50 نکته از مختارنامه

افکار، سریال مختارنامه که سال گذشته از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد امسال نیز به شکل ها و اسامی مختلف و در قسمتهای متفاوتی تدوین و از شبکه های مختلف سیما روی انتن رفت. این سریال زیبا و فاخر توانست مخاطبان بسیاری را در داخل و خارج از کشور جذب کند. لذا دانستن نکات کمتر گفته شده درباره مختار و مختارنامه همچنان جذاب است. ۵۰ نکته زیر درباره مختار و سریال مختارنامه است که می خوانید.


۱- درباره شخصیت مختار نکات متفاوتی در برخی منابع وجود دارد اما چهره مختار ابوعبید ثقفی در مجموعه مختارنامه شیعه‌ای راستین بود. در هر صورت او توانست تقاص خون خاندان پیامبر را بگیرد.


۲-براساس روایت منابع تاریخی، در میانه راه اختلاف مختار با ابراهیم مالک اشتر بالا گرفت و برخلاف آنچه که در سریال مختارنامه به تصویر درآمد، بعد از قتل مختار توسط سپاه مصعب بن زبیر در کوفه، ابراهیم با مصعب بیعت کرد. ابن اعثم کوفی سخن صریحی را از زبان مختار آورده که چشم به کمک ابراهیم دوخته، گفته است: «عجب مصیبتی است امروز، ‌ای کاش ابراهیم در کنارم بود؛ اما او مرا رها کرد و من چاره‌ای جز تن دادن به مرگ ندارم»


۳- مختار برای آغاز انتقام‌گیری نزد امام چهارم شیعیان حضرت زین‌العابدین (ع) رفت و از او رخصت خواست؛ اما امام، درخواست او را قبول نکرد. گفته مي‌شود وقتی مختار سر شمر را برای امام فرستاد، ایشان فرمودند امروز حق به حقدار رسید.


۴- نکته جالبی تاریخی در مورد دارالاماره کوفه که اکنون خرابه های آن در این شهر قابل مشاهده است این که هنگامی که حجاج لشکر مصعب ابن الزبیر را شکست می دهد، سر بریده مصعب را در طشتی برای وی به دارالاماره می آورند. در این هنگام یکی از مسئولان کاخ به خنده می افتد، وقتی حجاج علت را سوال می کند، پاسخ می دهد به سرنوشت تو فکر می کنم. حجاج می پرسد چرا؟ وی می گوید روزی سر حسین(ع) را در مقابل ابن زیاد در همین کاخ گذاشته بودند، چند سال بعد سر بریده ابن زیاد را در همین کاخ مقابل مختار گذاشته بودند، سال بعد در این قصر سر بریده مختار را مقابل مصعب گذاشته بودند، حال می بینم سربریده مصعب را در کاخ مقابل تو گذاشته اند. بعد از این واقعه حجاج به خود می لرزد و دستور می دهد کاخ را به کل تخریب کنند.


۵ -مختار در ابتدای قیامش با عبدالله بن زبیر که در مکه اعلام خلافت کرده بود همراه شد اما بعد از مدتی با او دچار مشکل شد و از او جدا شد.


۶ -پسر ابوعبید ثقفی برخلاف توابین به کمک سپاهی بزرگی که گردآورده بود با شعار توابین؛ «یا لثارت‌الحسین» (به فارسی: ای خونخواهان حسین) و شعار «یا منصورُ اَمِت؛ ‌ای پیروز، بمیران» که پس از پیروزی در جنگ بدر رایج شده بود، در چهارشنبه ۱۶ ربیع‌الثانی ۶۶ (قمری) و به نقلی در شب ۱۴ ربیع‌الاول سال ۶۶ هجری در کوفه به پاخاست و پنج سال بعد از واقعه کربلا، دوران زمامداری هجده ماهه مختار آغاز شد.


۷- حکومت مختار با حمله مصعب بن زبیر به پایان رسید و مختار در این جنگ به شهادت رسید.


۸ -یک سال بعد ازکشته شدن مختار، حجاج‌بن‌یوسف به مکه حمله کرد و پسران زبیر یعنی عبدالله و مصعب را کشت و مکه را به خاک و خون کشاند.


۹ -مجموعه مختارنامه در تابستان ۸۱ کلید خورد، اما نقطه شروع اين مجموعه به حدود سال ۱۳۷۱ مي‌رسد، زماني كه داوود ميرباقري مشغول ساخت سريال امام علي(ع) بود.


۱۰ -محمدابراهيم سلطاني‌فر متن اولیه را به نام «توابين» نوشته بود و به داوود ميرباقري داد تا در خصوص انتخاب كارگردان براي آن مشورت شود. او از این مجموعه خوشش آمد اما به نظرش رسید که باید تغییراتی در آن بدهد.


۱۱- از آنجایی که در آن مقطع در انتظار فراهم‌شدن شرايط براي ساخت سريال سلمان فارسي به تهيه‌كنندگي بهروز خوشرزم براي شبكه يك سيما بود كه با منتفي شدن ساخت آن سريال، وي روي مختارنامه متمركز شد.


۱۲- طرح اوليه كار ۳ بار از سوي حسن ميرباقري، محمد بيرانوند و داوود میرباقری بازنويسي شد تا در نهايت فيلمنامه در ۵ دفتر كه هر يك شامل ۴ قصه بود آماده شد. داستان اين مجموعه از زمان خلافت امام حسن(ع) آغاز مي‌شود و با مرور صلح امام حسن(ع)، وقايع عاشورا و... به حكومت عبدالملك مروان منتهی شد و ۱۸ سال از تاریخ اسلام را در بر مي‌گرفت.


۱۳ -تداركات اوليه براي ساخت سريال مختارنامه از مهر ۱۳۸۱ آغاز شد و از شهريور ۱۳۸۲ نيز سريال وارد مرحله پيش‌توليد شد.


۱۴ -مختارنامه پس از ۶ ماه پيش توليد، فيلمبرداري‌اش را به شيوه ۳۵ ميلي‌متري در رمل‌ها و بيابان‌هاي كاشان آغاز کرد.


۱۵-بودجه ساخت مجموعه تاریخی «مختارنامه» از سوی داوود میرباقری در همایش قیام تا قیام ۲۰ میلیارد تومان اعلام شد.



۱۶- فیلمبرداری مختارنامه در فروردين‌ ۱۳۸۳ در كوير آران و ‌بيدگل، آغاز شد و به مدت هفت سال طول کشید.


۱۷ -در سریال مختارنامه، ۱۱۰ بازیگر اصلی و ۴۰۰ بازیگر فرعی بازی می‌کردند. این سریال دارای ۷۰۰ سکانس بود که ۱۰۰ سکانس آن مربوط به ۵ جنگ بزرگ این فیلم بود.


۱۸ -بخش عمده‌اي از دكورهاي سريال مختارنامه در منطقه احمدآباد مستوفي در جنوب غربي تهران ساخته شده است.


۱۹- اين دكورها شامل ۳ شهر است: كوفه، مدائن و مكه. محمود اردلان، طراح صحنه این مجموعه برای ساخت دکورهای این مجموعه، از تصاویر کتاب‌هاي قدیمی استفاده کرده بود، اما بخشی از صحنه‌ها نیز از تمهیدات کامپیوتری بهره برده بودند.


۲۰ -شهر كوفه شامل بناهاي مسجد كوفه، كاخ دارالعماره كوفه، آب انبار، ميادين شهر، خانه مختار، خانه عمر سعد، خانه شمر، خانه خولي و... بود.


۲۱ -دكورهاي شهر مكه نيز شامل: بناي كعبه و رواق‌هاي آن، چاه زمزم، حجر اسماعيل، كاخ دارالعماره مكه و خانه‌هاي اطراف كعبه بود.


۲۲ -شهر مدائن نيز كه معماري خاص و ايراني داشت، شامل محله‌هاي مختلف، بازار ماست‌بندها، بازار فرش‌فروش‌ها، بازار رنگرزها، كاخ دارالعماره و چند بناي ديگر بود.


۲۳ -فيلمبرداري سريال مختارنامه تنها به منطقه احمدآباد مستوفي محدود نبوده است و دست‌اندركاران اين مجموعه به شهرستان آبادان و روستاهاي اطراف آن رفتند و طي ۶ ماه صحنه‌هايي را كه نياز به نخل و رودخانه بوده به تصوير كشيده‌اند.


۲۴ -گروه سازنده مختارنامه ۶ ماه نيز در شهرستان شاهرود و حوالي جاده ابر صحنه‌هاي جنگي سريال را به تصوير كشيده‌اند. در دوره ديگري نيز كه از اواخر سال ۱۳۸۶ آغاز شد و تا اوايل تابستان ۱۳۸۸ ادامه يافت؟


۲۵ -گروه سازنده در روستاي طرود صحنه‌هاي مربوط به كربلا را به تصوير كشيدند. طرود، روستايي در ۱۲۵ كيلومتري شاهرود است كه در آن صحنه‌هاي كربلا و چادرهاي امام حسين(ع)‌ و نيز گودال قتلگاه و نهر علقمه بازسازي شده است.


۲۶ -ورامين نيز محل ديگري بود كه دست‌اندركاران سريال مختارنامه طي ۲ مقطع به آنجا رفتند و در گندمزارهاي ورامين سپس روستاي عشق‌آباد، بخش‌هايي از مزرعه مختار را به تصوير كشيدند.


۲۷ -«شهرك سينمايي دفاع مقدس» یکی دیگر از لوکیشین‌هاي این مجموعه بود که دكورهاي روستاي كنعان سريال يوسف مقابل دوربين رفت. در بخش ديگري از همين شهرك صحنه‌هايي از جنگ‌هاي خونين مختار به تصوير كشيده شد.


۲۸ -برای بازیگر نقش مختار، گزینه‌هاي بسیاری وجود داشت، اما در نهایت این نقش به فریبرز عرب‌نیا رسید که در سال آغاز این سریال جزو بازیگران پرکار سینمای ایران به شمار مي‌رفت.


۲۹ -عرب‌نیا در طول ۵ سالی که این مجموعه فیلمبرداری مي‌شد، تنها در دو فیلم بازی کرد و فیلم دیگری را قبول نکرد.


۳۰ -بازیگر نقش مختار در این شش سال با هیچ رسانه‌ای هم صحبت نکرد و تنها یک بار در صندلی داغ شرکت کرد، اما گفت‌وگوی او در برنامه هفت در زمان پخش مجموعه و انتقادش از بخشی از بازیگران ایرانی باعث جدال لفظی‌اش با حامد بهداد شد که تا مدتی ادامه داشت.


۳۱ -برای نقش عبدالله بن زبیر که یکی دیگر از شخصیت‌هاي این مجموعه بود رضا کیانیان انتخاب شد. کیانیان برای این نقش مقدار زیادی وزن اضافه کرد و با گریم بسیار سنگین بازی بسیار درخشانی را ایفا کرد. جعفر دهقان نیز نقش مصعب برادر عبدالله را بازی مي‌کرد.


۳۲ -برای نقش محمد حنفیه پسر امام علی (ع) میرباقری از محمدرضا شریفی‌نیا کمک گرفت در حالي که هنوز نقش منفی ولید بن عتبه در سریال امام علی در خاطره بسياري باقی مانده بود.



۳۳ -مهدي فخيم‌زاده، که پیش از این دو سریال تنهاترین سردار درباره امام حسن مجتبی (ع) و ولایت عشق درباره امام رضا (ع) را ساخته بود، به‌عنوان بازيگر نقش عمر سعد سال ۸۳ مقابل دوربين رفت.


۳۴ -ویشکا آسایش که با نقش قطام در مجموعه امام علی مشهور شده بود اینجا نقش جعده، همسر امام حسن (ع)، را بازی مي‌کرد.


۳۵ -حامد میرباقری، پسر میرباقری، علاوه بر دستیاری پدر در دو نقش ثابت پسر مختار و وهب نصرانی یکی از هفتاد دو شهید کربلا را بازی مي‌کرد.


۳۶ -البته میرباقری برای بخشی از نقش‌ها از افراد شناخته‌شده‌ای چون حامد حدادی، بستکبالیست مشهور تیم ملی، بهره برد.


۳۷ -قرار بود مرحوم روح‌الله داداشی از قوی‌ترین مردان ایران در این مجموعه بازی کند و تست گریم هم داد.


۳۸ -عبدالله اسکندری گریمور شناخته‌شده سینمای ایران مسوولیت مشاور کارگردان این مجموعه را برعهده داشت و توانسته بود کاری قابل قبول ارائه دهد.


۳۹ -این مجموعه یکی از کم‌حادثه‌ترین مجموعه‌هاي تاریخی بود. در آغاز كار، يك بار اسبي كه فريبرز عرب‌نيا بر آن سوار بود، با حركت غيرعادي خود به چشم اين بازيگر ضربه‌اي زد و بالاي ابروي عرب‌نيا زخم شد.


۴۰ -مجموعه مختارنامه یکی از مجموعه‌هايي بود که واکنش‌هاي زیادي را پشت سر گذاشت. یکی از آن تک‌خوانی یک زن در تیتراژ پایانی آن بعد از سی و سه سال بود. صدای لالایی یک خواننده زن جنوبی از تلویزیون پخش شد. این اتفاق واکنش‌هاي زیادی به همراه داشت، البته زنی که صدایش پخش شد بعدها گفت که از او اجازه گرفته نشده اما شکایتی نیز نکرد.


۴۱ -در این مجموعه برای نخستین بار قرار بود تا چهره حضرت ابوالفضل‌العباس به نمایش درآيد. بازیگری نیز برای این نقش انتخاب شد. این بازیگر جواني ۲۰ ساله به نام كاوه فتوحي بود، اما این اتفاق با واکنش‌هاي منفی برخی از علما و نمایندگان مجلس روبه‌رو شد و در نهایت یک هفته پخش سریال را به تعویق انداخت و چهره این بازیگر محو شد.


۴۲ -از میان مراجع تقلید شیعه، آیت‌الله حسین وحیدخراسانی نسبت به احتمال نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) واکنش شدیدی نشان داد.


۴۳ -در بخش كربلا، فردي كه به عنوان شمايل امام حسين(ع) در اين مجموعه حضور داشت؛ رضا ميرباقري، برادر كوچك داوود ميرباقري و از اهالي شهرستان شاهرود بود كه تا به حال در هيچ كار تصويري حضور نداشته است. البته در اين سريال، تصوير چهره او نشان داده نشد.


۴۴ -گروهی از مورخان و روحانیون نیز به برخی از مضامین ابراز شده در مجموعه انتقاد کردند. یکی از این انتقادها این بود که روایت معتبری برای فامیل بودن مختار با عمر سعد نبوده است.


۴۵ -شاید مهم‌ترین انتقادها به این مجموعه تلویزیونی از سوی کشورهای عربی بود. در برخی از کشورها چون عربستان و یمن این مجموعه تحریم شد.


۴۶ -در مصر در مقابله با اين سريال، مجموعه‌اي توهين‌آميز ساخته شد كه با واكنش ايران روبه‌رو شد.


۴۷ -مختارنامه یکی از نخستین مجموعه‌هاي تلویزیونی بود که نسخه بازی کامپیوتری‌اش ساخته و پخش شد.


۴۸ -برای نخستین بار در تاریخ ساخت یک مجموعه تلویزیونی، مسوولان رسانه ملی از همسر داوود میرباقری به دلیل چندین سال صبر برای ساخت این مجموعه تقدیر کردند.


۴۹ -حاشیه‌هاي این فیلم همچنان ادامه دارد. مساله لاینحل دکورهای مختارنامه در احمدآباد مستوفی همچنان ادامه دارد و قرار است به زودی این دکورها خراب شود.


۵۰ -شایعه حضور چند نفر از عوامل آن در مجموعه عمرالفاروق حاشیه‌هاي مختار نامه را دنباله‌دار کرد. اما این موضوع توسط این افراد تکذیب شد.