«آفتاب یزد» در گزارشی نوشت:
وقتي از محصول زرشك صحبت ميشود، مقصود نوع بيدانه آن است كه فعلا بهطور انحصاري و تقريبا 98 درصد توليد آن به خراسان جنوبي مربوط ميشود، البته زرشك دانهدار كه مصرف دارويي داشته و براي مصارف تغذيه از آن استفاده نميگردد در اغلب نقاط ايران و دنيا به صورت خودرو مشاهده ميشود. در خراسان جنوبي سالانه به طور متوسط 6 تا 10هزار تن زرشك خشك توليد ميشود كه اين يك مزيت نسبي در توليد اين محصول براي اين استان است و با توجه به اين نكته كه هر يك هكتار زمين پرورش زرشك ميتواند يك فرصت شغلي ايجاد كند و با وجود تقريبا 5هزار500 فارغ التحصيل بيكار كشاورزي توجه به گسترش توليد اين محصول اميدبخش است.
محسن پويان پژوهشگر گياهان دارويي در گفتوگو با ايسنا، با اشاره به اينكه اخيرا چينيها با انتقال درختچه زرشك به كشور چين، درصدد توليد اين محصول هستند، افزود: نبايد اجازه دهيم كه اين محصولات واجد مزيت نسبي براي ايران به كشورهاي ديگر منتقل شده و بازار آن را به دست گيرند. پويان گفت: زرشك درختچهاي است كه ريشه، پوست، ساقه، برگ، گل و ميوه آن استفاده دارويي دارد و بيش از 40 مورد ميتوان از آن بهره گرفت و اين در حالي است كه حتي مصرف ميوه آن در ايران به خوبي تبيين نشده است و نبايد به اميد شيوههاي مدرن فرآوري و استحصال مواد موثر و مختلف آن در كشور چين باشيم؛ چراكه هيچ سودي براي ما نخواهد داشت و اگر دير به فكر بيفتيم اين پتانسيل محصول بومي ايران را به غير واگذار خواهيم كرد.
وي با بيان اينكه گويا صادرات فلهاي گياهان دارويي، زرشك، زعفران و آلوبراي ما يك فرهنگ شده است، ادامه داد: در خراسان جنوبي دو كارخانه فراوري زرشك در بيرجند و قائن پيشبيني شده است كه كارخانه بيرجند به بهرهبرداري رسيده و كارخانه قائن شايد تا فصل برداشت بعدي به بهرهبرداري برسد كه اين جاي بسي خوشحالي است، اما به نظر ميرسد كه 20 تا 30 سال تاخير دارد. وي گفت: تمام بازار ما پر شده از بادام، بادام زميني، تخمه كدو و شيرين بيان توليد چين و تنها زرشك و زعفران چيني را بر سفرههاي خود كم داريم كه به زودي خواهد آمد.
پويان ادامه داد: 75 درصد زرشك كاران منطقه كمتر از يك هكتار زمين دارند كه اين باعث عدم امكان استفاده از ادوات مدرن و مكانيزه شدن توليد ميشود و بايد از مسئولان پرسيد چرا به فكر يك پارچه شدن زمينهاي كشاورزي نيستند؟
اين پژوهشگر گياهان دارويي با اشاره به اينكه داستان مشكلات زرشك سالهاست كه تكرار ميشود و دردي قديمي است، افزود: بيش از 300 روز آفتابي در استان داريم ولي از يك سيستم خشككن خورشيدي براي محصولات خبري نيست. به گفته پويان، پيش بيني جهاني از گردش مالي گياهان دارويي در سال 2050 رقمي معادل 5هزارميليارد دلار است در حالي كه اكنون اين رقم100 ميليارد دلاراست و سهم ايران از اين رقم فعلي حدود 08/0 درصد است و محصول زرشك در اين وادي جايگاه اندكي دارد.
وي اذعان كرد: حدود 550 ميليون دلار گياه دارويي به صورت فلهاي به ايتاليا، آلمان و تايوان با ارزش صادر كردهايم كه ارزش محصولات فرآوري شده از آن در اين كشورها معادل 76 ميليارد دلار بوده است! آيا هيچوقت قيمت يك بشكه اسانس گياه دارويي را با قيمت يك بشكه نفت مقايسه كردهايم؟
وي در پايان اظهار كرد: براي پويا شدن، ارزآوري و اشتغال زايي اين محصول بايد به تعامل و بهبود فرآيندهاي پژوهش، توليد، فرآوري و بازرگاني اين محصول ارزشمند فكر كنيم و خيلي زود عمل كنيم كه فردا دير است.