پذیرش بیانیه تهران یا اعمال تحریم‎های بیشتر

سیاست یک بام و دو هوای چین و روسیه
چین و روسیه که پیش از قطعنامه‎های پیشین شورای امنیت از فعالیت هسته‎ای صلح آمیز ایران حمایت می‎کردند، نهایتا در روز رای‎گیری برای قطعنامه‎های ضد ایرانی، با آمریکا هم‎صدا می‎شدند. در آستانه صدور قطعنامه چهارم، این دو کشور برای چندمین بار در محک آزمون قرار خواهند گرفت تا راستی تعهداتشان در قبال ایران را به منصه ظهور درآوردند.

پیش نویس قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه ایران که مستلزم تشدید تحریم‎ها علیه کشورمان است، روز سه‎شنبه هفته گذشته بین اعضای شورای امنیت توزیع شد و هر پنج عضو دائمی این شورا با مفاد این پیش نویس موافقت کردند. به گزارش آسوشیتدپرس، چین و روسیه پیشاپیش اعلام کرده‌اند به این دلیل که تحریم جدید، فشار زیادی را بر اقتصاد ایران وارد نکرده و مشکلات چندانی را برای مردم ایران وجود نمی‎آورد با آن موافق هستند. اعلام پیروی شرکت «روس اوبورون اکسپورت» از تحریم‌های احتمالی سازمان ملل علیه ایران که منجر به عدم فروش موشک‌های S-300 روسیه به تهران می‎شود نیز موید صحت موضع روسیه در اینباره است. بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، توافق حاصل شده میان آمریکا، روسیه و چین حاصل گفتگوی یک روزه هیلاری کلینتون با همتایان چینی و روس خود است. برنار کوشنر، وزیرخارجه فرانسه نیز پیشاپیش موافقت اکثر اعضای شورای امنیت با تصویب قطعنامه جدید علیه ایران را پیش بینی کرده است.

جالب آنکه سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه همچنان برای اینکه تاخیر این کشور در تکمیل نیروگاه بوشهر را بپوشاند گفت که مذاکرات شورای امنیت سازمان ملل درباره تحریم‌های جدید علیه ایران، نباید مانع اجرایی‌شدن بیانیه‌ ناظر بر موضوع تبادل سوخت که بین ایران، برزیل و ترکیه امضاء شد، شود. وعده جدید رئیس روس اتم مبنی بر راه‌اندازی نیروگاه بوشهر تا اواسط شهریورماه را نیز می‎توان در همین راستا ارزیابی کرد.

البته به‎رغم حمایت‎های چین و روسیه از تلاش آمریکا برای اعمال تحریم جدید علیه ایران، برزیل، ترکیه و لبنان (سه عضو غیر دائم شورای امنیت) با اعمال هر گونه تحریم جدید علیه تهران مخالفت کرده‌اند. برزیل و ترکیه در هفته‎های گذشته نقش چشمگیری را در رایزنی‎های بین المللی بر سر برنامه اتمی ایران یافته‎اند. موافقت ایران با مبادله اورانیوم پس از سفر رئیس جمهوری برزیل و نخست وزیر ترکیه به ایران و صدور بیانیه تهران نمود عینی این نقش افرینی است. این دو کشور در نامه‌ای مشترک خطاب به اعضای شورای امنیت از آنها خواستند با توجه به توافق تهران از حرکت به سوی تشدید تحریم‌های ایران خودداری کنند. البته آمریکا، فرانسه و انگلیس در پاسخ به این نامه از تلاش برزیل و ترکیه تقدیر کرده‌اند ولی توافق تهران را کافی نمی‌دانند. اما رییس‌جمهور برزیل روز گذشته با انتقاد از مواضع اخیر آمریکا پس از صدور بیانیه تهران، گفت که ایران تمایل خود به گفت‌وگو و مذاکره درباره‌ برنامه‌ هسته‌ای‌اش را نشان داده است و اکنون سایر کشورها نیز باید همین کار را بکنند.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نیز هفته آینده برای گفتگو با رئیس جمهور برزیل درباره برنامه هسته‌ای ایران به این کشور سفر می‎کند. او پیش از این سفر نیز در گفتگوی تلفنی با رئیس جمهور آمریکا در این باره مذاکره کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که اوباما با قدردانی از بیانیه تهران نگرانیهایش درباره کل موضوع هسته‎ای ایران نیز نکاتی را متذکر شد و تاکید کرد که مذاکرات درباره پیش نویس قطعنامه جدید علیه ایران ادامه خواهد داشت.

این مذاکرات در حالی صورت گرفت که احمد داود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه تصریح کرد: اگر جامعه جهانی، ترکیه را برای خودداری از استرداد اورانیوم 1200کیلوئی تحت فشار بگذارد، ترکیه بی درنگ اورانیوم امانتی نزد خود را به ایران مسترد خواهد کرد و از اعتماد ایران نسبت به خود سوء استفاده نمی‌کند. او یادآور شده بود که ترکیه و برزیل به نمایندگی از غرب و طبق درخواست آمریکا قرارداد هسته‌‌ای را با ایران امضا کردند.

در نهایت به نظر می‎رسد که آمریکا برای همراه کردن 10 عضو غیر دائم شورای امنیت، راه دشورای را پیش رو دارد. بویژه آنکه ریاست دوره ای شورای امنیت هم اکنون در دست لبنان است.

اقدامات پیشگیرانه ایران
تحرکات آمریکا و سایر اعضای دائمی شورای امنیت برای تصویب قطعنامه جدید علیه ایران در حالی تشدید می‌شود که در پی میانجیگری برزیل و ترکیه، ایران موافقت خود را با مبادله بخشی از اورانیوم غنی شده خود با سوخت هسته‎ای مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران اعلام کرده است. این مبادله در پی پیشنهاد سال گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی برای اعتمادسازی انجام خواهد شد.

باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا معتقد است که توافق سه جانبه ایران، برزیل و ترکیه درباره تبادل سوخت هسته‌ای با هدف وقت کشی و شکاف در میان قدرت‎های غربی صورت گرفته است. رابرت گیتس وزیر دفاع امریکا از بیانیه تهران، به عنوان یک حرکت دیپلماتیک به دلیل نگرانی ایران از صدور قطعنامه دیگری علیه کشورمان یاد کرده و ابراز امیدواری کرده است که اینبار موفق به قانع کردن ایران برای پذیرش تعلیق در غنی سازی اورانیوم شوند. اما علی اصغر سلطانیه نماینده کشورمان در آژانس بین المللی انرژی اتمی با اعلام اینکه ایران غنی سازی اورانیوم را متوقف نخواهد کرد، تصمیمات شورای امنیت درباره کشورمان را اشتباه تاریخی خواند و از سازمان ملل متحد خواست که فورا از چنین تصمیماتی عقب نشینی کند چرا که رجوع به شورای امنیت همواره بی فایده بوده است.

منوچهر متکی وزیر امور خارجه‌ ایران نیز با ابراز امیدواری نسبت به اینکه بهتر است آمریکا و همپیمانانش فرصت‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران را قدر بدانند، گفت: کاری که هیات آمریکایی سه روز پیش در شورای امنیت به انجام رساند بیشتر به یک نمایش شبیه است. اگر آمریکا قدر این فرصت را نداند، نقطه سر خط؛ همان‌جایی است که بودند و می‌توانند در آن بمانند.