت اين امر را نبود استاندارد اجباري و يا عدم اعلام آن از ناحية وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي مي داند و بدين ترتيب معتقد است كه در ترخيص ارقام برنج ورودي به گمركات كشور، نمي توان هيچگونه شرط اضافي مجدد را اعمال و از ترخيص كالا جلوگيري نمود و اين امر را مستند به بند "ز " ماده 33 قانون برنامة چهارم توسعة اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مي داند. وي معتقد است كه حتي اگر به دلايلي همچون موضوع آلودگي بخواهيم جلوي واردات را بگيريم، از اين نگران هستيم كه وارد كننده به دادگاه شكايت كند و حقوق قانوني خود را مطالبه كند و لذا ما فقط با تعرفه و مشخصات ظاهري ثبت شده در اسناد با موضوع واردات كار مي كنيم.

از سوي ديگر اين وزارتخانه سرانه مصرف برنج كشور را محاسباتي ندانسته و آنرا از جمله مقولات كشفي قلمداد كرده و معتقد است بايستي از طريق جمع بين واردات برنج بر طبق آمار گمرك كشور و ميزان توليد برنج داخلي بدست آورد و لذا بر اساس اين روش، سرانة مصرف برنج كشور را معادل 45،5 كيلوگرم تعيين نموده در نتيجه ميزان كسري برنج كشور را حدود يك ميليون و 200 هزار تن مي داند و براي آن ثبت سفارش صادر نموده است.

از سوي ديگر، وزارت جهاد كشاورزي، سرانه مصرف برنج كشور را معادل 36.5 كيلوگرم مي داند كه بر طبق فرمول زير محاسبه مي‌شود:

72 ميليون و700 هزار (نفرجمعيت ايران ) بر مبناي يك وعده در روز معادل 100 گرم برنج يعني مصرف 365 روز سال معادل 2 ميليون و 653 هزار و 550 تن ميزان برنج مورد نياز سالانه كشور برآورد مي‌شود.

در اين گزارش آمده است، اگر اين فرمول محاسبه براي تأمين برنج مورد نياز كشور را در نظر بگيريم و برنج سفيد توليدي سال 1388 را بر طبق برآورد وزارت جهاد كشاورزي حدود 2 ميليون و 350 هزار تن محاسبه نماييم، ميزان كسري برنج مورد نياز مردم معادل حدود 560 هزارتن خواهد شد.

وقتي از وزارت بازرگاني سؤال مي شود كه دليل ثبت سفارش بيش از دو برابر نياز كشور به واردات برنج چيست؟ مجدداً به بند "ز " ماده 33 قانون برنامه اشاره و اعلام مي دارد كه اين وزارتخانه حق ايجاد ممانعت در واردات و ايجاد انحصار ندارد و نمي تواند به جز مكانيسم تعرفه‌اي از مكانيسمهاي ديگر استفاده نمايد.

علاوه برآن از ديدگاه وزارت بازرگاني اقدام به ثبت سفارش به معناي واردات نيست و فرض را بر اين مي داند كه حدود 50 درصد اين اشخاص اقدام به واردات نخواهند كرد. اما بر اساس آمار ارائه شده از سوي گمرك جمهوري اسلامي ايران در شش ماهه اول سال 1388، حدود 803 هزارو 211 (هشتصد و سه هزار و دويست و يازده) تن برنج خارجي به كشور وارد شده كه در واقع نقض فرضية وزارت بازرگاني مي باشد.

ج- مديركل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان تهران ( مهدي پورهاشم) معتقد است كه بر اساس مواد 3 و 4 قانون تشكيل و اساسنامة سازمان، و پس از انتشار برخي اخبار در جرايد مبني بر وجود آلودگي احتمالي، اقدام به بررسي موردي اقلامي از برنج خارجي با روش تصادفي خريد از بازار خرده فروشي تهران نموده و در آزمايشات خود به اين نتيجه رسيده كه 13 مارك برنج خارجي با منشاء كشور هندوستان، تماماٌ آلوده به فلزات سنگين بوده و در 3 مورد، آلودگي در حد بحراني است.

گرچه تعميم اين بحث به كل واردات صورت پذيرفته از كشور هندوستان از نگاه آماري مورد مناقشه مي باشد، اما آنچه مسلم است اولاٌ اين برنجها در معرض فروش قرار دارد و مقادير متنابهي از آن نيز به خانوارها فروخته شده و ثانياٌ بر اساس نظر كارشناسان وزارت جهاد كشاورزي حاضر در جلسه، بدليل آنكه تمامي برنجهاي عرضه شده با ماركها و عناوين متفاوت، يك نوع برنج هندي با كد " پوسا 1121 " مي باشند كه از كشورهاي هندوستان، پاكستان، افغانستان و امارات متحده عربي به كشور وارد شده است. لذا با اين توصيف، تعميم آزمايشات به كل واردات اين برنج خيلي دور از واقعيت نيز نمي باشد.

د- رئيس سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد كشاورزي ( همايون دارابي) معتقد است كه از نگاه استانداردهاي اين سازمان، اين برنجها فاقد هرگونه آلودگي به آفات نباتي بوده و از نظر اين سازمان جداي از ميزان و حجم و ضرورت واردات اين مقدار برنج، واردات برنجها بلامانع مي باشد.

د- رئيس سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي كشور( نظام الدين برزگري) معتقد است كه در عين حالي كه آزمايشات انجام شده توسط اداره كل استاندارد تهران را نمي توان رد كرد، ولي اين نكته را بايد تأكيد كرد كه اولاٌ براي اثبات و يا رد نهايي موضوع آلودگي، نياز به آزمايشات بر روي نمونه هاي بيشتري از مبداء گمركات و شهرستانهاي مختلف مي باشد و ثانياٌ تا زماني كه استاندارد مورد نظر از جمله استاندارد مجاز ميزان آرسنيك در كالاهايي چون برنج در شوراي عالي استاندارد به عنوان استاندارد اجباري مصوب نشود، نمي تواند صرفاٌ با آزمايشاتي از اين نوع با واردات كالاها مخالفت نمايد!!!؟؟

مجدداٌ از ايشان سؤال شد كه با توجه به ماده3 قانون سازمان استاندارد كه آزمايشگاههاي مؤسسات استاندارد و همچنين آزمايشگاههاي مورد تأييد اين سازمان را مرجع قلمداد نموده و اداره كل تهران نيز اعلام نظر مبني بر آلودگي به فلزات سنگين نموده، چرا ترخيص اين برنجها به صورت موقت و تا تعيين تكليف متوقف نشده، اظهار داشت: ما تا تصويب استاندارد اجباري در شوراي عالي استاندارد (موضوع ماده 6 قانون فوق الاشاره)حق هيچ كاري را نداريم.

هـ- مديركل نظارت بر مواد غذايي وزارت بهداشت- درمان و آموزش پزشكي ( هدايت حسيني ) اعلام نمود كه اساساٌ در بحث واردات كالاها و مواد غذايي، تعيين ميزان آرسنيك در برنامة آزمايشات دانشگاههاي علوم پزشكي ما نبوده و هيچگونه استانداردي اجباري در اين خصوص را نيز نداشته و عملاٌ تاكنون گواهي هاي اعلامي به گمرك، بدون اين ملاحظه صورت گرفته و فقط در دانشگاههاي علوم پزشكي هرمزگان، اهواز، بوشهر، مشهد و زاهدان، موارد استاندارد 127 مربوط به شكستگي دانه، آفت زدگي، سموم قارچي، آفلاتوكسين و ساير توكسينها، سرب و كادميوم و آلودگيهاي ميكروبي و كپك را اندازه گيري مي نموده ايم و از نظر آفت كشها نيز گواهي كشور مبدأ را دريافت مي كرديم و بنابراين از نظر ما اين برنجها فاقد آلودگي به فلزات سنگين مي باشند و تا زماني كه استاندارد اجباري ديگري از جمله ميزان آرسنيك به ما ابلاغ نگردد، وظيفه اي براي كنترل آن نداريم. گرچه پس از اعلام آلودگي و مباحث اخير، به دانشگاهها اعلام كرده ايم به اين موضوع نيز توجه كنند.!؟

از مديركل نظارت بر مواد غذايي وزارت بهداشت- درمان و آموزش پزشكي ( هدايت حسيني) سؤال شد كه با توجه به اينكه شما آزمايش ميزان آرسنيك را انجام نمي دهيد، چرا به مرضيه وحيد دستجردي وزير بهداشت-درمان و آموزش پزشكي اطلاعات غلط داده كه ايشان در مصاحبة خود اعلام كند:

" وزارت بهداشت و درمان تمامي برنجهاي غير استاندارد اعلام شده را مورد آزمايش و بررسي قرار داده است و در هيچيك از برنجها هيچگونه آلودگي مبني بر آرسنيك، فلزات سنگين و غيره ديده نشده است كه آقاي مديركل هيچ پاسخ روشني نداشتند.

همچنين از مديركل نظارت بر مواد غذايي سؤال شد كه پس از اعلام نظر يك مرجع رسمي (اداره كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان تهران) مبني بر وجود آلودگي، چرا تا تعيين تكليف موضوع، جلوي واردات را نگرفتيد؟ كه ايشان اظهار داشتند تا استانداردهاي اجباري رسماٌ به ما از سوي دولت و يا مراجع ذيربط ابلاغ نشود، نمي توانيم جلوي واردات اينگونه كالاها را بگيريم.!؟

3- پس از اين مباحث مقرر شد براي قطعي شدن موضوع؛

الف- كارگروهي چهار نفره متشكل از نمايندگان تام الاختيار وزارتخانه هاي بازرگاني، جهاد كشاورزي، بهداشت- درمان و آموزش پزشكي، سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران با جمع آوري 100 نمونه از سطح كشور و مبداء گمركات و با نظارت كامل، مجدداٌ در آزمايشگاه مرجع سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به بررسي پرداخته و ظرف يك هفته نتايج حاصله را به كميسيون گزارش نمايند.

ب- تا تعيين تكليف موضوع و بحث در كميسيون و ارائة صورتجلسات امضاء شده توسط كارگروه چهار نفره و قانع شدن كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي هيچگونه اعلام عمومي صورت نپذيرد.

ج- تا تعيين استاندارد اجباري و تصويب آن در شوراي عالي استاندارد، برنجهاي موجود در گمركات كشور مورد آزمايش قرار گرفته و براي آرسنيك، استانداردي معادل 50 درصد استاندارد مجاز سرب (يعني معادل يكدهم بر ميليون ppm 0.1 )در نظر گرفته شود.

4- پس از پايان يك هفته، رئيس سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تماس گرفته و با توجه به زمان بر بودن آزمايشات، تقاضاي تمديد زمان به 10 روز را داشت كه موافقت شد.

5- متأسفانه عليرغم مصوبات كميسيون، شاهد بوديم كه ايشان و معاون غذا و داروي وزير بهداشت- درمان و آموزش پزشكي در اخبار سراسري مورخ 88.7.18 تلويزيون و پس از برگزاري جلسه اي در دفتر معاون وزير بازرگاني ( مفتح) و تهيه بيانيه نهايي مبني بر عدم آلودگي برنجها، مصاحبه اي انجام داده و اعلام نمودند نمونه بررسي و به نتيجه رسيديم كه هيچ آلودگي فلزات سنگين در برنجهاي وارداتي وجود ندارد.

* نتيجه گيري

بررسي هاي مفصل انجام شده و ملاحظة مدارك ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران در زمينه آزمايشات مجدد و ساير مدارك موجود، تناقضات بي‌شماري را ايجاد نموده كه ذيلاٌ به برخي از آنها پرداخته مي شود كه به نظر كميسيون ابهامات موجود نه تنها برطرف نگرديده، بلكه ابهامات و مسائل جديدي نيز ايجاد نموده است كه به نظر مي رسد بايد به اين موارد به صورت جدي پرداخته و پيگيري هاي لازم صورت پذيرد:

1- از تاريخ تيرماه سال 1388 تا 88.6.28، حداقل هفت مورد اظهار نظر از سوي اعضاي هيأت علمي دانشگاهها و صاحب نظران از دستگاههاي مختلف از جمله مؤسسه تحقيقات برنج و سازمان جهاد كشاورزي مازندران در خصوص وجود آلودگي در برنجهاي وارداتي با منشاء كشور هندوستان مطرح شد.

2- متعاقب اين اظهارات، اداره كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان تهران حسب وظيفة قانوني به موضوع رسيدگي و پس از انجام آزمايشات، اظهار نظر نموده و آلودگي حداقل 13 مارك موجود برنج هندي در بازار را تأييد و 3 مورد را با آلودگي بحراني اعلام و در تاريخ 88.6.28 اطلاع رساني براي عموم را انجام داد.

3-در تاريخ 88.6.29 مديركل نظارت بر مواد غذايي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي (هدايت حسيني) در مصاحبه با خبرگزاري فارس اعلام مي كند كه به علت نبود استاندارد ملي برنج در كشور، ممكن است برنجهاي وارداتي داراي آلودگيهاي كنترل نشده باشند و قول بررسي و رسيدگي مي دهد.

معناي اين سخنان اين است كه وزارت بهداشت درمان تا اين تاريخ آلودگي فلزات سنگيني چون جيوه و آرسنيك را بررسي نمي كرده است.

4- در تاريخ 88.7.1 مرضيه وحيد دستجردي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با خبرگزاريها اظهار مي دارد كه " وزارت بهداشت و درمان تمامي برنجهاي غير استاندارد اعلام شده را مورد آزمايش و بررسي قرار داده است و در هيچ يك از برنجها هيچگونه آلودگي مبني بر آرسنيك، فلزات سنگين و غيره ديده نشده است. "

5- در تاريخ 88.7.4 مرتضي پيرعلي مديركل آزمايشگاههاي كنترل غذا و داروي وزارت بهداشت در مصاحبه اي اعلام مي كند كه تاكنون ميزان جيوه و آرسنيك را ارزيابي نكرده اند و اين نقض سخنان وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مي باشد.

6- در تاريخ 88.7.1 و در اخبار 20.30 شبكه 2 سيما گزارشي پخش مي شود كه در آن گزارش، رئيس مؤسسه تحقيقات كشاورزي ايالت پنجاب هندوستان به آلوده بودن برنجها به فلزات سنگين اذعان مي كند.

7- در تاريخ 88.7.7 روزنامه ايران از قول عباس زارع نژاد مديركل روابط عمومي وزارت بهداشت مي نويسد كه " هندي ها دروغ مي گويند. برنج هندي آلودگي ندارد.!؟ "

8- در تاريخ 88.7.6 مديركل نظارت بر مواد غذايي در كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي اذعان مي كند كه تاكنون آزمايش جيوه و آرسنيك انجام نداده اند و در مقابل واكنش اعضاي كميسيون كه چرا به وزيرتان اطلاعات غلط مي دهيد، سكوت مي كند.

9- در تاريخ 88.7.7 شركت بين المللي بازرسي كالاي تجاري IGI (وابسته به وزارت بازرگاني) آلودگي بر روي نمونه ارسالي را تأييد مي كند.

10- در تاريخ 88.7.14 پژوهشكده علوم هسته اي سازمان انرژي هسته اي نتايج آزمايشات بر روي نمونه برنجهاي ارسالي را اعلام و آلودگي فلزات سنگين را تأييد مي كند.

11- در گزارشات ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد آمده است كه بجاي 100 نمونه برنج 67 نمونه آزمايش شده كه اين موضوع خلاف مصوبات كميسيون كشاورزي بوده است. همچنين مقرر بوده كه نمونه ها از سراسر كشور و انبارهاي گمركات تهيه شود كه متأسفانه صرفاٌ از بازار مولوي تهران خريداري و آزمايش شده است.

12- در گزارشات ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد مضبوط است كه در روش آزمايشات انجام شده بر روي نمونه ها مابين نماينده استاندارد و نماينده بهداشت و درمان هيچگونه توافقي نبوده و اجماعي صورت نپذيرفته است.

13- در گزارشات ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد ميزان تعريف شده براي استاندارد آرسنيك مغاير ميزان اعلام شده در كميسيون و همچنين استانداردهاي جهاني است و بدين ترتيب نتيجه گيري كرده اند كه برنجها آلوده نيست.

14- بر اساس مصوبات كميسيون كشاورزي، مقرر بود كارگروهي چهار نفره از وزارتخانه هاي مرتبط كه در ابتداي اين گزارش قيد گرديده در حين آزمايشات حضور داشته باشند و بر روند آن نظارت كنند كه چنين اتفاقي نيفتاده و در گزارشات ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد صورتجلساتي با امضاي چهار دستگاه اجرايي وجود ندارد.

15- بر اساس مصوبات كميسيون كشاورزي مقرر بود مطابق ماده 3 قانون استاندارد، آزمايشات در آزمايشگاههاي سازمان استاندارد به انجام برسد، ولي مجدداٌ به وزارت بهداشت منتقل مي شود و اين در حالي است كه در گزارشات ارسالي از سوي رئيس سازمان استاندارد كاليبره نبودن دستگاههاي وزارت بهداشت محل مناقشه در صورتجلسات است.

16- بر اساس گزارش آژانس استانداردهاي غذايي انگليس، دولت انگليس واردات برنج پوسا 1121 را به دليل آلودگيها ممنوع كرده است.

17- به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از روزنامه اكونوميك تايمز هند، ايراني ها با واردات 1.3 ميليون تني برنج پوسا 1121 (تحت عنوان باسماتي)، برنج هندي را گرانتر از همه جاي دنيا خريد مي كنند و اصلاٌ قدرت چانه زني در برابر بازرگانان هندي را ندارند و بازار برنج هند از تارائوري به تهران نقل مكان كرده است.

18- در تاريخ 88.7.2 سايت تابناك اعلام مي كند كه روسها هم به برنج هندي اعتراض كردند.

همانگونه كه قبلاٌ نيز ذكر شد، كميسيون با اين اوصاف نه تنها قانع نشد، بلكه با ابهامات بيشتري روبرو شد. عليهذا با توجه به مباحث فوق الذكر، تقاضا دارد هرگونه اقدامي را كه مصلحت مي دانيد امر به ابلاغ فرمائيد.

اين گزارش به امضاي عباس رجايي رييس كميسيون رسيده است.